روایتی از بومی شدن صنعت هسته‌ای ایران

بعد از ملی شدن صنعت نفت و نقشی که این اتفاق تاریخی در سرشت و سرنوشت سیاسی و اقتصادی کشور ما داشته بدون شک این انرژی هسته ای است که اکنون و به ویژه در یک دهه اخیر سهم بسیار مهمی در مناسبات اقتصادی- سیاسی کشور ما به خصوص در عرصه های بین المللی داشته است.

 از این رو سوژه انرژی هسته ای از آن موضوعاتی است که ذهن هر ایرانی را به خود مشغول کرده و دست کم یکبار هم که شده به طور جدی به آن اندیشیده است. مجموعه مستند 26 قسمتی آفتاب نهان که تولید ویژه شبکه جهانی سحر بوده و از شبکه هیسپان تی وی به روی آنتن رفته می توان مبتنی بر همین نگره و نگاه دانست که تلاش می کند تا چگونگی فرایند بومی شدن این صنعت تازه را در ایران مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.

 به عبارتی جزیی تر این مستند چرخه تولید سوخت هسته ای بومی شده در جمهوری اسلامی ایران را همراه با کاربردهای گوناگون فناوری هسته ای و توانمندی های مهندسان و دانشمندان ایرانی در طراحی و ساخت تأسیسات و تجهیزات این صنعت به تصویر کشیده است. در واقع مستند هم جنبه گزارشی دارد و درباره موقعیت هسته ای ایران به مخاطب اطلاعات می دهد و هم از طریق بازنمایی تحلیلی کارکردها و کاربردهای آن در ابعاد گوناگون صنعتی و پزشکی و دارویی، اهمیت دست یافتن به این صنعت را برجسته می کند. ضمن اینکه در خلال این بازنمایی می توان مخاطب را به توانمندی دانشمندان و مهندسان ایرانی باورمند کرد. شاید تماشای چنین مستندی با توجه به تخصصی بودن و به اصلاح فضای سنگینی که از حیث نظام مفهومی و درک زبان علمی دارد برای مخاطب تقیل باشد.

 از این رو مستندساز تلاش کرده هم تا جایی که امکان دارد محتوای مستند را ساده کرده و درک آن را تا حدودی برای مخاطب آسان کند و هم از تمهیدات دیگر فرامتنی بهره گرفته تا مستند واجد جذابیت و سیالیت شود. 

در همین راستا راوی مستند در هر شهری که وارد می شود به مکان های دیدنی و جاذبه های توریستی و باستانی نیز سر می زند. بیژن افشار مجری این مجموعه، روایت این مستند را بر عهده دارد و به شهرهایی که از فناوری و سایت های هسته ای برخوردارند سفر می کند. در واقع ما با یک مستند علمی-سفرنامه ای مواجه هستیم که سیر آفاق و انفس است. مخاطب در عین آشنایی با ظرفیت های هسته ای شهرهای مختلف با جاذبه های توریستی آن هم مواجه می شود و این درهم تنیدگی هم ریتم اثر را شتاب می بخشد یا دست کم از کسالت بار شدن آن جلوگیری می کند و هم تنوع بصری و موضوعی به اثر می بخشد تا با مستندی قوام یافته تر مواجه باشیم. شهرهایی از جمله اصفهان، اراک، یزد، اردکان، بوشهر و... مقصد سفر این مجموعه مستند اند و راوی درباره ظرفیت های هسته ای هر کدام از این شهرها و سهمی که در رشد و توسعه و در نهایت بومی کردن انرژی هسته ای داشته اند اشاره می کند.

جالب اینکه این مستند را خود می تواند به عنوان یک سند تصویری در جهت تایید صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران دانست که نشان می دهد هیچ امر پنهان یا مانع و مشکلی در نمایش و بازنمایی فعالیت های هسته ای ایران وجود ندارد و خود این کشور در زمینه فعالیت های هسته ای خود دست به تولید مستند می زند. اگرچه عنوان مستند، «آفتاب نهان» است اما این واژه ناظر به یک قدرت و قابلیت صنعتی و اقتصادی در ایران است که هنوز روشنایی و برکات آن برای خیلی ها روشن نشده است.  در خود مستند نیز وقتی از کارکردها و کاربردهای انرژی هسته ای در بخش های مختلف صحبت می شود می توان قابلیت ها و ارزش های این صنعت را هم در رشد و توسعه علمی درک کرد و هم در رفع بسیاری از مشکلات و ایجاد رفاه و تسهیلات بیشتر و بهتر و هم در نهایت نقشی که این صنعت در تعمیق استقلال و خودکفایی ملی و بی نیازی از بیگانگان خواهد داشت.

 از این رو می توان این مستند را یک فیلم انگیزشی هم دانست که تماشای آن اعتماد به نفس مخاطب ایرانی را بالا می برد و در آنها برای رشد و پیشرفت و ناامید نشدن ایجاد انگیزه می کند. بدیهی است. یکی از جذابیت های این مستند تصاویری است که از مراکز هسته ای در شهرهای مورد نظر به نمایش می گذارد و در نهایت تصویری است که از یک ایران قدرتمند و صنعتی ارائه می دهد. تماشای این مستند می تواند تصویر کلیشه ای و وارونه ای که از ایران در جهان به نمایش گذاشته می شود را به چالش بگیرد و مردم جهان را با واقعیت های ایران و توانمندی های این کشور در بخش صنعت و فن آوری های صنعتی روبرو کند.«آفتاب نهان» فقط یک مستند درباره وزن و جایگاه هسته ای ایران نیست روایتی از قدرت صنعتی و استقلال اقتصادی این کشور هم است.