تاریخچه بیماری ها از طاعون تا کرونا
نگاهی به بیست مورد از بدترین بیماری‌هایی که از اعصار گذشته تاکنون دامن بشر را گرفته‌اند می‌تواند در مواجهه با ویروس کرونا روشنگر باشد.
به گزارش خبرگزاری برنا؛ روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: «به نظر می‌رسد بیش از آن که ویروس کرونا جان مردم را گرفته باشد، امید را از آنان گرفته است. تاریخ بشر اما بیماری‌هایی مهلک‌تر از این را به خود دیده است. از زمان فرعون‌ها تا امروز شیوع بیماری‌هایی همچون طاعون، وبا، آنفلوآنزا و آبله اثرات عظیمی بر تمدن‌ها برجای گذاشته است تا جایی که سیر تحول تاریخ دگرگون شده، فروپاشی امپراتوری‌ها تسریع شده، تلفات زیادی بر ارتش‌ها وارد آمده و فرهنگ‌ها دچار تخریب شده است.
نگاهی به بیست مورد از بدترین بیماری‌هایی که از اعصار گذشته تاکنون دامن بشر را گرفته‌اند می‌تواند در مواجهه با ویروس کرونا روشنگر باشد.
آنفلوآنزای هنگ‌کنگی
آمار تلفات: یک میلیون نفر
بیماری/ علت: ویروس آنفلوآنزای H۳N۲
منطقه شیوع: آسیا، استرالیا، اروپا، آمریکا
مدت شیوع: ۱۹۶۸ تا ۱۹۶۹
آنفلوآنزای هنگ‌کنگی بر اثر ویروس H۳N۲ ایجاد شد که در سال ۱۹۶۸ از هنگ‌کنگ به قاره‌های دور هم رسید. هنوز هم این ویروس وجود دارد. شدت عملکرد ویروس بسته به منطقه متفاوت بوده است. افراد کمی را در ژاپن مبتلا کرد اما در آمریکا بیشتر شیوع یافت. آسیب‌پذیرترین گروه‌ها، کودکان و سالخوردگان با نرخ بالاتری جان سپردند. واکسنی که برای این ویروس ساخته شد، فقط پس از آن در دسترس قرار گرفت که این بیماری شدت گرفته بود. آنفلوآنزا یک بیماری واگیردار تنفسی است که بر اثر ویروس آنفلوآنزا ایجاد می‌شود.
سومین وبای فراگیر
آمار تلفات یک میلیون نفر
بیماری/ علت: وبا
منطقه شیوع: شیوع از هندوستان گسترش به سمت آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و آفریقا
مدت شیوع: ۱۸۵۲ تا ۱۸۶۰
در ابتدا انگلستان مرکز این ویروس شناخته شد اما اصل آن از هندوستان نشات گرفته بود و به بسیاری از قاره‌ها منتشر شد. در آن زمان پزشکی به‌نام جان اسنو، یکی از ابداع کنندگان علم اپیدمولوژی مدرن، تحقیقی را انجام داد که در نهایت به این نتیجه منجر شد که منشأ وبا آب است. او همچنین شیوع شدید وبا در یکی از خیابان‌های لندن را پیگیری کرد و دریافت که منشأ آن آلودگی در یک پمپ آب است. وبا یک بیماری گوارشی است که بر اثر عفونت روده ناشی از یک باکتری ایجاد و باعث می‌شود که بدن آب خود را از دست بدهد و اگر درمان نشود منجر به مرگ خواهد شد.
آنفلوآنزای روسی
آمار تلفات: یک میلیون نفر
بیماری/ علت: آنفلوآنزا بر اثر ویروس H۲N۲
منطقه شیوع: ترکستان، کانادا، گرین لند
مدت شیوع: ۱۸۸۹ تا ۱۸۹۰
شیوع بیماری آنفلوآنزای روسی در قرن ۱۹ بسیار شایان توجه است چون نخستین بیماری همه‌گیر عمده‌ای بود که پس از احداث خطوط راه‌آهن اروپا مشاهده شد. در سال ۱۸۸۹ بیش از ۱۲۵ هزار مایل خطوط راه‌آهن وجود داشتند که شهرهای اروپایی را به یکدیگر پیوند می‌‌دادند و این خود باعث شیوع آسان‌تر بیماری می‌شد.
