توجه به طراحی؛ اجرا و ارتفاع سیل بندها الزامی است / لزوم مدیریت ریسک به جای مدیریت بحران

به گزارش خبرنگار اجتماعی برنا؛ شکسته شدن سیل بندها در برخی مناطق سیل زده انتقادات بسیاری به روش های موجود و عملکرد متولیان را به خود معطوف کرد. در این راستا ساخت سیل بند با کیسه های پر از خاک با سبک موجود نشانه گرفته شد. محمد تقی دستورانی؛ استاد دانشگاه و دکترای مهندسی رودخانه و مدیریت سیلاب و دکتر حسین انصاری؛ استاد دانشگاه و دکترای آبیاری، زهکشی و منابع آب با رد این مطلب که ساخت سیل بند با این روش دارای مشکل است ایراد کار را در نحوه مدیریت دانستند. دستورانی در گفتگو با برنا نحوه ارتفاع و مهندسی سیل بند را دارای اشکالاتی دانست و با اشاره به تخریب طبیعت طی سالیان گذشته پخش شدن سیل در خوزستان را امر غیر طبیعی ندانست. همچنین انصاری با تاکید بر این که همیشه روش های قدیمی نا مناسب نیست، تجربه مقابله با سیلاب در کشور را تازه دانست و استفاده از مدیریت جهانی در امر بلایای طبیعی و اقلیمی را برای مقابله و کاهش آسیب ها را کاری ندانست.

سیل بندها با دوره بازگشت مناسب طراحی می شود تا ریسک تخریب کاهش یابد

محمد تقی دستورانی؛ استاد دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد در این خصوص به برنا گفت: ساخت سیل بند روشی قدیمی است اما همچنان در دنیا مرسوم است؛ سیل بندها مشکل را به طور کامل نمی تواند بر طرف کند اما راهکاری است که ظرفیت انتقال رودخانه را افزایش می دهد.

وی ادامه داد: مسئله این است که چنانچه در بالا دست رودخانه مشکلاتی وجود داشته باشد تا سبب جریان سیلاب شود با ساخت سیل بند حداقل می توان جلوی پخش شدن سیلاب را گرفت.

این متخصص حوزه سیلاب در پاسخ به این سوال که چنانچه سیل بندها مناسب است، چگونه برخی سیل بندها شکسته می شود،  اظهار کرد: سیل بندهایی که خراب شده طراحی و اجرای خوبی نداشته است. در برخی مناطق این سیل بندها ر ا با سنگ ملات بتنی و ملاتی نیز می سازند ولی هزینه ی بالایی دارد.

وی افزود: در اطراف رودخانه می سی سی پی در آمریکا و اطراف رودخانه ای در چین صد ها کیلومتر از این این سیل بندها وجود دارد اما باید ارتفاع آن دقیق باشد تا آب سر ریز نکند و در غیر اینصورت چون خاک در داخل آن کار شده است تخریب می شود، پس نمی تواند نقش موثری داشته باشد.

دستورانی با اشاره به سایر روش های جلوگیری از سیل بیان کرد: برای ایجاد سیل بند در حال حاضر سازه ی ارزان قیمت دیگری وجود ندارد اما در مواردی به ندرت در برخی کشورهای اروپایی از یکسری سازه های بادی استفاده می شود و مانند تیوپ های بادی است که در زمین نصب می شود و در زمانی که مشکلی ایجاد می شود آن ها را از هوا پر می کنند که جلوی آب را بگیرند که در حال حاضر چنین چیزی در ایران وجود ندارد و در دنیا مرسوم نیست.

این متخصص حوزه مهندسی رودخانه و مدیریت سیلاب در خصوص وقوع سیلاب در اقصا نقاط ایران گفت:  عمدتا سیل های ایران نتیجه تخریب محیط زیست است. یعنی بارش هایی که بخواهد چنین چیزی ایجاد کند رخ نداده اما به دلیل اینکه حوزه های خاکریز بالا دست تخریب شده و خاک و گیاه آن از بین رفته است آب را نمی تواند نگه دارد و همه آب ها به روان آب تبدیل می شود که به این شکل درمی آید.

دستورانی تصریح کرد: در حوزه بالا دست باید اقداماتی صورت بگیرد که این سیلاب ها ایجاد نشود و بدین ترتیب آب در زمین نفوذ  می کند و منجر به ذخیره ی آب های زیر زمینی خواهد شد.

استاد دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد در پایان گفت: کارهایی که در پایین دست انجام می شود یکسری فعالیت های مسکن است. سیل بندها  باید براساس سیلاب با دوره بازگشت مناسب طراحی می شود تا ریسک تخریب کاهش بیابد.

