بادگیرهای یک سویه ؛ جزء جدایی‌ناپذیر معماری دشت یزد – اردکان

 ساخت بادگیر یک روش ابداعی ایرانی برای ایجاد فضایی خنک در داخل خانه‌های مناطق کویری است، روشی که از روزگاران دور با ایجاد تهویه مطبوع، فضای داخلی خانه را برخلاف محیط گرم بیرونی برای اهل خانه خنک و قابل تحمل می‌کرده است.

البته این سازه‌ها در شهرهای مرکزی و جنوب ایران بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب در انواع مختلفی طراحی و اجرا می‌شوند ولی در این بین بادگیرهای اردکانی که یکی از شاخصه‌های معماری این منطقه از فلات مرکزی ایران است، از سادگی خاصی برخوردار است و همین ویژگی آنها را در کانون توجه گردشگران قرار داده است.

«حمید مشتاقیان» رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردکان در این مورد  گفت : بادگیرهای اردکانی در معماری خانه‌های دشت یزد - اردکان به عنوان شاخص و معرف معماری خاص کویر، رخ نمایی می‌کند به طوری که بادگیر یک سویه اردکانی جزء جدایی‌ناپذیر معماری این دشت به شمار می‌رود.

وی اضافه می‌کند: بادگیرهای اردکانی رو به سمت شمال و شمال غربی(بادی که از سمت اصفهان می‌وزد) ساخته می‌شود و از سمت چشمه غرب، شرق و جنوب منفذی ندارد.

مشتاقیان عنوان می‌کند: ساختار این بادگیرها از لحاظ معماری ساده ولی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است به طوری که می‌تواند برای هر اتاق یک بادگیر ساخت.

وی با تاکید بر این که بادگیرهای اردکانی ساده‌ترین نوع بادگیر یک جناحی است، تصریح می‌کند: این نوع بادگیر همواره پشت به بادهای شدید و آزار دهنده و فقط در جهت بادهای خنک و نسیم‌های مطبوع شمالی ‌ساخته می‌شود و به دلیل نوع طراحی، عملکرد تهویه و تخلیه هوا را انجام می‌دهد.

این مسئول با بیان این که بادگیرها با اشکال مختلف در شهرهای مرکزی و جنوب ایران بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب، طراحی و اجرا می‌شوند، می‌گوید: بادگیرهای اردکانی ابعاد نسبتاً کوچکتر و دارای شکل اولیه‌تری نسبت به سایر انواع خود دارند.

مشتاقیان در پایان نیز از انواع این سازه‌های معماری کهن در کشورمان به بادگیرهای یک طرفه اردکانی، بادگیرهای دو وجهی معروف به بادگیرهای کرمانی، بادگیرهای چهارطرفه(معمول در یزد و کرمان)، بادگیرهای چند وجهی(معمولاً هشت وجهی و حتی گاهی مدور) و بادگیرهای چپقی که معمولاً در سیرجان بنا می‌شود، اشاره می‌کند.