سل
آمار تلفات: ۳/ ۱ میلیون نفر
بیماری/ علت: سل
منطقه شیوع: سرتاسر جهان
مدت شیوع: کل سال ۲۰۱۲
سل یک بیماری باکتریایی مسری است که در سال ۲۰۱۲ بالغ‌بر ۳/ ۱ میلیون نفر در سرتاسر جهان را به کام مرگ کشاند. برخی آمار نشان داد که این باکتری در بدن یک‌سوم از جمعیت کل جهان نفوذ کرده است. در آمریکا اما موفقیت بیشتری در زمینه کنترل این بیماری حاصل شد و اکنون تنها ۲/ ۳ درصد از جمعیت آمریکا به سل مبتلا هستند. بر اساس اعلام موسسه ملی سلامت آمریکا، آمار مبتلایان به این بیماری در آمریکا تنها ۱۱ هزار مورد در سال است.
ششمین وبای همه‌گیر
آمار تلفات: ۵/ ۱ میلیون نفر
بیماری/ علت: وبا
منطقه شیوع: خاورمیانه، آفریقای شمالی، اروپای شرقی و روسیه
مدت شیوع: از سال ۱۸۹۹ تا ۱۹۲۳
ششمین بیماری وبای همه‌گیر در پایان قرن ۱۹ در استان بنگال هندوستان مشاهده شد و جان بالغ‌بر ۸۰۰ هزار نفر را در هندوستان گرفت و پس از آن به خاورمیانه، آفریقای شمالی، روسیه و بخش‌هایی از اروپا نفوذ کرد.
آنفلوآنزای آسیایی
آمار تلفات: ۲ میلیون نفر
بیماری/ علت: آنفلوآنزای H۲N۲
منطقه شیوع: چین، سنگاپور، هنگ کنگ، آمریکا
مدت شیوع: سال‌های ۱۹۵۷ تا ۱۹۵۸
ویروس آسیایی H۲N۲ یک نوع پیچیده از ویروس‌هایی بود که از ترکیب آنفلوآنزای پرندگان و آنفلوآنزای انسانی حاصل شده بود. این بیماری همه‌گیر در دو موج ظاهر شد و دومین موج آن بیشترین شدت را در انگلستان و آمریکا داشت. به مدد ساخت سریع واکسن آن و در دسترس بودن آنتی بیوتیک‌هایی که علائم ثانویه آن را برطرف می‌کرد، گسترش این ویروس محدود شد.
آبله
آمار تلفات: ۲ تا ۵/ ۳ میلیون نفر (۳۳ درصد تا ۶۰ درصد از جمعیت ژاپن)
بیماری/ علت: آبله
منطقه شیوع: ژاپن
مدت شیوع: سال ۷۳۵ تا ۷۳۷
بیماری همه‌گیر آبله در ژاپن در قرن هشتم میلادی نخستین مورد از این نوع بیماری بود که در این کشور گزارش می‌شد اما شدیدترین نوع آن بود. از آنجا که اغلب قربانیان کودکان بودند، کتاب‌های پزشکی ژاپن دستورالعمل‌هایی را برای آموزش مردم برای محافظت کودکانشان از آبله ارائه کردند. رهایی از آبله با مراسمی عجین شد که رشد و نمو آن کودکان در آنها جشن گرفته می‌شد. آبله یک بیماری واگیردار است که بر اثر ویروس آبله ایجاد می‌شود. افراد مبتلا تب می‌کنند و علائم قرمز پوستی دارند.
کوکولیزتلی
آمار تلفات: ۲ تا ۵/ ۲ میلیون نفر
بیماری/ علت: تب خونی/ آبله
منطقه شیوع: مکزیک
مدت شیوع: سال ۱۵۷۶
کوکولیزتلی کلمه‌ای است که مردم بومی منطقه برای «بلا» آن را به‌کار می‌برند. این بیماری یکی از رویدادهای عظیمی است که در شکل گیری مکزیک امروز موثر بود. بیماری مسری کوکولیزتلی تب خونی بومی است که از خرگوش‌ها منتقل شد. خشکسالی شدید و شرایط سخت کاری که از سوی اسپانیایی‌های تازه از راه رسیده تحمیل شد، بر وخامت این بیماری افزود.
طاعون در سرزمین پارس
آمار تلفات: ۲ میلیون نفر
بیماری/ علت: طاعون
منطقه شیوع: سرزمین پارس، هندوستان، بحرین
مدت شیوع: سال ۱۷۷۲ تا ۱۷۷۳
برای نخستین بار در منطقه خلیج فارس، اقداماتی برای قرنطینه شکل گرفت تا بیماری طاعون کنترل شود. اجرای قرنطینه اما برای شهر بصره دیر هنگام بود چون در سال ۱۷۷۳ جان بالغ‌بر ۲۵۰ هزار نفر را گرفت. طاعون همچنین به هندوستان و بحرین نیز سرایت کرد. طاعون یک بیماری مهلک مسری است که از طریق کک از حیوانات مختلف به انسان منتقل می‌شود. سه نوع طاعون وجود دارد: لنفاوی، ریوی و خونی.
