کلان شهرها چگونه از شر آلودگی خلاص می شوند؟

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ همه‌چیز از گم‌شدن کوه‌ها پشت مه‌های خاکستری و سوزش چشم و گلو آغاز می‌شود و البته این تنها آغاز کار است اما ختمش به بیمارستان حتی بهشت‌ زهرا (س) هم اتفاق عجیبی نیست.

اما آیا تهران تنها کلان‌شهری است که با فراگیر شدن آلودگی فلج می‌شود؟

چین هم‌قدم با ایران

در بین شهرهای آلوده جهان شاید پکن به لحاظ شکل آلودگی بیشتر از دیگر شهرها شبیه تهران باشد، همان‌طور که در زمان‌های به صدا درآمدن آژیر قرمز پکن درست مانند تهران شروع به اجرای طرح زوج و فرد و همچنین تعطیلی هوا می‌کند.

اما این تنها اقدام کلان‌شهر پکن برای مواجهه با بحران آلودگی نیست، چینی‌ها سرانجام برای مقابله با آلودگی هوا دست‌به‌کار شدند و عجیب‌ترین راه‌حل‌های دنیا را برای مقابله با آلودگی‌ها مورد استفاده قرار دادند.

از جمله راه‌ حل‌های عجیب کشور چین برای مهار آلودگی هوا، پرتاب ین نقره به ابر‌ها برای تولید کریستال‌های یخ و ایجاد بارندگی به شکل برف یا باران است.

شورای دولتی چین با پذیرش مسئولیت کیفیت هوای محلی گفت: دولت‌های محلی در طول دوره‌های آلودگی شدید هوا باید اقدام‌‌های اضطراری، از جمله محدود کردن ترافیک یا اعمال محدودیت‌ها بر گازهای خروجی بر صنایع آلوده‌ کننده را انجام دهند. همچنین باید تکنولوژی‌‌های قدیمی از جمله در صنایع فولاد و سیمان که میزان آلودگی را افزایش می‌دهند، کنار گذاشته شوند.

از طرف دیگر بر اساس مصوبه جدید، طرح‌های ساختمان‌سازی که نتوانند تاییدیه‌های لازم را در ارزیابی‌های زیست‌محیطی به دست آورند، مجوز ادامه کار را دریافت نخواهند کرد. سایر اقدام‌هایی که قرار است انجام شود، شامل تنظیم ساختار انرژی کشور، افزایش در دسترس قرار دادن سوخت‌های پاک مانند گاز طبیعی و متان، افزایش کیفیت سوخت خودروها و از رده خارج کردن اتومبیل‌‌های قدیمی‌تر آلوده‌کننده است. برخی از شهرهای چین از جمله پکن، از پیش استاندارد سوخت خودروها را بالا برده‌اند اما راهبردی ملی در این‌باره وجود نداشته است.

سه خواهر با مشکلی مشابه

شهرهای خواهر لس‌آنجلس، مکزیکوسیتی و مومبای در هند با چالش‌های مشابهی دست به گریبان‌ هستند. وضع جغرافیایی لس‌آنجلس و مکزیکوسیتی به‌گونه‌ای است که انتشارات را در خود محبوس می‌کنند و هر سه شهر دارای ده‌ها میلیون جمعیت در بخش‌های کلان شهر خود هستند. خودروها برای حمل‌ونقل خصوصی، عمومی و بازرگانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و آلودگی ناشی از هواپیماها، قطارها و کشتی‌ها- در شهرهای بندری- به این مجموعه افزوده می‌شوند.

با بررسی که در ٢۰۱۴ توسط برنامه کاهش آلودگی هوا در هند- کالیفرنیا، یک طرح مشترک وابسته به موسسه انرژی و منابع هند (TERI) و دانشگاه کالیفرنیا در سن دیگو و شورای منابع هوای کالیفرنیا به انجام رسید، مسئولان به این نکته پی بردند که فناوری‌ها و سوخت‌هایی را که به‌طور چشمگیری موجب بهبود کیفیت هوای لس‌آنجلس شده‌اند می‌توان در هند نیز به کار بست و بی‌درنگ موجبات بهبود سلامت و همچنین بهبود تدارک غذا و آب را فراهم آورد.

بررسی تازه توسط دانشگاه جنوب کالیفرنیا (USC) نشان می‌دهد ساکنان لس‌آنجلس در مقایسه با بیست سال پیش به سبب کاهش چشمگیر اکسید نیتروژن و ذرات ریز از سلامتی بهتری برخوردارند. پژوهشگران می‌گویند که یافته‌های آن‌ها وجود ارتباط میان «کوشش‌های دامنه‌دار برای بهبود کیفیت هوا» و «مزایای جدی و قابل‌سنجش ازنظر سلامت عمومی» را تأیید می‌کنند.

رساندن روزهای سال که در آن آلودگی هوا برای سلامتی مضرند از ۴۰ روز در ٢۰۱۳ به صفر در ٢۰٢۵ و کاهش چشمگیر انتشار گازهای آلاینده با استفاده از سوخت‌های جایگزین و تولید برق پایدار از جمله هدف‌های بلندپروازانه در بهبود کیفیت هوا هستند.

