وضعیت نامطلوب بهداشت دختران در مدارس

به گزارش خبرنگار آموزش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ صحبت درباره بهداشت و آموزش بهداشت زنانه دختران هنوز در مدارس ایران به خصوص حاشیه نشین ها در سایه تعصبات و تابو قرار دارد. مربیان بهداشت هر از چندگاهی تنها بهداشت دهان، مو و ... دانش آموزان را بررسی می کنند و آموزش های سطحی را به آنها ارائه می دهند اما راجع به بهداشت جنسی و بهداشت دوران قاعدگی صحبت زیادی به میان نمی آورند. همان طوری که درباره بهداشت دهان و دندان به بچه ها اطلاع رسانی می شود، باید درباره مسائل بهداشت جنسی هم به آن ها آگاهی داد.

 یکی از علل اصلی افزایش عفونت های قارچی در میان دانش آموزان دختر، بی توجهی به مسائل بهداشت جنسی است. اماکن غیر بهداشتی که در مدارس وجود دارند می توانند یکی از عوامل شیوع بیماری های عفونی و واگیردار در دانش آموزان باشند. سرویس بهداشتی هایی که در تعارض با اسم شان هستند و تبدیل به سرویس های غیر بهداشتی در مدارس شده اند، یکی از محیط های اصلی شیوع بیماری های عفونتی به شمار می روند. نبود مایع دستشویی و نظافت هر چند روز یک بار آنها هم از دلایل مهم تبدیل شدن این اماکن  به سرویس های غیر بهداشتی است.

در مناطق حاشیه نشین و برخی مناطق شهری خانواده هایی هستند که از فرهنگ بهداشتی صحیح برخوردار نیستند و در این مناطق و خانواده ها دختران بیشتر در معرض تهدید بیماری هایی از جمله بیماری های عفونی و قارچی قرار دارند. حالا به این فکر کنید که مدارس هم به آموزش بهداشت جنسی بی توجهی کنند و همچنان صحبت در مورد مسائل جنسی و بهداشت جنسی تابو قلمداد شود. با وجود این شرایط  چه زمانی دختران باید آموزش های صحیح بهداشتی ببینند؟ آیا وقتی کار از کار می گذرد و فرد به بیماری های مختلف  مبتلا می شود زمان مناسبی برای آموزش است؟

در مقاله ای در باب آموزش مسائل جنسی و بهداشت زنانه به کودکان و نوجوانان، جعفر ابراهیمی نوشته است: « تعصبات و باورهایی که مانع این آموزش‌ هستند باید کنار زده شوند. باید به ویژگی‌های جنسی و سنی توجه و مسائل مربوط را بومی‌سازی کرد و محتوای آموزشی را طراحی و تدوین نمود. اگر قرار باشد محتوا را افرادی از بالا به پایین، بدون توجه به نیازهای کودکان، نوجوانان و تنوع فرهنگی، به‌صورت یکسان و با کلیشه‌های جنسیتی تدوین کنند، به آموزش پویا منجر نخواهد شد. بهترین روش برای تهیه محتوا مشارکت فعالانه کودکان، معلمان، مربیان و والدین در تدوین محتوای آموزشی است. این مشارکت می‌تواند در قالب برگزاری کارگاه‌های مشارکتی محقق شود. باید محتوای آموزشی پس از تدوین به‌صورت آزمایشی اجرا شود تا نقاط ضعف و قوت آن مشخص گردد.»

پروانه سلحشوری، نماینده مجلس شورای اسلامی، در همین خصوص به خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری برنا، گفت: «از منظر نظارتی و یا قانونی مربیان بهداشت باید نظارت کامل روی بهداشت و سلامت دانش آموزان داشته باشند و در مدارس پیگیری کنند تا به نتایج مطلوب برسند. سال گذشته شخصا از طریق وزارت بهداشت برای واکسنیاسیون در جهت پیشگیری از سرطان دهانه رحم پیگیری کردم. معمولا دخترانی که بیماری های عفونتی پیدا می کنند ممکن است در آینده به سرطان دهانه رحم دچار شوند که باید قبل از اولین رابطه جنسی شان واکسن تزریق کنند تا دچار چنین بیماری های خطرناکی نشوند. این مسئله را بسیار پیگیری کردم اما متاسفانه به جایی نرسید.»

عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی ادامه داد: «در مورد وضعیت بهداشت جنسی دانش آموزان باید دو کار در مدارس انجام شود. غربالگری دانش آموزان باید توسط مربیان بهداشت صورت گیرد. به یاد دارم زمانی اینکار را انجام می دادند. مربیان بهداشت درباره سلامت و بهداشت از دانش آموزان پرس وجو کنند و برای انجام آزمایش های مختلف به پزشکان ارجاع دهند. از طرفی دیگر بهداشت مدارس بسیار حائز اهمیت است. مدارس نباید آلوده باشند یعنی سرویس های بهداشتی مدارس از تمیزی، پاکیزگی و مرتب بودن همیشگی برخوردار باشند چراکه دخترها در این موارد حساس تر هستند. اگر پیشگیری صحیح صورت نگیرد آسیب های بسیاری از جمله نازایی در بزرگسالی را به دنبال دارد، بنابراین باید بسیار جدی گرفته شود.»