تیفوس
آمار تلفات: ۳ میلیون نفر
بیماری/ علت: تیفوس
منطقه شیوع: روسیه، اروپای شرقی
مدت شیوع: سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۲
تیفوس یک بیماری است که بر اثر باکتری منتشره توسط کک و شپش منتقل می‌شود. این بیماری روند جنگ جهانی اول را دستخوش تغییر کرد. این بیماری چنان در جبهه شرقی گسترش یافت که در کنار برخی از فجایع نظامی موجب انحلال ارتش روسیه شد. پس از آنکه بولشویک‌ها به قدرت رسیدند و با آلمان یک پیمان صلح امضا کردند، امپراتوری آلمان نیروهای نظامی را از شرق به غرب منتقل کرد و جنگ را به جبهه غربی گسترش داد.
طاعون آنتونین
تعداد تلفات: ۵ میلیون نفر
بیماری/ علت: ناشناخته- آبله یا سرخک
منطقه شیوع: آسیای صغیر، مصر، یونان و ایتالیا
مدت شیوع: کل سال ۱۶۵ بعد از میلاد مسیح
این بیماری تلفات زیادی را بر ارتش روم وارد ساخت و امپراتور مارکوس آرلیوس را مجبور کرد که از نیروهای ژرمن تحت‌کنترل فرماندهان آلمانی برای حفظ امپراتوری استفاده کند. این نخستین گام در روند رومی‌زدایی از سپاه این امپراتوری بود.+
آبله در مکزیک
تعداد تلفات: ۵ تا ۸ میلیون نفر
بیماری/ علت: آبله
منطقه شیوع: مکزیک
مدت شیوع: سال ۱۵۱۹ تا ۱۵۲۰
غلبه اسپانیایی‌ها بر سرزمین‌هایی که امروز مکزیک خوانده می‌شوند، با معرفی بیماری آبله به مردم بومی آن منطقه تسریع شد. این شیوع یکی از بزرگترین رویدادهای جمعیت‌زدایی در تاریخ زندگی بشر بود.
طاعون مدرن
تعداد تلفات: ۱۰ میلیون نفر
بیماری/ علت: طاعون لنفاوی
منطقه شیوع: هندوستان، چین و بخش‌های دیگری از جهان
مدت شیوع: سال‌های ۱۸۹۴ تا ۱۹۰۳
در سال ۱۸۹۷ که این بیماری همه‌گیر در هندوستان شیوع یافته بود، پائول لوئیس سیموند و ماسانوری اوگاتا، به‌طور جداگانه نقش کک را در انتقال طاعون کشف کردند. دو سال پیش از آن، الکساندر یرسین، آلبرت کالمت و آمندی بورل نخستین شکل ایمن‌سازی در برابر طاعون را ارائه کرده بودند.
کوکولیزتلی
تعداد تلفات: ۱۲ تا ۱۵ میلیون نفر
بیماری/ علت: تب خونی/ آبله
منطقه شیوع: مکزیک
مدت شیوع: سال ۱۵۴۵ تا ۱۵۴۸
این بیماری همه‌گیر از سال ۱۵۴۵ تا ۱۵۴۸ بالغ‌بر ۱۵ میلیون نفر یا تا ۸۰ درصد بومیان مکزیک را کشت. در تشریح این فاجعه، رودولفو آکونا-سوتو، یک پروفسور اپیدمیولوژی از دانشگاه ملی مکزیک می‌گوید: «به معنای مطلق و نسبی، بیماری همه‌گیر سال ۱۵۴۵ یکی از بدترین فجایع جمعیتی تاریخ بشر بوده است که حتی به فاجعه مرگ سیاه نیز نزدیک شد.»
سومین طاعون همه‌گیر
تعداد تلفات: ۱۲ تا ۱۵ میلیون نفر
بیماری/ علت: طاعون لنفاوی
منطقه شیوع: کل جهان
مدت شیوع: سال ۱۸۵۵ تا دهه ۱۹۵۰
منشا این بیماری همه‌گیر استان یون‌نان چین بود. سرانجام اما به هنگ‌کنگ و گوآنگژو منتقل شد. هر دوی این شهرها مهد کشتیرانی بودند و تا پایان قرن ۱۹، بیماری در سرتاسر جهان منتشر شد. در این زمان بود که علم پیشرفت قابل‌توجهی در تشخیص نقش مهم کک‌ها در شیوع این بیماری داشت.
