طهران در تهران؛ نگاهی به خیابان سی تیر

در  تاریخ قدم می زنم ، خیلی مبهم است وقتی می خواهی از لایه های زیبا و پیچیده و غبار آلود آن بگذری و حرف های تکراری هم نزنی و بگویی که چه رویدادهایی در این بخش از شهر رخ داده است در حالیکه خودت هم ان را ندیده ای ! این چند جمله پیوسته دقیقا نکته ای است که این روزها برای من رخ داده. همه ذهن خودم را درگیر این موضوع کرده ام که طهران قدیم را چگونه باید با ابزارهای نوین اطلاع رسانی و مهارت های ارتباطاتی بازتعریف کنم و نه تنها وظیفه اداری خودم را انجام دهم بلکه حقم را به شهر نیز ادا کنم . طهران در تهران ؛ اولین کلید واژه ی خود ساخته من است . به نظرم درون ان بسیار حرف نهفته ، چرا که « طهران » با نگارش قدیمی آن مفهوم شهر قدیمی را می دهد که خاطرات نسل ها یکی پس از دیگری در آن جاریست و دیگری که « تهران » امروزی است ، بر ان استوار شده است .

 تاریخ گواه خواهد داد که شهری به بزرگی تهران ، هیچگاه بدون درک مردمانش به سمت توسعه نرفته است . توسعه مفهومی چند بعدی است که در ذات خود توازن را برای پیشرفت جستجو می کند . این یک رویکرد است به این معنا که شهر طهران دقیقا زمانی به سمت یک کلانشهر حرکت کرده که ابعاد توسعه ای آن توسط خود مردم ایجاد شده است . توسعه در بخش های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، خدماتی ، ایمنی و امنیت ، سلامت ، حمل و نقل و ده ها موضوع دیگر طی تاریخ این شهر پر آوزه همواره با نقش آفرینی شهروندانش ایجاد شده است. این تعبیر را امروز می توان به راحتی در قلب تهران یعنی محدوده جغرافیایی منطقه 12 یافت . حضور سنتی مردم در شکل دهی به بازار به سبک کاملا شرقی و حفظ روشهای سنتی مدیریت آن به نحویکه امروز بلاشک نمی توان بازار تهران را در مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران نادیده گرفت تا خواستگاه مذهبی و سیاسی شکل دهنده به خیابان هایی نظیر ایران ، بهارستان ، باب همایون ، سی تیر و ... که جملگی نمادی از اهمیت این ساخت و بافت تاریخی و سیاسی در اداره امور کشور حداقل طی 250 سال اخیر دارد .

  بسیاری از رویدادهای سیاسی ایران بر اساس زمان اشاره شده از این درگاه می گذرد . از تغییرات سلطنتی ، جنگ ها ، مشروطه در طهران ،هنر و کافه های قدیمی اعم از موسیقی و سینما ، تاتر در مدل مدرن ان و در ابعاد سنتی ان از لوطی عنتری ها گرفته تا تعزیه خوانی ها و شهرفرنگ دیدن مردمانش ، همگی و همگی از اینجا آغاز شده و به مابقی شهر تسری یافته است . در بازار تهران ، قهوه خانه هایی است که بیش از یکصد سال است شغل سنتی خانوادگی آنها قهوه چی است و یا اغذیه فروشی های بسیار قدیمی را می توان یافت که علاوه بر لذیذی غذا ، بخشی از کنش و واکنش های سیاسی عهد ناصری را نمایش می دهند . هرچند که وزن خواستگاه مذهبی این منطقه و جاذبه های آن بسیار فراتر از آنچه که گفته شد است . حضور آرامگاه امامزادگان عظیم الشان همانند نصیر الدین (ع) ، یحیی (ع) ، زید (ع) و غیره در کنار آرامگاه پادشاه خوشنام و دلیر زندیه ؛ لطفعلی خان نیز از این جاذبه های ارزشمند تاریخی است . وجود خاطرات انقلاب اسلامی نیز بر خاص بودن این منطقه افزوده است ؛ میدان ژاله یا شهدای امروزی ، وزن سنگینی در همه معادلات انقلاب اسلامی دارد و سهم سنتی مردم این منطقه در پیروزی انقلاب محسوبمی شود ؛ وجود مدارس نظامیه ، رفاه ، دارالفنون و سپهسالار ده ها مرکز آموزشی دیگر بر اهمیت این جغرافیای تاریخ ساز افزوده است. همچنین خواستگاه تربیتی بیش از 610 شهید و صدها جانباز و ایثارگر و رزمنده نیز از جمعیت حدود 280 هزار نفری منطقه 12 ساختار سرمایه اجتماعی این محدوده را افزایش جدی در کسب قدرت داده است .