سلحشوری در رابطه با تابو بودن صحبت درباره بهداشت جنسی در برخی مناطق و مدارس گفت: «درباره بهداشت و سلامت که بسیار مهم هستند نباید تابویی وجود داشته باشد. مگر قرار است چه کسی در مدارس صحبت کند؟ مربیان بهداشتی که متخصص این حوزه هستند باید صریح با دانش آموزان صحبت کنند. صحبت و آموزش در اینگونه مسائل کمک شایانی به وارد شدن دختران به جامعه می کند.»

وی ادامه داد: «در کشورهای پیشرفته دنیا بودجه اصلی در دو حوزه سلامت و آموزش خرج می شود اما متاسفانه در ایران عکس این موضوع وجود دارد. به دلیل درآمدزا نبودن حوزه آموزش کمترین بودجه ها به این حوزه اختصاص می یابد بنابراین همیشه مشکلاتی وجود دارد و کمترین رسیدگی متوجه دانش آموزان، معلمان و کسانی است که در حوزه آموزش و پرورش کار می کنند.»

سلحشوری در پایان تصریح کرد: «زمانی که بودجه کافی وجود ندارد و اکثریت خانواده ها از سطح درآمدی پایینی برخوردار هستند و همچنان تابو صحبت درباره بهداشت جنسی در خانواده ها وجود دارد، طبیعی است که بیماری ها افزایش یابد و به تبع آن سطح بهداشت پایین تر بوده و به درجه استاندارد نرسد. تابو بودن این مسئله را توسط آموزش وپرورش می توان برطرف کرد آن هم از طریق برگزاری کلاس هایی که مدارس می توانند برای آگاهی سازی دانش آموزان و خانواده ها تشکیل دهند. این موضوع حتی اگر ابعاد گسترده ای هم نداشته باشد باز نیازمند پیگیری است.»

یک مربی بهداشت با بیان اینکه تاکنون در دوسال اخیر در مدارس راهنمایی و دبیرستان مربی بهداشت حضور نداشته، گفت: «تا به حال مربی بهداشت در مدارس راهنمایی و دبیرستان وجود نداشته است که بخواهد در خصوص بهداشت جنسی به دانش آموزان، آموزش های لازم را بدهد.»

وی با اشاره به اینکه در این آموزش ها بیشتر به نظافت فردی دانش آموزان توجه می شود، اظهار کرد: «دانش آموزان هیچ اطلاعاتی از زمان وقوع دوران قاعدگی شان ندارند و بیشتر مواقع اگر سوالی داشته باشند به مشاوران مدرسه مراجعه می کنند و بسیار کم برای پاسخ سوالات شان نزد مربی بهداشت می روند. دانش آموزان احساس می کنند مشاور به دلیل اسمی که دارد بهتر می تواند آن ها را راهنمایی و کمک کند. »

این مربی بهداشت ادامه داد: «بسیاری از دانش آموزان راجع به عقب افتادن یا پشت سرهم اتفاق افتادن عادت ماهانه شان از ما سوال می کنند اما جواب مشخص است، چون هنوز بدن آمادگی لازم را ندارد. برایشان توضیح می دهم چون تازه عادت ماهیانه شده اید تا مدتی این روند طبیعی است. اگر حدود شش یا هفت ماه عادت ماهیانه نشدید آن موقع باید به دکتر مراجعه کنید. همچنین در رابطه با تغذیه دوران قاعدگی با آن ها صحبت می کنم که چه چیزهایی برای مصرف غذایی آن دوران مناسب تر است.»

وی درباره علت افزایش عفونت های جنسی در میان دانش آموزان افزود: «زمانی که در کلاس ها  برای آموزش  نکات بهداشتی حضور پیدا می کنم بارها به دانش آموزان متذکر می شوم همیشه نوار بهداشتی به همراه داشته باشند و مرتب آن را عوض کنند. اما دانش آموز از صبح تا ساعت 1-2 بعدازظهر که در مدرسه است عوض نمی کند. خونی که از بدن می رود کثیف ترین خون است و بیشترین میکروب ها را به همراه دارد بنابراین پد بهداشتی را هر دو ساعت یک بار باید عوض کنند. استاد دانشگاهم  می گفت در خرید نوار بهداشتی به هیچ عنوان خساست نکنید و من هم همیشه به دانش آموزانم این جمله را می گویم. اکثر دانش آموزانی که به من مراجعه می کنند بعد از عادت ماهیانه شان است که می گویند دچار سوزش بسیار شدیدی شده اند. در دوران عادت ماهیانه شان سوزش ادرار و عفونت دارند که دلیل آن تعویض نکردن نوار بهداشتی است.»

مربی بهداشت مدرسه راهنمایی و دبیرستان در ادامه تصریح کرد: «با استفاده از آموزش هایی که درباره بهداشت و سلامت جسمی و جنسی دیده ام دانش آموزان را راهنمایی می کنم اما در مواردی که کاری از دست من بر نمی آید به آنها توصیه می کنم حتما به پزشک مراجعه کنند.»

