متفاوت‌ترین سرقت ممکن!

اسماعیل عفیفه، تهیه‌کننده تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرگزاری برنا با اشاره به سرقت فیلمنامه در دفترهای سینمایی و تلویزیونی گفت: گاهی اوقات قصه‌ها، سوژه‌ها یا حتی فیلمنامه‌ها که در دفترهای سینمایی و تلویزیونی می‌چرخند، توسط سازندگان با عناوین دیگر به سرقت می‌روند. انصاف نیست بگوییم همه این کار را انجام می دهند اما به هرحال مسئله‌ای است که این روزها شاهد آن هستیم.

تهیه‌کننده سریال «پس از باران» درمورد روش‌های این سرقت ادبی بیان داشت: این موضوع در چند حالت ممکن است اتفاق بیفتد. گاهی نویسندگان از روی دست هم سرقت می‌کنند، گاهی کارگردانان فیلمنامه‌ای را که از نویسنده گرفته‌اند به اسم خود می‌سازند، گاهی تهیه کنندگان فیلمنامه‌ای را از یک نویسنده می‌گیرند و به نویسنده دیگری می‌دهند تا به شکل دیگری بنویسد.

وی ثبت فیلمنامه در سامانه را تنها راه جلوگیری از همچین مسئله‌ای دانست و افزود: این موضوع در همه جای دنیا اتفاق می‌افتد. البته ممکن است نویسنده فیلم یا سریالی را در پرده سینما یا تلویزیون ببیند و توهم اینکه از روی دستش کپی شده است را داشته باشد. تنها راهکاری که برای جلوگیری از این مسئله وجود دارد، این است که نویسنده فیلمنامه خود را قبل از ارائه به دیگران، در سامانه ثبت کند تا درصورت رخ دادن چنین اتفاقی از راه قانونی شکایت و پیگیری کند.

عفیفه در ادامه بیان داشت: زمانی که متن فیلمنامه در سامانه موجود باشد، نویسنده می‌تواند درصورت هرگونه شک و ابهام نسبت به دزدی از اثرش به مراجع قضایی شکایت کند. مرجع رسیدگی هم کارشناسانی را مسئول می‌کند تا میزان تشابه را تشخیص دهند. گاهی اوقات یک سوژه به شکل مشترک در ذهن دو نویسنده به وجود می‌آید. این دلیل بر سرقت و دزدی نیست. در هر صورت کارشناس در شورای داوری این موضوع را تشخیص می دهد.

هیچ‌کس با ایده دزدی صاحب فیلمنامه خوب نمی‌شود!

حامد عنقا، نویسنده تلویزیون، با اشاره به سرقت فیلمنامه‌ها در دفترهای سینمایی و تلویزیونی گفت: فیلمنامه اینگونه نیست که با شنیدن دو خطی داستان بتوان آن را دزدید و در نهایت کار موفقی هم ارائه داد. عموما در مورد این مسائل برای نویسندگان توهم ایجاد می شود. واقعیت اصلی این است که منبع اقتباس خیلی از نویسندگان یکسان است. یعنی ممکن است نویسندگان یک فیلم خارجی ببینند، گزارشی در روزمره بخوانند یا حتی پادکست‌هایی که امروزه خیلی مد شده را بشنوند و از آن الهام بگیرند.

نویسنده سریال «پدر» تصریح کرد: سرقتی را فیلمنامه و قصه‌ای که در دفترهای سینمایی و تلویزیونی دزدیده شده باشد قطعا کار موفقی نخواهد شد. من خودم در دوران جوانی مدعی بودم فلان تهیه‌کننده چون امکان خواندن فیلمنامه من را داشته، پس نقل به نقل آن را بدون اجازه ساخته است. اما بعد از اینکه از این تب وتاب گذشتیم احساس کردم لزوما تهیه‌کنندگان با ایده دزدی صاحب فیلمنامه خوبی نخواهند شد. بنابراین بعید می‌دانم بتوان اسم فیلم یا سریال موفقی را برد که از این طریق ساخته شده باشد.

وی در ادامه افزود: البته بعضی اوقات پیش می آید تهیه کنندگان دو خط از قصه را می شنوند اما به نویسنده دیگری پیشنهاد می دهند روی این سوژه کار کند. مسئله این است هزاران قصه در سال ساخته می شود اما فقط یکی دوتا از آنها هستند که شخصیت پیدا می کنند و موفق می شوند. ما الان با مسئله تکرار مواجه هستیم. یعنی داستان و سوژها شبیه به هم هستند فقط نوع روایت ها با یکدیگر تفاوت دارد.

حامد عنقا راه حل پیگیری این موضوع برای نویسندگان را ثبت فیلمنامه معرفی کرد و گفت: اگر نویسنده فیلمنامه خود را ثبت کرده باشد می تواند به شورای داوری مراجعه کرده و موضوع را پیگیری کند. در این شورا میزان تشابه مورد کارشناسی قرار می گیرد و اگر کار عینا سرقت شده باشد مراحل قضائی طی می شود.  اگر هم در حد همین حرف های رفاقتی باشد که هیچکاری نمی توان کرد. باید نشست و دید.

قانون کپی رایت حداقل درمورد فیلمنامه ها اجرا شود!

