آیا شدت شیوع ویروس کرونا با گرمای هوا متوقف می‌شود؟

به گزارش خبرگزاری برنا؛ با گرم‌شدن نیمکره‌ی شمالی، شیوع ویروس کرونا جدید متوقف می‌شود؟ این مسئله به‌وسیله‌ی برخی از پژوهشگران پیشنهاد شده است و برخی از رهبران سیاسی جهان نظیر ترامپ نیز آن را تکرار می‌کردند، اما به‌سادگی نمی‌توان گفت که چنین چیزی رخ خواهد داد یا نه. ترودی لنگ از دانشگاه آکسفورد می‌گوید: ما مطمئنا نمی‌دانیم. من همیشه از همکاران ویروس‌شناس دراین مورد سؤال می‌کنم و کسی نمی‌داند. بنابراین اینکه مردم می‌گویند هوا گرم خواهد شد و ویروس ناپدید می‌شود، تعمیم بیهوده‌ای است.

این پیش‌بینی اساسا همان چیزی است که ترامپ به آن اشاره کرد: «گرما این نوع ویروس را می‌کشد». بسیاری از مردم چنین فکر می‌کنند که با آمدن آوریل و شروع گرما ویروس از بین می‌رود. ترامپ تنها سیاستمداری نیست که چنین ادعایی را عنوان می‌کند. مت هانکوک، وزیر بهداشت بریتانیا نیز گفت که امیدوار به کاهش سرعت شیوع کرونا است تا ویروس در فصل بهار و تابستان به بریتانیا برسد؛‌ زیرا در این زمان قدرت انتقال ویروس‌های خانواده‌ی کرونا ازجمله ویروس جدید کاهش پیدا می‌کند.

اینکه آیا ویروس کرونا که به‌سرعت درحال انتشار در سرتاسر جهان است، از فصل آنفلوانزا تبعیت می‌کند و با رسیدن بهار فروکش می‌کند یا نه، مشخص نیست و بسیاری از دانشمندان می‌گویند هنوز خیلی زود است که پیش‌بینی کنیم رفتار این ویروس خطرناک در آب و هوای گرم به چه صورت خواهد بود.

ویروس‌های زیادی در خانواده‌ی کروناویروس‌ها یا ویروس‌های کرونا وجود دارند، اما تنها ۷ مورد از آن‌ها انسان را بیمار می‌کنند. ۴ مورد از این ویروس‌ها موجب سرماخوردگی می‌شوند، درحالی‌که سایر موارد جدیدتر و کشنده‌تر هستند و تصور می‌شود ازطریق حیواناتی نظیر شترها و خفاش‌ها به انسان منتقل شده باشند. مقامات بهداشتی ویروس جدید را  SARS-CoV-2 و بیماری ناشی‌از آن را کووید۱۹ (COVID-19) نامیده‌اند. این چشم‌انداز که تابستان بتواند همه‌گیری را خاموش کند، وسوسه‌انگیز است.

ویروس‌هایی که موجب آنفلوانزا یا سرماخوردگی‌های کروناویروسی خفیف‌تر می‌شوند، معمولا در ماه‌های گرم‌تر فروکش می‌کنند زیرا از ویروس‌های فصلی هستند. اما اینکه آیا SARS-CoV-2 نیز همان‌گونه رفتار خواهد کرد یا نه، اصلا مشخص نیست. پژوهشگرانی که درحال مطالعه‌ی این بیماری هستند، می‌گویند برای پیش‌بینی چگونگی رفتار ویروس با تغییر وضعیت هوا خیلی زود است. استوارت وستون از دانشکده‌ی پزشکی مریلند می‌گوید:

من امیدوارم این ویروس نیز حالت فصلی داشته باشد اما دانستن این موضوع سخت است.

تصور می‌شود که این ویروس کرونا جدید بتواند تا ۴ روز روی سطوح باقی بماند. برخی از پژوهشگران ازجمله پل هانتر از دانشگاه آنجلیای شرقی فکر می‌کنند که ویروس کرونای جدید در شرایط گرم نمی‌تواند به‌مدت زیادی در خارج از بدن میزبان باقی بماند. هانتر می‌گوید:

یک سناریوی شدید این است که ویروس در تابستان خودبه‌خود از بین برود. سناریوی شدید دیگر آن است که ویروس در تابستان کم شود اما دوباره در زمستان برگردد و به چیزی تبدیل شود که ما آن را آندمیک (بومی) می‌نامیم که در آن ویروس می‌تواند در هرجایی منتشر شود.

اما اگر ویروس در شرایط گرم‌تر قدرت عفونی‌کردن کمتری داشته باشد، احتمال زیادی وجود دارد که با سرد شدن هوا در نیمکره‌ی جنوبی شیوع پیدا کند. دیوید هیمان از دانشکده‌ی بهداشت و پزشکی گرمسیری لندن که در سال ۲۰۰۳ هدایت پاسخ جهانی در برابر شیوع سارس را برعهده داشت، خاطرنشان می‌کند که ویروس کرونای عامل مرس در ماه اوت و زمانی‌که هوا بسیار گرم بود در عربستان سعودی منتشر شد. او می‌گوید:

این ویروس‌ها قطعا می‌توانند در جریان فصول گرم گسترش یابند.

