رشد ۱۰ درصدی بهره‌وری در آموزش‌وپرورش

به گزارش گروه آموزش خبرگزاری برنا، علی الهیار ترکمن، در مورد راهکارهای صرفه‌جویی و تأمین منابع مالی در آموزش‌وپرورش اظهار کرد: صرف‌نظر از مباحث بودجه‌ای و اینکه در یک سال مالی به چه مواردی نیاز داشته باشیم و بخواهیم مسائل کوتاه‌مدت را حل کنیم باید نگاه کلی‌تری به بودجه داشته باشیم.

وی افزود: درباره علل کسری اعتبار و موانعی که باعث می‌شود آموزش‌وپرورش نتواند به تعهدات مالی خودش پاسخ دهد نگاه علت محور داریم. یکی از مشکلاتی که آموزش‌وپرورش در سال‌های گذشته با آن مواجه بوده این است که در برخی زمان‌ها، مقطعی تصمیم گرفته و راه‌حل‌های کوتاه‌مدتی را اتخاذ و در همان سال مالی حرکت کرده است بدون آنکه بداند در آینده باید چگونه حرکت کند و موانع را برطرف کند.

معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش‌وپرورش بابیان اینکه مشکلات امروز آموزش‌وپرورش در چند دهه گذشته شکل‌گرفته و چیزی است که در سه دهه و به‌تدریج در فرهنگ‌سازمانی آن نهادینه‌شده است اظهار کرد: این اشکالات طوری نیست که در شش ماه و یک سال و یک دوره کاری مشخص بتوانیم برطرف کنیم. یک برنامه میان‌مدت مشخص لازم است که با اجتناب از هرگونه شتاب‌زدگی و به‌دوراز سیاست زدگی و صرفاً با یک نگاه علمی بر حل مسائل متمرکز شود.

الهیار ادامه داد: اگر به دنبال آن هستیم که مشکلات آموزش‌وپرورش را ارتقا دهیم و چالش‌ها برطرف کنیم چاره‌ای جز اتخاذ تصمیمات اساسی نداریم، هرچه جز این باشد ما را نیز همانند گذشتگان گرفتار یک چارچوب قالبی می‌کند که نمی‌توانیم از یک محدوده مشخص فراتر برویم و مشکلات آموزش‌وپرورش را حل کنیم.

وی بابیان اینکه اصلی‌ترین کمک را به این حوزه خارج شدن از سیطره قوانین عام در حوزه آموزش‌وپرورش می‌دانم، اظهار کرد: اگر قرار باشد مشکلات آموزش‌وپرورش را مدیریت و از ایجاد مشکلات جدید جلوگیری کنیم باید از کلیشه‌ها خارج شویم. آموزش‌وپرورش یک ابر سیستم است و ابر سیستم‌ها برای آنکه درست حرکت کنند نیاز به انعطاف، استفاده از ظرفیت‌ها و اجرای برنامه‌ای دارند که با توجه به قواعد ساختاری خودشان طراحی‌شده باشد نه آنکه بخواهیم یک کلیشه را به‌اجبار بر قامت آن بپوشانیم.

معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش‌وپرورش ادامه داد: برنامه‌هایی در این زمینه‌داریم؛ تا امروز آموزش‌وپرورش به لحاظ قوانین و مقررات چیزی کم نداشته و همواره در دهه گذشته تصویب قوانین را داشته‌ایم و باید وارد اجرا شویم. اجرا، شکستن سنت‌ها و اتخاذ تصمیمات جدید است که برای به بار نشستن آن‌ها به صبر و اعتماد نیاز داریم و وزیر آموزش‌وپرورش رای اعتماد خوبی گرفت و باید این پشتوانه اعتمادی را داشته باشد تا تصمیماتی را اتخاذ کند که تأثیرات آن در جامعه تعلیم و تربیت مشخص باشد و مشکلات ساختاری را حل کند و بتوانیم بستر بهینه‌تری را برای آموزش‌وپرورش داشته باشیم.

الهیار بابیان اینکه فارغ از بحث قواعد عام هم در ساختار نیروی انسانی و هم در حوزه تشکیلات و ساختار وزارت و ترکیب و تنوع منابع مالی برنامه‌هایی را برای آینده در نظر داریم که همگی مورد تأکید سند تحول هستند و ذیل زیر نظام‌ها شکل‌گرفته‌اند گفت: دو زیر نظام نیروی انسانی و تخصیص منابع مالی اگر در کنار یکدیگر قرار بگیرند می‌توانند اهداف عالیه آموزش‌وپرورش را هدف‌گذاری کنند و با رویکرد انعطاف گرا و جدید به حل مسائل بپردازند.

