بررسی گسل‌های ایران و کرمانشاه و راه‌های پیشگری از زمین لغزش

به گزارش خبرگزاری برنا؛ دومین نشست تخصصی دانشگاه رازی با موضوع زلزله استان کرمانشاه در دانشکده ادبیات دانشگاه رازی تشکیل و هشت نفر از اعضای هیأت علمی در باره آخرین یافته‌های خود از زلزله کرمانشاه بر لزوم تقویت آیین‌نامه ساختمانی 2800 به خصوص ارزیابی زمین محل ساخت تاکید کردند.

مهنوش بیگلری عضو هیأت علمی دانشکده فنی دانشگاه رازی کرمانشاه در مورد بررسی اثرات تکتونیکی(زمین ساخت) و لرزه‌شناسی بر آسیب‌پذیری سازه‌ها گفت: در پوسته ایران تعداد زیادی گسل وجود دارد که این گسل در رشته کوه زاگرس از حوالی پیرانشهر شروع و تا هرمزگان امتداد دارد و سالیانه 18سانتی‌متر نیز جابه‌جایی دارد.

وی افزود: پوسته ایران چون نرم نیست نیروی درونی زمین ذخیره می‌شود و به فواصل 100 تا 200 و یا هزار ساله زلزله بزرگی اتفاق می‌افتد.

عضوهیأت علمی دانشکده فنی دانشگاه رازی کرمانشاه گفت: شاید پیش از این فکر می‌کردیم که در زاگرس احتمال زلزله بزرگ وجود ندارد اما زلزله کرمانشاه خلاف این را ثابت کرد.

بیگلری ادامه داد: در مناطق استان کرمانشاه چهار گسل وجود دارد که یک گسل مربوط به بخش کنگاور، صحنه و دینور است، گسل بعدی از حوالی اسلام‌آبادغرب می‌گذرد، گسل بعدی در مرز ایران و عراق است و آخرین گسل نیز در خاک عراق است که البته می‌تواند استان کرمانشاه را تحت تأثیر قرار دهد.

وی افزود: کانون اصلی زلزله اخیر ازگله بود که در نتیجه آن 120سانتی‌متر جابه‌جایی زمین در وسعت 60کیلومتر اتفاق افتاده است. (90سانتی‌متر بالا آمدگی و 30سانتی‌متر پایین آمدگی)

عضوهیأت علمی دانشکده فنی دانشگاه رازی کرمانشاه گفت: بیشترین تخریب زلزله را مربوط به سرپل‎ذهاب با بالاترین شتاب ثبت شده است.

بیگلری در پاسخ به این موضوع که چرا در سرپل‌ذهاب برخی از ساختمان‌ها سالم مانده و برخی نیز تخریب شده‌اند گفت: مسائل مربوط به زمین نیز در آیین‌نامه 2800 جای کار دارد چرا که بیشتر مسائل آیین‌نامه سازه‌ای است.

وی در پاسخ به این پرسش که چکار کنیم در هنگام زلزله آسیب کمتری ببینیم، افزود: در ابتدا باید به شناسایی درست زمین برای ساخت توجه شود، سپس ساختمان‌های امن‌تری بسازیم و قبل از وقوع زلزله طرح نقشه مدیریت بحران داشته باشیم و در پایان به موضوع آموزش همگانی توجه داشته باشیم اینکه به هنگام وقوع زلزله کجای ساختمان امن‌تر است.

عضوهیأت علمی دانشکده فنی دانشگاه رازی کرمانشاه گفت: باید مثلث نجات را بشناسیم و هنگام وقوع زلزله سعی نکنیم از ساختمان خارج بشویم چرا که ممکن است آپارتمان‌های اطراف بر روی ما آوار شود برای همین باید تا اتمام زلزله در ساختمان باقی بمانیم.

بیگلری ادامه داد: زلزله بلا نیست بلکه نهادی در طبیعت است که ما باید خود را با آن هماهنگ کنیم چرا که اگر ساختمان‌های امنی داشته باشیم زلزله به ما آسیبی نخواهد زد.

حمید توپچی‌نژاد مدیر گروه مهندسی عمران دانشگاه رازی هم  در باره موضوع ارزیابی عملکرد اجرای سازه‌ای و غیرسازه‌ای در تعریف استاندارد 2800 گفت: طبق این استاندارد ایمنی جانی ساختمان باید تضمین شود و همین که سازه در هنگام زلزله فرو نریزد کفایت می‌کند و ضرورتی ندارد بعد از زلزله ساختمان دوباره قابل استفاده باشد.

وی افزود: طبق آیین‌نامه به هنگام زلزله ستون‌ها نباید آسیب ببیند که لازمه‌اش آرماتورگذاری صحیح است.

مدیر گروه مهندسی عمران دانشگاه رازی گفت: رمز داشتن ساختمان‌های بتنی مقاوم ایجاد محصور شدگی مناسب است که شکست برشی برخی از ستون‌ها نتیجه توجه نکردن به این موضوع بوده است.

توپچی‌نژاد ادامه داد: کیفیت پایین بتن از دیگر دلیل تخریب برخی ساختمان‌ها بود که در میان بتن حتی گلوله‌های خاک نیز مشاهده شده است.

وی به اهمیت استفاده از مهاربند اشاره کرد و افزود: در آیین‌نامه‌های آمریکا استفاده از مهاربندهای ویژه الزامی شده است و باید توجه داشت از این به بعد ریسک زلزله را در کرمانشاه باید بالا بدانیم.