خلاصه کلام اینکه طهران در تهران مفهومش این است که در درون شهر تهران ، شهری ویژه نهفته شده که در واقع هویت اصیل و بومی پاییتخت است و هرگونه بی توجهی و سبک شمردن این منطقه ویژه اقتصادی ، سیاسی ، گردشگری ، ضربه ای جدی و جبران ناپذیر  به هویت مردمانی است که در دل تاریخ حک شده اند و قطعا نسل های بعدی ایشان نیز تاریخ ساز خواهند بود .

و اما خیابان سی تیر و تجربه ای متفاوت در زندگی طهرانی ها

خیابان سی تیر یاخیابان قوام‌السلطنه سابق خیابانی است درمنطقه ۱۲ شهرتهران . این خیابان که از سمت جنوب ازخیابان امام خمینی شروع ودرشمال درتقاطع خیابان جمهوری وخیابان میرزاکوچک‌خان به پایان می‌رسد،خیابان سی تیرکه ازخیابان‌های قدیمی تهران محسوب می‌شود به دلیل قرارداشتن کلیسای انجیلی (پطرس مقدس)،کنیسه حییموآتشکده زرتشتی فیروزبهرام در کنار مسجد حضرت ابراهیم (ع) به خیابان ادیان معروف است و نامش برگرفته ازقیام ۳۰ تیراست.

قیامی که در  تاریخ 30 تیر سال 1331 در اعتراض به سیاست های شاه و به رهبری مرحوم دکتر مصدق برگزار شد . در تاریخ آمده است؛ مردم از اطراف خیابان بهارستان محل مجلس مشروطه به دور هم جمع شدند و به سمت منزل قوام السلطنه که امروز به موزه آبگینه شهره است رفتند و نهایتا ماموران شهربانی در ابتدای خیابان سی تیر امروزی ، آنان را به گلوله بستند و جمعی از ایشان به شهادت رسیدند و  این مکان ، منقش است به خون شهدای راه وطن .

خیابان سی تیر نهایتا یک کالبد ویژه از تاریخ سیاسی ؛ دینی ؛ هویتی و گردشگری محسوب می گردد . خیابانی که سالهای پس از انقلاب آرام آرام می رفت تا در کشاکش خرده رفتارهای سلیقه ای سیاسی محو شود و به وجود چند موزه البته ارزشمند همانند ایران باستان ، ملک ، آبگینه ، طلا و جواهرات و ... خلاصه شود.

در این اثنی این خیابان که محل زندگی بزرگان فراوانی در عرصه هنر همانند استاد چکناوریان بزرگوار نیز است دچار مشکل شب مردگی و طبیعتا محلی برای تجمع معتادین و کارتن خواب ها شده بود. مکانی که روزگاری نه چندان دور شاه نشین قاجار و پهلوی در کنار میدان مشق و ساختمان وزارت امورخارجه و دانشگاه هنر محسوب می شد.

مدیریت شهری تهران با درک این موضوع که می بایست جاذبه های گردشگری و تاریخ ساز این کالبد حفظ گردد با ارایه طرح ایجاد کافه های سیار شبانه در این خیابان به سمت ایجاد پاتوقی فرا منطقه ای قدم برداشت .

در این مسیر مشکلات قانونی فراوانی بود ، مشکلات ناشی از بند 55 قانون شهرداری ها در قالب سد معبر ، بسته شدن خیابان ، وجود موزه ملی ایران و وزارت امور خارجه و حساسیت های امنیتی ناشی از این دو مکان خاص در کنار محل تردد ویژه خودروهای امدادی به سمت بیمارستان شرکت نفت از حداقل مسایل رخ داده بود .

لذا شهرداری منطقه 12 با ایجاد طرحی به موضوع ورود کرد . در گام اول به جهت ضرورت تاسیس بستر مناسب فعالیت ، اقدام به سنگ فرش کردن خیابان سی تیر و تلاش برای احیاء بافت قدیمی آن کرد . جداره سازی ها در کنار مرمت سردرب های تاریخی و توجه به مولفه های ویژه و سنتی خیابان همانند اماکن مذهبی – گردشگری و یا حتی کافه گل رضائیه که پاتوق فروغ فرخ زاد و صادق هدایت بوده از اقدامات نخستین محسوب می گردد .

سپس با نورپردازی و آرام سازی محیط تلاش کرد تا مبلمان شهری مناسب نیز در طول مسیر خیابان ایجاد گردد . هر چند که در ابتدای طرح مخالفت اهالی و کسبه را داشتیم اما به مرور این مخالفت به همکاری موثر سوق داده شد . اولین تاثیر این اقدامات افزایش قیمت مسکن در خیابانی بود که دچار رکود اقتصادی شده و اهالی آرام آرام مکان را ترک می کردند .

نهایتا از اواسط سال 1395 و قبل از شروع ماه مبارک رمضان ؛ طرح اشاره شده کافه های سیار با هدف رفع شب مردگی طی هماهنگی اولیه با شهردار وقت محترم تهران فعالیت خود را آغازکرد. این کافه ها که در کمال خلاقیت و بر اساس استانداردهای ایمنی و توجه به تغییرات ذائقه مردم و مطالعات دقیق ارزیابی تاثیرات اجتماعی – فرهنگی در ابتدای خیابان سی تیر آغاز به فعالیت کرد.