حفاظت از پارک‌ها و جنگل‌های اطراف که دی‌اکسید کربن را جذب و ذخیره می‌کنند، راهبرد دیگری است. بخشی از رودخانه لس‌آنجلس و فضاهای سبز مجاور آن پس از شش دهه که طی آن از رودخانه به‌عنوان سیل بند سیمانی و کنترل‌کننده رواناب‌ها استفاده می‌شد، احیا خواهند شد.

موفق‌ترین تجربه برای کاهش آلودگی

موفق‌ترین تجربه در کنترل آلودگی هوا مربوط به شهر مکزیکوسیتی است. مکزیکوسیتی ۱۸ سال پیش آلوده‌ترین شهر دنیا بود، در ۲۰ سال گذشته مسئولان کشور مکزیک و شهر مکزیکوسیتی اقدامات بسیاری را در جهت کاهش آلودگی هوا انجام داده‌اند تا جایی که امروزه این شهر دیگر نه‌تنها آلوده‌ترین شهر دنیا نیست، بلکه نام آن در فهرست ۲۰ شهر اول آلوده جهان نیز به چشم نمی‌خورد.

مهم‌ترین برنامه‌ای که در مکزیکوسیتی به اجرا درآمد، برنامه بلندمدت ارائه خدمات حمل‌ و نقل عمومی بر محور توسعه مترو و ایجاد خطوط اتوبوس‌رانی تندرو بود. استفاده از اتوبوس‌هایی با حداکثر ظرفیت و حداقل آلایندگی، نه‌تنها ترافیک را کاهش داده، بلکه سالیانه ۸۰ هزار تن از میزان آلاینده دی‌اکسید کربن این شهر نیز کاسته است.

در این شهر همچنین طرح دوچرخه همگانی از طریق ساخت ۲۱ کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه‌سواری در سال ۲۰۰۹ به‌عنوان یکی دیگر از برنامه‌های مکزیکوسیتی اجرا شد.

تست آلایندگی و معاینه فنی خودروها به فاصله هر شش ماه یک‌بار و محدودیت خودروها از ورود به معابر شهری حداقل یک‌بار در هفته از جمله دیگر برنامه‌های مکزیکوسیتی برای کنترل آلودگی هوا در این شهر بود.

مقام‌های شهری با الگو گرفتن از اتوبوس‌رانی سریع در پایتخت کلمبیا، نوعی سیستم اتوبوس‌رانی به نام «متروباس» راه انداختند که علاوه بر افزایش حجم مسافران در اتوبوس، آلودگی بسیار کمتری دارد. در این طرح اتوبوس‌های فرسوده و کوچک با سرمایه‌گذاری سریع با اتوبوس‌های جدید با حجم مسافر بیشتر تعویض شدند.

کارخانه‌های و مراکز صنعتی مجبور شدند حومه شهر را ترک کنند و به مناطق دورتر بروند. با پرداخت وام خودروها و تاکسی‌های فرسوده با روالی منظم تعویض شدند. متروی مکزیکوسیتی خیلی سریع با کمک الزامی همه بخش‌ها راه‌اندازی شد که حالا ۱۲ خط دارد. با سهولت استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی مردم تشویق شدند تا کمتر از خودروهای شخصی استفاده کنند.

5 میلیون خودرویی که در آن روزها در شهر تردد می‌کردند، بر اساس قانون یک روز در هفته در خانه‌ها و پارکینگ‌ها ماندند.

مقام‌های دولتی در سال های گذشته هم در تلاش برای جایگزینی اتوبوس‌های هیبریدی بوده‌اند. شهروندان مکزیکوسیتی در سال ۱۹۹۹ تنها ۸ روز هوای سالم تنفس کردند. شمار روزهای پاک در این کلان‌شهر ۲۰ میلیونی در سال ۲۰۱۲ اما به ۲۳۷ روز رسید. اگر بخواهید ماجرا را خلاصه بدانید مقام‌های دولت مکزیک این راهکارها را منسجم و سریع پیاده کرده‌اند: «کاهش استفاده از خودروهای شخصی، بهبود کیفیت خودروها، گسترش سیستم نقلیه عمومی، اصلاح کیفیت بنزین.»

تهران؛ خفگی یا نجات؟

با توجه به وضعیت آلودگی هوا در سال‌های اخیر به نظر می‌رسد حالا نوبت به ایران رسیده است تا میان قطع تنفس شهر و اصلاح بنیادی تصمیم بگیرد، از طرف دیگر شاید با وجود تغییرات اقلیمی کره زمین دیگر وقتی برای آزمون و خطا و برنامه های زمان بر  و طولانی مدت نباش دیگر برای علاج ایران به یک دارو عاجل نیاز است. 

گویا دیگر زمان آن رسیده تا پژوهشگران ایران و سراسر جهان فکر اساسی به حال وضعیت ذرات معلق در کلان شهرها کنند.