«گسترش رویکرد جنسی در تبلیغات مجازی»، موضوع نشست‌های فضای مجازی

نجفی سولاری مشاور فضای مجازی صداوسیما و عضو کارگروه فناوری اطلاعات مجمع تشخیص مصلحت نظام امروز در این نشست، گفت: باید چند پیش فرض را قبول کنیم؛ ما جمهوری اسلامی ایران هستیم، انقلاب کردیم و انقلاب ارزش‌هایی دارد که دنیا با این ارزش‌ها می‌جنگد. تهاجم فرهنگی به معنی تغییر فرهنگ جهانی است. ایجاد یک جبهه متحد برای عملیات فرهنگی ناتوی فرهنگی است، تهاجم فرهنگی ناتوی فرهنگی و جنگ نرم ابزاری دارند که عبارت است از منابع فرهنگی، ‌رسانه‌ها، فناوری‌های نوین ارتباطی و تبلیغات.

وی تصریح کرد: آیا شبکه‌های اجتماعی همان مدرنیته است یا پسامدرن، آیا در حوزه تکنوفرهنگ نقش زنان برجسته است یا نقش مردان، آیا اخلاق و فضای مجازی با هم سازگاری دارند؟ کافمن می‌گوید از نظر جنسیتی زن و مرد را در شش وجه در تبلیغات استفاده می‌کنیم؛ اول اندازه است؛ هر گاه بخواهیم قدرت را نشان دهیم، از مرد و هر وقت بخواهیم ظرافت را نشان دهیم، از زن استفاده می‌کنیم. وجه دوم لمس است؛ در هر آنچه مساله لذت‌جویانه و لمس است، مثل لباس منطق ندارد که از مرد استفاده کنیم. سومین مورد مربوط به خلق و روحیه است هر آنچه که بیان کلیات است، به سراغ مردان می‌رویم اما در بیان جزییات به سراغ زنان می‌رویم. چهارم مساله نقش است، نقش اگر کنترل کننده باشد از مرد و اگر کنترل شونده باشد از زن استفاده می‌کنیم. مورد بعدی خانواده است، مقوله خانواده، زنان است، کالای خانوادگی و آشپزی به خانواده مربوط است و زنانه است. در مورد آخر می‌گوید خلقیاتی که در آگهی می‌خواهید منتقل کنید مثل فرمانبرداری، دلجویی، لبخند زیبا و ایجاد ترس، بهتر است از زن‌ها استفاده شود زیرا قوی تر انجام می‌دهند.

نجفی سولاری با طرح این سوال که چرا از زنان برای تبلیغات استفاده می‌شود؟ عنوان کرد: در تاریخ می‌بینیم شیوه غلبه بر مسلمانان در سرزمین آندلس با زن و شراب بود. در استراتژی ۲۰۲۰ آمریکا در خاورمیانه بزرگ یکی از پنج راهبرد اصلی آنها تمرکز بر زنان است و مساله بعد اثرگذاری زنان بر مردان است. زن محور چالش عالم است و جمال خدا است این جمال برخی مواقع گرفتاری‌هایی ایجاد می‌کند.

مشاور فضای مجازی صدا و سیما اظهار داشت: فمنیست‌ها اصرار دارند که تلاش کنند برای برقراری ارتباط تا دیگران سود ببرند. آنها برای بیان سودمندی خود اصرار به حضور خود در صحنه آگهی‌ها دارند. حس رقابت طلبی با مردها معترضشان می‌کند و اصرار دارند که در آگهی‌ها حضور داشته باشند.

عضو کارگروه فناوری اطلاعات مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه ما در تبلیغات خود در تصویر ۳۴ درصد از زن، ۴۹ درصد مشترکاً از زن و مرد و ۳ درصد از کودک استفاده می‌کنیم، گفت: ما در صدا ۵۰ درصد از مردان استفاده می‌کنیم، رادیوی ما بیشتر مردانه است. در تبلیغات تصویری سعی کردیم نقش اصلی را به زن ندهیم. ۱۳ درصد نقش را به زن دادیم و ۱۱ درصد به مردان اما از جهت صوتی ۳۰ درصد مردان و ۲۲ درصد زنان نقش اصلی را داشتند.

وی سیر تاریخی زن‌گرایی در صنایع خلاق فرهنگی، عبور از کلیشه‌های مرسوم، تبرج و مطالعه دنبال کننده، فرهنگ توده‌ای و عمومی شدن سایبر، موضوع اشتغال زنان، بستری شدن تبلیغ محیط مجازی و توجه به نظریه قدرت و هیبرید شدن رسانه‌ها را از جمله دلایل فعالیت‌های تبلیغی زنانه برشمرد و افزود: ۷۰ درصد آگاهی‌های تبلیغاتی در فضای مجازی دارند ویدیو محور می‌شوند. امروزه رسانه دیگر روزنامه و تلویزیون نیست. ترکیب همه اینها در فضای مجازی است، بپذیریم فضای مجازی یک ظرفیت حق است. فضای مجازی را فضای باطل تلقی نکنیم، از این حق استفاده کنیم و مسیر و جهت آن را به درستی استفاده کنیم.