در این مسیر شورای شهر وقت تهران به دلایل نامشخص مخالفت می کرد ؛ اما به مرور این مخالفت نیز در بیشتر اوقات تبدیل به موافقت می شد . هرچند که کماکان منع قانونی وجود داشت تا اینکه با ایجاد یک کمپین هدفمند توسط روابط عمومی منطقه با عنوان سی تیر را زندگی کنیم و دعوت از هنرمندان ، سیاستمداران ، سفرا ، ورزشکاران و دیگر مسئولین شهری و کشوری و لشکری ، حجم فشارها کاسته شد و به نوعی در محیط غیررسمی افکار عمومی متقاضی ادامه یافتن این فعالیت شبانه شد .

البته مشکل سد معبر در قانون باقی ماند تا  همزمان با اقدامات اجرایی ، با کمک متخصصین حقوقی لایحه ای به شورا و در کنار آن به دولت تقدیم شد تا این اقدامات ساماندهی گردد و به حمدالهی پس از حدود یک سال تلاش امروز که بنده کنار شما هستم لایحه ساماندهی فعالیت های دستفروشان در مکان های مشخص به تصویب هیئت دولت رسیده  و طی هفته گذشته ابلاغ شد و در عین حال شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران نیز مجوز فعالیت این محور فعالیت شبانه را صادر کرده و نیروی انتظامی نیز نهایت همکاری را برای تامین امنیت ور فاه شهروندان تا پاسی از شب حتی پس از ساعت مقرر داشته و دارد که صادقانه می بایست از این تلاش سپاسگزاری ویژه کرد .

کافه های سیار خیابان سی تیر اما و اگر دیگری را نیز دارد که هر از چند گاهی مطالبی را در رسانه ها به خود اختصاص می دهد ؛ موضوعات ایمنی – بهداشت و ... که جملگی از طریق حضور عوامل آتش نشانی ثابت ، در کنار دریافت کارت بهداشت و تیم های ایمنی شهرداری و بخش خصوصی به صورت همه زمانی در حال کنترل است . در عین حال مشکل ناشی از همجواری با موزه ملی ایران نیز با درک حساسیت های خاص موزه تقریبا طی مذاکرات صورت گرفته توسط مدیریت شهری فعلی منطقه 12 حل شده  و به زودی شهروندان و توریست های داخلی و خارجی شاهد تغییرات ویژه و خاصی در قالب ارتباط میان خیابان سی تیر و موزه ملی ایران با موزه صلح تهران در ابتدای پارک شهر خواهند بود که بی شک در ایران بی نظیر می باشد . به بیان بهتر با انجام اقدامات مطالعاتی دقیق و همزمانی فعالیت های اجرایی و قانونی و در عین حال توجه به رسانه ها و شبکه های اجتماعی و تعامل با شورای اسلامی شهر تهران علاوه بر تغییر نگاه به موضوع سد معبر و دستفروشی ، فرصتی بی نظیر برای اشتغال و کارآفرینی ایجاد شده است .

امروز بیش از 100 نفر از شهروندان تهرانی در این مکان به صورت مستقیم مشغول به فعالیت و ارایه خدمات هستند و حدود 2000 نفر نیز به صورت غیر مستقیم از این خیابان ارتزاق نان می کنند . به نحویکه درآمد میانگین ایشان در سقف مناسبی از توان مالی قرار گرفته و شهرداری نیز در قالب مسئولیت اجتماعی از آنان خواسته است تا ماهیانه بخشی از درامد خود را با کمک سازمان های مردم نهاد و با نظارت سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران به کودکان و زنان بی سرپرست و بنگاه های کارآفرینی اختصاص دهد که این مهم نیز طی ماه اخیر محقق شده است.

به بیان بهتر در کمتر از یکسال خیابانی که تردد شبانه نداشت و به محلی ناایمن تبدیل شده بود ، هم محوری شد برای تردد روزانه و شبانه شهروندان و دیده شدن مولفه های بسیار جذاب تاریخی و گردشگری اش و هم با رویکرد پیش گرفته شده به خیابانی تبدیل شد که به صورت میانگین پاتوق بیش از 75 هزار نفر از شهروندان در هفته است.

به هر حال بنده از تمامی اعضای محترم حاضر در جلسه دعوت می نمایم تا از این گذر تاریخی و غذایی بازدید نمایند و یک شب را در کنار خانواده با اغذیه های سالم و متفاوت ایرانی و محلی در قلب طهران بگذرانند . مطمئنم تجربه ای ویژه متفاوت در جغرافیای تاریخی در کنار باقیمانده ارگ حکومتی و در مرزحصار صفوی و ناصری خواهید داشت.