مدیر گروه مهندسی عمران دانشگاه رازی گفت: ریختن دیوارها هم به خاطر غفلت بزرگ مهندسان در سراسر کشور است که تعداد زیادی از ساختمان‌ها جوش مناسبی نداشتند و این زلزله اشتباهات مهندسی زیادی را به ما نشان داد.

توپچی‌نژاد ادامه داد: استفاده از دیوار خشک بهترین سیستم تامین دیوارهاست که سفال مصالح مناسبی برای دیوار نیست به خصوص اینکه دوغاب پشت دیوار اگر حدود هفت سانتی‌متر ضخامت داشته باشد در عمل سبک‌سازی انجام نشده است.

وی افزود: در یک قرن اخیر در ایران 15زلزله بالای شیش و نیم ریشتر اتفاق افتاده است و 117هزار نفر نیز تلقات انسانی داشته‌ایم.

مدیرگروه مهندسی عمران دانشگاه رازی گفت: سهم ما از کل تلفات انسانی دنیا در یک قرن اخیر پنج درصد بوده است در حالی که یک درصد جمعیت دنیا را داریم لذا فکر می‌کنم مجریان و مهندسان ناظر متهمان اصلی تلفات بالای انسانی کشور ما باشند.

محمد حاجی‌عزیزی عضو هیأت علمی دانشکده فنی دانشگاه رازی هم در مورد زمین لغزش‌های زلزله، پیامدها و راهکارها آن گفت: با اینکه اعتقاد بر این است در جاهایی با شیب تند زمین لغزش اتفاق می‌افتد اما در حقیقت باید گفت هیچ جای دنیا از زمین لغزش در امان نیست.

وی افزود: مطالعات نشان می دهند بسیاری از شیب های اطراف سرپل ذهاب از قبل از زلزله در حال لغزش بوده اند و این موضوع نشان می دهد منطقه مستعد یک زمین لغزش بزرگ بوده است.

عضو هیأت علمی دانشکده فنی دانشگاه رازی گفت: راه‌های پیشگیری از زمین لغزش شامل خاکریزی، خاکبرداری، اصلاح عوارض زمین، جلوگیری از فرسایش شیب، استفاده از پوشش گیاهی، ایجاد زهکشی در مکان‌های مناسب و هدایت جریان آب به مسیرهای مطمئن و غیره می‌شود.

حاجی‌عزیزی ادامه داد: که بعد از اتفاق افتادن زمین لغزش باید راهکارهای فنی کم‌هزینه برای پایدارسازی اجرا شود از جمله خاکبرداری بالادست، خاکریزی پایین دست، ایجاد ستون‌های سنگی و غیره.

وی به روستا نشینان پایین دست شیب در سرپل‌ذهاب توصیه کرد که دیگر در آنجا خانه نسازند.

محمد ابراهیم اعلمی آل‌آقا رئیس دانشگاه رازی به توسعه تحصیلات تکمیلی در سال‌های اخیر بر کاربردی شدن پایان‌نامه‌ها تاکید کرد و گفت: سیاست جدید وزارت علوم امتیازبندی پایان‌نامه‌ها با توجه به نتایج آنهاست که این موضوع در راستای تحقق عدالت آموزشی و تامین نیازهای کشور است.

وی افزود: پروپوزال‌ها(طرح پیشنهادی) باید در چارچوب مباحث کاربردی و توسعه‌ای کشور تصویب شود تا خدمات علمی دانشگاه در خدمت مباحث جدی جامعه قرار بگیرد.

آل‌آقا گفت: امیدوارم که خدمات علمی دانشگاه منجر به کم شدن فشار بر روی محرومین جامعه شود.

علی‌اکبر اختری رئیس دانشگاه صنعتی کرمانشاه در مورد ضوابط آیین‌نامه‌ای و               واقعیت‌های اجرا گفت:

وی افزود: در بررسی ساختمان‌های تخریب شده محله فولادی سرپل‌ذهاب مجموعه‌ای از عوامل مشاهده شد که منجر به تخریب شده بودند از جمله در برخی از ساختمان‌ها از بتن مقاومی استفاده نشده بود و یا اینکه اکثر ستون‌ها قالب دوخت نداشتند.

رئیس دانشگاه صنعتی کرمانشاه فواصل آرماتوربندی نیز طبق آیین‌نامه رعایت نشده بود و ضعف اتصال نیز وجود داشت.

اختری ادامه داد: در برخی از ساختمان‌ها هیچ‌گونه پیوستگی بین تیر و ستون به وجود نیامده بود و اینکه طبق آیین‌نامه مجاز نیستیم آرماتور زیاد بگذاریم که متاسفانه این کار را برای کوچک کردن ستون در برخی از ساختمان‌ها انجام داده بودند.

وی افزود: دیوارهای پیرامونی نماها به دلیل ضعف در اجرای 'وال پست'(نگه دارنده دیوار) فرو ریخته‌اند.

 رئیس دانشگاه صنعتی کرمانشاه گفت: متاسفانه ضوابط اجرای وال پست در آیین‌نامه 2800 خیلی ضعیف است و فقط چند توصیه در این زمینه وجود دارد.

اختری از توجه نکردن به وضعیت زمین در ساخت واحدهای محله فولادی انتقاد کرد و گفت: در عمق 12متری زمین یک لایه خاک رسی وجود دارد که کنارش رودخانه است.

گزارش: محسن عباسی‌فرد