 گاهی اوقات یک اقدام، بحران را تشدید می کند

حسین انصاری؛ دکترای آبیاری، زهکشی و منابع آب و استاد دانشگاه در خصوص آخرین تکنولوژی برای استفاده از سیل بند مناسب به برنا  اظهار کرد:  تقریبا این روش سیل بندی روش خوبی است. همیشه فکر می کنیم برای مقابله با یک مشکلی باید حتما امر جدید و نو را داشته باشیم. برخی مقابله ها به خصوص بحران های طبیعی تجربه ی دو هزار ساله دارد و همان روش های قدیمی می تواند روش مناسبی باشد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا استفاده از خاک در ساخت سیل بند مناسب است، افزود: علت اینکه از خاک برای سیل بند استفاده می کنند این است که در شرایط سیلاب خاک تنها منبع موجود در دسترس است؛ چرا که در زمان سیل نمی توان سازه جدید طراحی، منتقل و دپو کرد.

انصاری ادامه داد: لذا بهترین ابزار برای ساخت سیل بند که در اختیار است خاکی است که از قدیم هم روش مرسوم بوده و به خوبی جواب داده است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه پیش از بروز سیلاب باید حرفه برخورد کرد، گفت:  البته از قبل باید حرفه ای تر رفتار و نقشه مسیل ها را مشخص کرد تا به نوعی به جای مدیریت بحران، مدیریت ریسک صورت بگیرد. یعنی از قبل ببینیم در کجاها مشکل پیدا می شود که در زمان بحران در همان مقاطع متمرکز شویم.

این متخصص حوزه  آبیاری، زهکشی و منابع آب افزود: به دلیل اینکه مدیریت ریسک نداریم،  وقتی بحران داریم نمی دانیم چه باید کرد و در کجا قرار داریم و بعد از آن تصمیمی می گیریم و در مقطعی و مکانی جلوی سیل را می گیریم غافل از اینکه ممکن است در پایین دست یا بالا دست مشکل دیگری ایجاد  کنیم.

انصاری تاکید کرد: اشکال ما در این برخورد با بحران های آنی این است که که اقداماتی انجام می دهیم اما نمی دانیم اثرات بعدی یعنی اثرات بالا دست و پایین دست چیست و گاهی اوقات یک اقدام، بحران را تشدید کرد.

وی در پاسخ به این سوال که چرا علی رغم پیش بینی ها نتوانستیم مقابل سیلاب بایستیم، اذعان کرد: سطح سیلاب گسترده است و در صد سال اخیر ایران، چنین بارش هایی نداشته ایم از این رو اینچنین بارش ها در طول تاریخ ایران قابل پیش بینی نیست و تنها راه، همراهی همه است تا مدیریت نرم افزاری به جای مدیریت سخت افزاری انجام شود.

این استاد دانشگاه افزود:  نمی توان بارانی که همه جای کشور را درگیر کرده با تجهیزات کنترل کرد. اما تنها راه این است که از بدنه مردم و سرمایه مردم برای کنترل و خسارت ناشی از سیل در میان مدت و کوتاه مدت شود و در بلند مدت نیز مطالعات دقیق تر انجام شود تا بدانیم وقتی این مشکل که در آینده نیز رخ خواهد داد چه کنیم.

انصاری با اشاره به شرایط "حدی" که این روزها کشور را درگیر خود کرده، افزود: وقتی شرایط حدی را با توجه به تغییر اقلیم چه تر سالی و چه خشک سالی را دنبال می کنیم متوجه خواهیم شد که ادامه داد. تغییرات اقلیم بیشتر پارامترهای حدی را تحت تاثیر می گذارد. اینکه هوا خیلی سرد و یا خیلی گرم شود. اینکه باران خیلی زیاد شود و یا آنکه کم شود شرایط حدی است که این شرایط حدی را در آینده نیز خواهیم داشت.

این متخصص حوزه  آبیاری، زهکشی و منابع آب تاکید کرد: پیش بینی این شرایط اقلیمی اصلا امکان پذیر نبوده است چرا که وقتی می خواهیم واقعه اقلیمی را پیش بینی کنیم از داده های تاریخی و گذشته استفاده می کنیم.

وی افزود: شاید بتوانیم بگوییم با احتمال چند درصد چنین اتفاقی رخ می دهد اما چنین چیزی را تجربه نکردیم که بدانیم سیل چقدر حجم آب داشته ایم و چقدر می تواند تخریب ایجاد کند و پس از آن بگوئیم دولت در پیش بینی ها اشتباه کرده و سیل بندها را اشتباه زده است و اتفاق اشتباهی افتاده است.

انصاری با اشاره به اینکه برای اولین بار شاهد چنین بحرانی هستیم، گفت: سیل بدین صورت در کل کشور. واقعه ای است که برای اولین بار رخ داده و قطعا از این به بعد می توان درس گرفت تا در بارش های آتی بدانیم چه باید انجام بدهیم.

وی در پاسخ به این سوال که چرا از تجربیات جهانیان استفاده نمی کنیم، بیان کرد: نمی توانیم بگوئیم به دلیل اینکه در سایر نقاط دنیا چنین اتفاقی رخ داده باید از تجربیات سایر نقاط دنیا استفاده کرد.  سیل، خشکسالی، زلزله  و به طور کلی بلایای طبیعی خاص یک منطقه جغرافیایی است و نمی توان از تجربه یک منطقه تماما استفاده کنیم و به موفقیت برسیم اما می توان از تجربیاتشات برای مقابله با بحران استفاده کنیم.