وی گفت: «دوست یک دختر، مادرش است. وظیفه مادی صحبت راجع به مسائل جنسی با فرزندش است تا آن ها را از خطرها و بیماری های عفونتی جنسی آگاه کنند. اما متاسفانه آن چیزی که من در مدارس مشاهده می کنم صمیمی نبودن مادر و دختر است. دانش آموز به من می گوید خجالت می کشم راجع به اندام و سیکل طبیعی بدن، که همان عادت ماهیانه است با مادرم صحبت کنم و اگر دانش آموز بعدا دچار بیماری عفونتی شود می گوید خجالت می کشم به مادرم بگویم من را به دکتر ببرد.»

این مربی بهداشت افزود: «باید برای مادرها کلاس های آموزشی برگزار کنند تا آنها هم بتوانند اطلاعات صحیح را به فرزندان شان منتقل کنند. مشاوره ها برای مادران کلاس می گذارند اما در همان کلاس های آموزشی بسیار کم کاری می شود چون هم زمان کوتاه است و هم اطلاعات کافی در اختیار مادران قرار نمی دهند. اگر یک دختر  بخواهد در حوزه مسائل جنسی آموزش های لازم را فرا گیرد تنها مادرش می تواند به او کمک کند. اما متاسفانه نقش مدرسه و معلم در آموزش و توسعه  سلامت و بهداشت جنسی، کم رنگ می باشد.»

وی ادامه داد: «هر مدرسه یک مربی بهداشت دارد. من تمام وقت باید در یک مدرسه باشم اما چون تعداد مربیان بهداشت در آموزش و پرورش کم است مجبورم به دو مدرسه بروم. مثلا در منطقه ای که من مربی بهداشت هستم تنها 11مربی بهداشت وجود دارد. سطح بهداشت در مدارس راهنمایی بسیار پایین تر از آن چیزی است که بتوان تصور کرد.»

همچنین وی در پایان اظهار کرد: «بودجه ای که آموزش و پرورش برای مدارس راهنمایی و دبیرستان در نظر گرفته اختصاص به دو نوع قرص داده شده است. قرص ویتامین D که ماهانه بین دانش آوزان تقسیم می شود و و قرص آهن که هفتگی در اختیارشان قرار می دهیم. قد و وزن هایی که از دانش آموزان می گیریم و به آموزش و پرورش می فرستیم، همان ها را بررسی کرده اند و متوجه کوتاه تر شدن قد بچه ها شده اند.  علت آن کمبود ویتامین D است. بچه ها روزی 20 دقیقه باید در آفتاب بنشینند اما اینکار انجام نمی شود. کمبود آهن در بین دانش آموزان دختر بسیار شدید است.»

محمد قمی، عضو کمیسیون آموزش مجلس دهم، به خبرنگار خبرگزاری برنا گفت: «بهداشت در مدارس دخترانه و پسرانه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. مدارس به عنوان محیط اجتماعی یاد می شوند و در محیط اجتماعی افراد مختلف در مدارس حضور می یابند. یکی از مسائل مهم محیط اجتماعی بهداشت و پیشگیری از بیماری های مختلف است.»

وی درباره دقت و کوشش مسئولین مدرسه برای یاددهی آموزش های صحیح بهداشت جنسی گفت: «به دلیل حساسیت دختران، مدارس باید از سطح نظافت و بهداشت بالاتری برخوردار باشند. به منظور بهداشت و نظافت کلاس ها و سرویس های بهداشتی همچنین خطر بالای ابتلا شدن دانش آموزان به بیماری های عفونی، مسئولین از روش های مدرن تری استفاده کنند. مربیان بهداشت و خانواده ها توجه بسیار زیادی به یادگیری آموزش های صحیح بهداشت جنسی و روش های جلوگیری از مبتلا شدن به بیماری های میکروبی- عفونی دانش آموزان را داشته باشند.»

قمی در ادامه بیان کرد: «کمیسیون آموزش مجلس توجه بسیار زیادی به بهداشت مدارس دخترانه و پسرانه و همچنین محیط های دانشگاهی دارد و در این خصوص فعالیت های قابل قبولی انجام داده است.»

عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی درباره ضرورت ایجاد آگاه سازی در بین دانش آموزان توسط مربیان بهداشت گفت: «والدین دانش آموزان مخصوصا مادران دقت لازم درباره رعایت کردن مسائل بهداشتی فرزندان خود را مورد توجه قرار دهند.»

این نماینده مجلس شورای اسلامی به منظور تابو بودن صحبت درباره بهداشت جنسی در برخی مدارس و خانواده ها تصریح کرد: «در اسلام موضوعی تحت عنوان حیا و شرم وجود دارد اما در خصوص رعایت بهداشت، حیا و شرم منافی آموزش به افراد نیست. باید خانواده ها و مربیان بهداشت آموزش های صحیح را به دانش آموزان بدهند تا در آینده دچار مشکل نشوند.»