محسن شایانفر، تهیه‌کننده سینما و تلویزیون، در مورد سرقت فیلمنامه که این روزها توسط سازندگان یا نویسندگان صورت می‌گیرد گفت: متاسفانه این روزها با این مسئله روبه‌رو هستیم. خودم اخیرا این موضوع را تجربه کردم و هم اکنون درگیر آن هستم. دو سال پیش در جریان ساخت سریال «هست و نیست» سوژه «نیوجرسی» به ذهنم خطور کرد. داستان را نوشتم و در خانه سینما ثبت کردم. تمام مراحل و مقدمات ساخت این فیلم آماده بود اما به دلیل تداخل با سریالی ساخت آن را به تعویق انداختم.

وی در ادامه افزود: چند هفته گذشته شنیدم کارگردانی می‌خواهد با همین طرح، همین مضمون و با همین نام سریالی بسازد. درحالی که این سوژه کاملا شخصی بوده و از کدواژه آن می‌توان متوجه شد کپی‌برداری و سرقت صورت گرفته است. در حال حاضر شکایت کردم و حتما این موضوع را تا انتها پیگیری خواهم کرد. هم اکنون مراحل رسیدگی در حال طی شدن است و می‌خواهم سریعا تولید این سریال را متوقف کنند.

تهیه‌کننده سریال «ملکوت» به لزوم رعایت قانون کپی رایت در این زمینه تاکید کرد و بیان داشت:  این درست نیست تهیه‌کنندگان، نویسندگان از روی دست یکدیگر دزدی کنند. هرکس باید ایده بکر و دست نخورده خودش را بسازد، در غیر این صورت مردم با دیدن سوژه‌های تکراری توی ذوق‌شان می‌خورد و تمام فیلم‌ها و سریال‌ها برایشان تکراری می‌شود و هیچ جذابیتی نخواهد داشت. باید تدبیری اندیشده شود تا ما قانون کپی رایت را حداقل در این اِشل رعایت کنیم. فقط در این صورت است که این موضوع ریشه کَن می شود.

سرقت ادعای کسانی لست که اصلا نویسنده نیستند!

امیر عباس پیام، نویسنده تلویزیون، با اشاره به سرقت فیلمنامه‌ها توسط سازندگان و نویسندگان گفت: در گذشته که کارها به شکل دستی انجام می‌شد امکان رخ دادن این اتفاقات زیاد بود. وقتی دوبرگ از خلاصه فیلمنامه را به تهیه‌کنندگان می‌دادیم به راحتی می‌توانستند از روی آن کپی‌برداری کنند و بعدا هم این کارشان را تکذیب کنند. برای من چنین مسئله‌ای حدود 17،18 سال پیش رخ داد. اما اکنون چون تمامِ ارتباطات الکترونیکی و از طریق ایمیل انجام می شود امکان رخ دادن چنین موضوعی بسیار کاهش یافته است.

وی ادامه داد: امروزه اگر این اتفاق رخ دهد معمولا توسط خود نویسندگان است. بین ما نویسندگان پیش می آید یا از روی شیطنت یا عمدا فکر یکدیگر را می‌خوانیم یا از همدیگر ایده می‌گیریم. عموما این اتفاق توسط تهیه کنندگان اتفاق نمی‌افتد. تهیه کنندگان حرفه ای هیچ وقت این کار را انجام نمی‌دهند.

نویسنده سریال «آنام» با اشاره به اینکه تهیه کنندگان تلویزیون درصورت پرداختن به ایده نویسنده‌ای حقوق مادی و معنوی آن را می‌پردازند؛ بیان داشت: ممکن است یک نویسنده، فیلمنامه‌ای را به تهیه کننده‌ای ارائه دهد و تهیه‌کننده طرز پرداخت آن را دوست نداشته باشد. این تهیه کننده اگر بخواهد همان ایده را به نویسنده دیگری بدهد تا به شکل دیگری بنویسد و به آن بپردازد حتما حقوق مادی و معنوی نویسنده قبلی را تامین می‌کند. حداقل تهیه کنندگانی که من با آنها کار کردم مثل آقایان اسماعیل عفیفه و مهران مهام آنقدر حرفه‌ای بودند که اگر می‌خواستند این کار را انجام دهند از نویسنده اصلی اجازه گرفته و ایده آن را می خریدند.

امیرعباس پیام ادعاهای سرقت را از جانب کسانی که نویسنده نیستند دانست و اظهار داشت: این ادعاها بعضا از طرف کسانی مطرح می‌شود که اصلا نویسنده نیستند یا اینکه به این کار علاقه دارند و تلاش می‌کنند نویسنده شوند. گاهی اوقات یک موضوع کلی به ذهن دو نویسنده خطور می کند اما نحوه پرداختن به آنها متفاوت است. هیچ کدام نمی توانند بگویند دیگری از روی دستش کپی و سرقت کرده است. نحوه پرداختن به قصه، دیالوگ نویسی، طرح با ایده کلی؛ بسیار تفاوت دارد.

پیام در پیشنهاد به همکاران خود گفت: یکی از راه هایی که برای پیگیری وجود دارد این است نویسندگان فیلمنامه های خود را در بانک فیلمنامه الکترونیکی ثبت کنند تا درصورت هرگونه کپی از مراجع قضائی پیگیری کنند. راهی که من به همکارانم پیشنهاد می دهم این است اگر می خواهند فیلمنامه شان را به تهیه کننده ای ارائه دهند حتما آن را از طریق ایمیل ارسال کنند. ایمیل سندی مورد قبول دادگاه است و می توان از آن در مراجع استفاده کرد.