در ابتدایی‌ترین سطح، می‌توانید ویروس‌های آنفلوانزا و کرونا را به‌عنوان مجموعه‌ای از پروتئین‌ها و لیپیدها تصور کنید.  آن‌ها ازطریق تماس فیزیکی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند اما می‌توانند روی سطوح سخت  یا در قطرات تنفسی (سرفه و عطسه) فرد بیمار نیز وجود داشته باشند. وقتی ویروس از بدن میزبان خارج می‌شود، نیروهای خارجی موجب تخریب آن می‌شوند. برای مثال الکل موجود در ضدعفونی‌کننده‌های دست این پروتئین‌ها و لیپیدها را شکسته و موجب ناپایداری ویروس می‌شود.

تصور می‌شود یکی از دلایلی که شیوع آنفلوانزا در تابستان کمتر می‌شود، این است که افراد زمانی کمتری را با هم در فضاهای محصور می‌گذارنند. جان ادموندز که در دانشکده‌ی بهداشت و پزشکی گرمسیری لندن مشغول پژوهش است، می‌گوید که این موضوع می‌تواند با تعطیلی مدارس ارتباط داشته باشد. کودکان در انتشار آنفلوانزا نقش بیشتری دارند زیرا نسبت‌به افراد بزرگسال مصونیت کمتری دربرابر سویه‌های آنفلوانزا دارند. افراد بزرگسال درمعرض سویه‌های زیادی از این ویروس قرار گرفته‌اند. البته این مورد برای ویروس کرونا جدید صدق نمی‌کند و تا به امروز موارد کمتری در افراد جوان‌تر گزارش شده، هرچند این امر شاید صرفا بدین خاطر است که احتمال بیمارشدن شدید خردسالان پایین‌تر است.

پژوهش در این‌ زمینه که چرا برخی ویروس‌ها فصلی هستند، عمدتا پیرامون ویروس‌هایی متمرکز شده است که موجب آنفلوانزا می‌شوند. فصل آنفلوانزا معمولا از ماه اکتبر تا آوریل یا مارس طول می‌کشد. دانشمندان تئوری‌های مختلفی برای این پدیده ارائه می‌دهند. برخی چنین پیشنهاد می‌کنند که علت آن است که چون در فصل سرد افراد برای فرار از سرما در فضاهای بسته در کنار هم جمع می‌شوند، احتمال انتقال انسان به انسان بیشتر می‌شود. پژوهشگران برای درک این مسئله که چرا در عرض‌های جغرافیایی شمالی در جریان فصل زمستان افزایشی در شیوع می‌بینند، چگونگی شیوع ویروس را در سطوح دمایی و رطوبت مختلف مورد بررسی قرار دادند. پژوهش‌های نسبتا جدید نیز نشان داده‌اند که هوای سرد و خشک ممکن است به ویروس‌ها کمک کند تا در هوا سالم بمانند یا تا مسافت‌های طولانی جا‌به‌جا شوند.

یکی از اولین مطالعات که در زمینه‌ی نحوه‌ی تأثیر شرایط محیطی روی انتقال ویروس انجام شد، در سال ۲۰۰۷ منتشر شد و در آن چگونگی شیوع ویروس آنفلوانزا در خوکچه‌های هندی عفونی‌شده در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. درجه حرارت بالا و مخصوصا رطوبت بالا موجب کاهش شیوع آنفلوانزا شد و در سطوح رطوبت بسیار بالا انتشار ویروس کاملا متوقف شد. هوای گرم‌تر، رطوبت بیشتری در خود نگه می‌دارد و این امر مانع از جا‌به‌جایی ویروس‌های موجود در هوا تا فواصل دور می‌شود. در شرایط مرطوب، قطرات مایع کوچک موجود در سرفه یا عطسه رطوبت بیشتری جذب می‌کنند و وزن آن‌ها زیاد می‌شود به‌طوری که نمی‌توانند در هوا جا‌به‌جا شوند و روی زمین می‌افتند.

مطالعات خارج آزمایشگاهی نیز نتایج مشابهی را نشان می‌دهند اگرچه در برخی از مناطق گرمسیری در جریان فصل بارندگی موارد بیشتری از آنفلوانزا دیده می‌شود و شاید یکی از علت‌ها آن باشد که در این زمان‌ها نیز مردم در فضاهای بسته گرد هم می‌آیند.