وی با اشاره به شکل‌گیری تدریجی مشکلات آموزش‌وپرورش در سه دهه گذشته عنوان کرد: در دهه ۶۰با انفجار جمعیت دانش‌آموزی مواجه شدیم و علی‌رغم آنکه رشد جمعیت کشور حدود ۱.۵درصد بود، در آموزش‌وپرورش رشد ۳.۵درصدی جمعیت دانش‌آموزی را تجربه کردیم زیرا هم موالید و هم جمعیت لازم‌التعلیم افزایش‌یافته بود. اگر در آن زمان یک الگوی توسعه کمی مشخص وجود داشت و بر اساس اصول علمی توسعه کمی به موضوع ورود می‌کردیم امروز دچار یکسری مشکلات که پرتی منابع در رأس آن قرار دارد نمی‌شدیم.

معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش‌وپرورش افزود: در آن زمان دیدگاه غالب این بود که برای پوشش دانش آموزان، سیاست اول جذب نیروی انسانی باشد. در آن سال‌ها فقط در طول یک سال حدود ۱۰۳هزار نیرو جذب شد بدون آنکه به روند توزیع، تثبیت و استفاده نیرو در شرایط بهینه، موردتوجه قرار بگیرد. این رویکرد اشتباه بود و باید بر اساس یک سری الگوی علمی توسعه شکل می‌گرفت. در چنین شرایطی سیالیت نیروی انسانی و درخواست‌های جابجایی و بکار گرفته نشدن نیرو در جای تخصصی خودش زیاد می‌شود و عدم توجه به حوزه‌های جنبی چون تربیت‌بدنی و پرورشی افزایش و تمرکز نیرو در یک حوزه باعث برهم خوردن الگوها می‌شود و نمی‌توانیم آن‌طور که لازم است از نیروها استفاده بهینه کنیم.

الهیار با اشاره به بهره‌وری منابع انسانی اظهار کرد: اکنون بر اساس محاسبات اولیه، بهره‌وری به‌کارگیری منابع اعم از منابع مالی، فیزیکی و انسانی حدود ۵۵درصد است که قبلاً ۴۵درصد بود. نرخ بهره‌وری با ساماندهی نیروی انسانی به ۵۵درصد رسیده است و ما هنوز ۴۵درصد پرت منابع داریم و از تبعاتش متأثر می‌شویم.

وی افزود: با بار اقتصادی نامناسب برنامه‌های درسی روبرو هستیم. اگر نتوانیم یک واحد درسی را بر اساس یک الگوی بهینه اجرا کنیم هم به منابع فیزیکی و هم انسانی بیشتری نیاز پیدا می‌کنیم. معمولاً 1 تا ۱.۱۵واحد مالی برای هر واحد آموزش باید صرف شود درحالی‌که اکنون ۱.۴۵واحد است و نشان می‌دهد باید از الگوهای بهینه استفاده کنیم.

معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش‌وپرورش با تأکید براینکه مدرسه باید در رأس امور واصلی‌ترین واحد اجرایی باشد درحالی‌که از سطح وزارتخانه تا مدرسه چندین لایه تعریف کردیم و ابتکار عمل را از مدرسه گرفته‌ایم گفت: ۷۶۰منطقه داریم که جمعیت ۴۰درصد آن‌ها زیر ۵۰۰۰نفر است. درحالی‌که در بسیاری کشورهای دنیا برخی مدارس ۵۰۰۰دانش‌آموز دارند. ما یک ساختار تعریف و بر مدرسه محیطش کرده‌ایم و اختیار عمل را از مدرسه گرفته‌ایم.

الهیار با اشاره به اینکه نحوه توزیع منابع نیز در بهره‌وری دخیل است، در یک منطقه نسبت دانش‌آموز به معلم ۱۹و در یک منطقه ۲۵و در جای دیگر ۴۰است گفت: یک توزیع منابع انسانی نامتقارن و نامتعادل داریم که باعث می‌شود قیمت تمام‌شده دانش‌آموزی تفاوت معنی‌داری داشته باشد. آموزش‌وپرورش محیط علمی است و باید الگوها نیز علمی باشند. سند تحول از ظرفیت‌های بخش غیردولتی در بهره‌وری منابع چشم‌پوشی نکرده و برای آن راهکار مشخص دارد. اگر صرفاً به منابع عمومی دولت تکیه کنیم قطعاً نمی‌توانیم کاری از پیش ببریم. تعامل با بخش غیردولتی به‌منظور بالا بردن قدرت و توان اعتبارات دولتی می‌تواند راهگشا باشد.