شیوع آبله در میان بومیان آمریکا
تعداد تلفات: ۲۰ میلیون نفر(برآورد)
بیماری/ علت: آبله
منطقه شیوع: آمریکای شمالی
مدت شیوع: اوایل قرن ۱۷ میلادی
شروع افت جمعیت بومیان آمریکای شمالی با رسیدن اروپایی‌ها به این منطقه در اوایل قرن ۱۷ میلادی بود. مشخص نیست وقتی که اروپایی‌ها به نیمکره غربی رسیدند چه تعداد از افراد بومی در آمریکا بودند اما تردیدی نیست این بیماری که آنها آن را با خود آوردند، منجر به افت شدید و تاریخی جمعیت بومیان شد.
آنفلوآنزای اسپانیایی
تعداد تلفات: ۲۰ میلیون نفر
بیماری/ علت: آنفلوآنزای H۱N۱
منطقه شیوع: اروپا، آمریکا
مدت شیوع: سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۱۹
آنفلوآنزای اسپانیایی یکی از فاجعه‌بارترین رویدادهای تاریخ بشر محسوب می‌شود. این رویداد باعث شد که سیاست‌های دولتی در زمینه واکسیناسیون سالانه و راهکارهای مربوط به آن بتواند با گسترش بیماری مقابله کند. نتیجه مرگ جمعیت زیادی از مردان بر اثر این آنفلوآنزا و جنگ جهانی اول، فرصتی را به‌دست داد تا زنان نقش‌های مدیریتی را بر عهده گیرند و در نهایت به تصویب اصلاحیه قرن ۱۹ قانون اساسی آمریکا انجامید که بر اساس آن زنان در آمریکا به حق رای دست یافتند.
بیماری همه‌گیر اچآیوی/ ایدز
تعداد تلفات: ۳۹ میلیون نفر
بیماری / علت: اچآیوی/ ایدز
منطقه شیوع: سراسر جهان
مدت شیوع: ۱۹۶۰ تاکنون
ویروس بیماری همه‌گیر اچآیوی/ ایدز ویروس به سیستم ایمنی بدن حمله می‌کند و آن را چنان ضعیف می‌کند که بدن دیگر نمی‌تواند با عفونت‌ها و بیماری‌ها مبارزه کند. پس از سال‌ها تقاضا برای بهبود مراقبت‌های بهداشت و سلامت و تحقیقات، پیشرفت‌های علمی‌ای همچون دستیابی به داروی بیماری ایدز به افرادی که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند، کمک کرده است تا عمر طولانی‌تری داشته باشند. طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵، ابتلای سالانه به اچآیوی در آمریکا تا ۸ درصد و در سطح جهان تا ۱۸ درصد کاهش یافته است. با وجود این اما این بیماری هنوز در آفریقا بسیار شایع است و این قاره ۷۰ درصد از موارد ابتلا به اچآیوی را در خود جای داده است.
مرگ سیاه
تعداد تلفات: ۵۰ تا ۲۰۰ میلیون نفر
بیماری/ علت: طاعون لنفاوی
منطقه شیوع: اروپا
مدت شیوع: از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۰
مرگ سیاه یکی از تکان‌دهنده‌ترین رویدادهای تاریخ اروپا بود. این بیماری باعث کاهش نیروی کار و کاهش زمین‌های قابل‌کشت شد. تعداد اندک کارگرانی که جان سالم به در بردند، از افزایش شدید دستمزدهایشان برخوردار شدند. این موضوع همچنین باعث روان‌تر شدن جریان اقتصاد شد و برخی از تاریخ‌شناسان بر این باورند که این بیماری موجب تسریع در پایان دادن به نظام فئودالی شد.
طاعون جاستینی
تعداد تلفات: ۱۰۰ میلیون نفر
بیماری/ علت: طاعون لنفاوی
منطقه شیوع: چین، آفریقای شمالی، کشورهای مدیترانه‌ای
مدت شیوع: ۵۴۱ تا ۵۴۲ پس از میلاد مسیح
طاعون جاستینی در واقع عامل نابودی امپراتوری روم شرقی در قرن ششم بود. این بیماری همه‌گیر، موجب کاهش اندازه ارتش روم شرقی و افت ظرفیت آن در مقابله با دشمنان شد. کاهش جمعیت نه تنها به ارتش آسیب زد، بلکه موجب شد ساختارهای اقتصادی و اجرایی این امپراتوری هم فروپاشی خود را آغاز کنند.
دکتر مسعود سلطانی‌فر در گفتگو با خبرگزاری برنا:
نظر شما
اخبار برگزیده
پرونده ویژه
تبلیغات متنی