چرا «سرخ‌پوست» پارسال برنده جایزه «فارسینما» شد؟

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ معین پایدار داور جایزۀ «فارسینما» در جشنواره فیلم فجر درباره فیلم سینمایی «سرخپوست» و دلیل انتخاب آن به عنوان برنده جایزه فارسینما نوشت: انجمن فرهنگی‌آموزشی «ویرایش و درست‌نویسی» در سی‌وهفتمین جشنوارۀ فیلم فجر، جایزۀ «فارسینما» را به خوش‌زبان‌ترین فیلم جشنواره اهدا کرد. جایزۀ فارسینما که به‌معنای «فارسی در سینما» است، پس از بررسی‌ داورانش، علی زارع و احمد عبداله‌زاده مهنه و معین پایدار، به فیلم «سرخ‌پوست»، ساختۀ نیما جاویدی، تعلق گرفت و در مراسم اهدای جوایز بخش «تجلی ارادۀ ملی»، با حضور مهدی صالحی درّه‌بیدی، دبیر انجمن ویرایش و درست‌نویسی، به نویسنده و کارگردان این فیلم اهدا گردید. در ادامه به چند دلیل برنده‌شدن این فیلم اشاره می‌کنیم.

داوری فیلم‌ها با سازوکاری مشخص و بر اساس هفت اصل مدون صورت گرفت. آن هفت اصل به شرح زیرند:

۱. یک‌دست‌بودن گونۀ زبانی هر شخصیت در فیلم، هم به‌طور کلی، هم در هر موقعیت خاص؛

۲. تخصصی‌بودن گونه و لحن زبان هر شخصیت در تناسب با ویژگی‌های روانی و رفتاری شخصیت‌ها؛

۳. تناسب گفتار و لحن شخصیت‌ها با دیگر عناصر فیلم در هر موقعیت؛

۴. درستی جنبه‌های زبانی هر زبان یا گویش یا لهجه در فیلم؛

۵. نبود گرته‌برداری‌های نابجا در دیالوگ‌ها، به‌شرط مختل‌نشدن شخصیت‌پردازی فیلم‌نامه؛

۶. تنوع‌ و غنای واژگانی و ساختاری زبان فیلم‌نامه؛

۷. درستی و یک‌دستی و خوش‌خوانی زیرنویس‌ها و تیتراژهای فیلم و متون فیلم‌نامه.

فیلم سرخ‌پوست افزون بر انسجام علّی‌معلولی فیلم‌نامه‌اش، شخصیت‌پردازی قدرتمندی داشت و این خواه‌ناخواه بر انسجام زبانی هر شخصیت اثر مثبت می‌گذاشت. برای نمونه، سرگرد نعمت جاهد فردی باهوش و کاردان، خون‌سرد و  عملگرا و نیز باوجدان و عاطفی است و تحکم نامعقول نمی‌کند. این ویژگی‌ها را می‌توان در همان دقایق آغازین فیلم دریافت و شخصیت و رفتارش را در ذهن ترسیم نمود. زبان این فرد هم در کل فیلم ضمن این‌که به‌تناسب موقعیت‌ها تغییر می‌کند، در کل فیلمْ یک‌دست و مناسب است و این همان معیار نخست داوران است.

در تکه‌ای از فیلم، افسران به‌خط می‌شوند تا به سرگرد جاهد گزارش بدهند و هر افسر با گویش منطقۀ خود تکلم می‌کند. مبنای صحت تلفظ گویش‌ها نیز بر اساس عوامل زنجیری واجی و واژی و نحوی و نیز از حیث عوامل زبرزنجیری ازجمله تکیه و درنگ و آهنگ و نواخت بوده است. مثلاً در گویش‌های مرکزی ایران و ازجمله در گویش‌های منطقۀ سیستان و بلوچستان، بسیاری از واج‌های «خ» به «ه» تبدیل می‌شود و تکیۀ واژه در گویش فارسی یزدی به‌نسبت فارسی معیار به هجای اول منتقل می‌شود. در آن تکه، همۀ افسران گویش خود را بی‌عیب‌ونقص ادا می‌کنند.

گفتنی است اصل ششم در داوری ما صرفاً جنبۀ ایجابی دارد، یعنی اگر فیلمی از تنوع و غنای واژگانی و ساختاری بی‌بهره باشد، از نظر ما امتیاز منفی نمی‌گیرد؛ ولی چنانچه فیلم‌نامه‌نویس به این نکات توجه کرده باشد و زبان فیلم‌نامه‌اش در این زمینه پرمایه باشد، آن فیلم امتیاز مثبت و اضافه بر معمول دریافت می‌کند. عنوان فیلم هم جزو نمودهای این غنا است. بدین معنا که عنوان باید تا می‌شود با موضوع فیلم مرتبط باشد و ترجیحا خلاق و جذاب جلوه کند. سرخ‌پوست از این ویژگی برخوردار بود؛ چون هم یکی از شخصیت‌های فیلم به این نام شهره بود، هم گیرا و توجه‌برانگیز به نظر می‌رسید.

حال ممکن است این سؤال برای خوانندگان پیش بیاید که فیلم سرخ‌پوست چگونه با وجود دیالوگ‌های نسبتا اندک برندۀ جایزۀ فارسینما شده است. پاسخ ما داوران این است که این فیلم در استفاده و انتخاب دیالوگ‌ها مطابق با معیارهای ما عمل کرده بود و ازاین‌رو نزدیک‌ترین فیلم به اصول ما تلقی شد. ضمن اینکه زیادی حجم دیالوگ دلیلی بر استفادۀ درست از زبان نیست؛ زیرا در برخی مواقع، اتفاقا نبود دیالوگ بهترین شکل استفاده از زبان است و سرخ‌پوست در این خصوص مناسب و متناسب کار کرده بود.