سخنران دیگر این نشست سجاد مهدی‌زاده استادیار دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه فضای عمومی ما شهوت سالار شده است، عنوان کرد: امر جنسی آنقدر ساده نیست که آن را به زن ارجاع دهیم. تمام مشکلات ما به این برمی‌گردد که نتوانستیم در فضای فرهنگی رسانه پیش رویم. متاسفانه امروزه اکثر شوخی‌ها، طنزها، فیلم‌ها و تبلیغات ما جنسی شده است. ۱۸ درصد لوازم آرایش توسط مردان استفاده می‌شود، همین حالا یکی دو تئاتر در صحنه داریم که تبلیغ همجنسگرایی است. فضای مجازی محصول عامه مردم است، برای فهم فضای مجازی باید بسیاری از مسایل فهم شود، ‌ حواسمان باشد که فضای مجازی یک بازخورد و نمایش از فضای عمومی ماست.

وی در مورد تفاوت فضای مجازی و رسانه‌ای همچون تلویزیون اظهار داشت: اگر در تلویزیون قدرت و تخصصی داشته باشید، بزرگ می‌شوید و به عنوان مثال عادل فردوسی پور می‌شوید. در فضای مجازی کسی که هیچ تخصصی ندارد می‌تواند رشد کند و حرفش تکثیر شود. مدیریت فضای مجازی خیلی پیچیده تر است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مشکل ما در فضای مجازی سیاستگذاری است، بیان کرد: ما در فضای فرهنگی چند مساله داریم که آنها را در فضای مجازی هم شاهدیم، اولین مشکل عدم فهم مساله است برای فهم ممکن است بگوییم ارشاد وظیفه ندارد اما باید تسهیل کننده باشد. مراکز متعددی در مورد فضای مجازی داریم که همدیگر را نمی‌شناسند و نمی‌دانند که چه می‌کنند. ما یا اطلاعات نداریم یا اطلاعاتی که داریم نخبگانی تهیه نشده است و یا اطلاعاتی داریم که خاک می‌خورد و استفاده نمی‌شود.

مهدی‌زاده یادآور شد: برای حل مشکلاتی که در فضای مجازی است راه حل‌هایی وجود دارد، یکی این است که حکومت مستقیم دخالت کند، حتما نرم افزارهای بدیل و فیلترینگ می‌خواهد. اگر سواد رسانه‌ای به خانه رسید کارساز است. در مدارس کتاب سواد رسانه‌ای داریم اما معلم مربوطه را نداریم.

سیدمحسن فرجادی، رییس اداره فضای مجازی معاونت امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دیگر سخنران این نشست گفت: با سیاه چاله‌ای مواجه هستیم که تقریبا هیچ برآوردی از عمق آن نداریم. ما شاهد یک بهم ریختگی و آشفتگی مستمر در فضای مجازی هستیم.

فرجادی با بیان اینکه ما تجربه امر جنسی را در حوزه اطلاع رسانی و تبلیغات سنتی داشتیم، عنوان کرد: جامعه ما در عین اینکه نسبت به فضای مجازی منفعل شده دارد پادزهرهای آن را نیز تولید می‌کند. فیسبوک در یکی دو سال اخیر در ایران به دلیل وجود تلگرام محبوبیت خود را از دست داد.

رییس اداره فضای مجازی معاونت امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه در سیاه چاله شبکه‌های مجازی دچار بلاتکلیفی هستیم، بیان کرد: علت این است که تصوری از موضوع وجود ندارد. از منظر یک جریان موضوعی خلاف عفت عمومی است و از منظر یک جریان دیگر اینطور نیست.

وی تصریح کرد: آنچه الان در مجموعه معاونت مطبوعاتی وجود دارد، حرکت در مسیری است که تمام مصادیق که ذیل قانون مطبوعات وجود دارد را با جدیت پیگیری کند. برخوردهایی که در این چند سال انجام شده ناظر بر قوانین موجود بوده است.  روزآمدن شدن قوانین با توجه به مقتضیات فضای فکری به نفع منافع ملی خیلی کند است و باید سرعت بیشتری به خود بگیرد. به میزانی که در حوزه فضای مجازی معطل نهادهای دولتی شویم میزان تلفات زیاد می‌شود.