دانشمندان چنین فرض می‌کنند که رطوبت کم که اغلب در زمستان دیده می‌شود، ممکن است عملکرد مخاط درون بینی را مختل کند. هوای سرد و خشک ممکن است موجب شود که مخاط خشک‌تر شده و در به دام انداختن ویروس‌ها کارایی کمتری داشته باشد. ایان لیپکین، مدیر مرکز عفونت و ایمنی در دانشگاه کلمبیا درحال مطالعه‌ی ویروس کرونا جدید است. او می‌گوید نور خورشید (که در زمستان کمتر است)، نیز می‌تواند به تخریب ویروس‌هایی که به سطوح منتقل شده‌اند، کمک کند. او می‌گوید:

نور فرابنفش موجب شکستن اسید نوکلئیک می‌شود. این نور تقریبا سطوح را استریل می‌کند. به‌طور‌کلی فضای بیرون به دلیلی وجود نور فرانبفش، تمیزتر از فضای داخل است.

نور فرابنفش چنان در کشتن ویروس‌ها و باکتری‌ها مؤثر است که اغلب در بیمارستان‌ها نیز برای استریل کردن تجهیزات از آن استفاده می‌شود.

اگرچه ویروس کرونا و آنفلوانزا هر دو عامل عفونت‌های تنفسی هستند، دانش کافی درمورد ویروس SARS-CoV-2 وجود ندارد تا براساس آن بتوان پیش‌بینی کرد که آیا این ویروس نیز از همان الگوهای فصلی تبعیت خواهد کرد یا خیر. به‌منظور درک بهتر این شیوع، دانشمندان به‌دنبال بررسی شیوع‌های مشابهی مانند سارس و مرس هستند. سارس که شیوع آن در اواخر سال ۲۰۰۲ آغاز شد با ویروس کرونا جدید تا حدود ۹۰ درصد اشتراک ژنتیکی دارد.

وستون می‌گوید شیوع سارس از ماه نوامبر آغاز شد و تا ماه ژوئیه ادامه داشت که نشان‌دهنده‌ی فصلی‌بودن آن است. البته مهار این ویروس ممکن است ناشی‌از مداخله‌ی زودهنگام بوده باشد. به‌عبارت دیگر مشخص نیست که آیا این ویروس به خاطر گرم شدن هوا از بین رفت یا آیا تلاش‌های پیشگیری و درمان مؤثر بود.

شیوع مرس در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودی جایی که دما به‌طور کلی بالا است، آغاز شد. این ویروس، برخلاف سارس هرگز کاملا مهار نشد و گاه‌گاهی موارد جدیدی از آن گزارش می‌شوند.  ویروس کرونا جدید نیز شروع به انتشار محلی در خاورمیانه و کشورهایی مانند ایران و امارات متحده عربی کرده است.

اما اینکه آیا سارس و مرس واقعا فصلی بودند یا اینکه رفتار ویروس جدید نیز مانند سارس است یا نه، مشخص نیست. وستون می‌گوید ازمایشگاه او بر توسعه‌ی درمان و واکسن برای این ویروس تمرکز کرده است و به این مسئله نیز اشاره می‌کند که چنین درمان‌هایی حداقل یک سال و شاید هم چندین سال زمان می‌برند.

مارک لیپسیچ، اپیدمیولوژیست دانشگاه هاروارد تصور نمی‌کند تغییرات هوایی تأثیر چندانی روی شیوع ویروس کرونا جدید داشته باشد. بیماری کووید۱۹ اکنون در سرتاسر جهان دیده شده است. اگر ویروس جدید مانند ویروس آنفلوانزای معمولی باشد، شیوع آن ممکن است با تغییر فصول و سردشدن نیمکره‌ی جنوبی بدتر شود. هیمان می‌گوید اطلاعات زیادی درمورد ویروس جدید نداریم تا رفتار آن را با تغییر آب‌وهوا پیش‌بینی کنیم. او می‌گوید:

انجام پیش‌بینی بدون وجود شواهد موجب می‌شود که پیش‌بینی به‌عنوان یک واقعیت درنظر گرفته و موجب ایجاد امنیت کاذب شود. تأکید امروز باید همچنان بر مهار ویروس و حذف آن باشد.

بنابر اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری، وقتی افراد علائم بیماری را نشان می‌دهند، بیشتر عفونت را منتقل می‌کنند. برخی کارشناسان گمان می‌کنند که آمار رسمی کمتر از تعداد واقعی افراد مبتلا است؛ زیرا همه‌ی افراد عفونی دچار بیماری شدید نمی‌شوند. وستون می‌گوید:

ما فقط شدیدترین موارد را می‌بینیم. ممکن است عفونت‌های تشخیص داده نشده‌ای نیز وجود داشته باشد.

بسیاری از کارشناسان می‌گویند که SARS-CoV-2  احتمالا به یک بیماری آندمیک تبدیل می‌شود و به ۴ ویروس کرونا دیگری که موجب سرماخوردگی ملایم می‌شوند، می‌پیوندد یا اینکه به تهدیدی فصلی مانند آنفلوانزا تبدیل می‌شود. سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند برای پرهیز از تماس با ویروس، به‌طور مرتب دست‌های خود را بشویید، از تماس نزدیک با افرادی که علائمی مانند سرفه و عطسه دارند، پرهیز کنید و درصورت بیمار شدن به‌دنبال درمان باشید.