رسانه‌های ما در این وضعیت بحرانی بحث سلامت روان را جدی نگرفته‌اند

مهدی اسماعیلی‌تبار، روانشناس و کارشناس حوزه سلامت روان کودک، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: پیش از اینکه بخواهیم درباره عملکرد رسانه در مواقع بحرانی در جهت حفظ روحیه مردم و سلامت روان جامعه صحبت کنیم باید ابتدا تلقی خود از سلامت را مشخص کنیم. یکی از مشکلات اساسی ما این است که بیماری را فقط در جسم می‌بینیم و روان را در مواقع بحرانی در نظر نداریم.

اسماعیلی‌تبار خاطرنشان کرد: کاری که این روزها وزارت بهداشت برای مقابله با ویروس کرونا انجام می‌دهد کار ارزشمند و خوبی است اما متأسفانه مسئولان برای مقابله با این بیماری روان مردم را در نظر نگرفته‌اند. اگر اتفاق نهایی مرگ باشد هیچ فرقی ندارد که فرد با ویروس کرونا می‌میرد یا استرس عامل مرگ او است، ما باید تلقی خود از سلامت را در وهله اول تصحیح کنیم و این را در نظر داشته باشیم که انسان یک سه‌گانه جسم، فکر و روان است و می‌بینیم که با توجه به عملکرد رسانه ملی، مسئولان بخش فکر و روان مردم را اصلاً در نظر نگرفته‌اند، امروز در برنامه‌های سلامت برای مقابله با ویروس کرونا روانشناس و مشاوری در برنامه‌های تلویزیونی نمی‌بینیم.

او افزود: مشکل اصلی به جامعه روانشناسان برمی‌گردد که جایگاه خود را به عنوان بخشی از متخصصان سلامت جامعه به اثبات نرسانده‌اند. وقتی مقام معظم رهبری تأکید دارند که برای هر خانواده داشتن یک روانشناس واجب است؛ اگر امروز این قشر جایگاهی در مباحث سلامت جامعه ندارد مقصر اصلی‌اش خود روانشناسان هستند. عدم اطلاع‌رسانی دقیق از سوی رسانه ملی امروز باعث شده اکثر خانواده‌ها و مردم دچار وسواس در بهداشت فردی‌شان شوند و این وسواس و اضطرابی که امروز در مردم می‌بینیم ناشی از عدم ایمن‌سازی روانی برای جامعه است.

این روانشناس در ادامه تأکید کرد: ما مسلمانیم و اسلام نیز بارها به این مسأله تأکید کرده که انسان تنها جسم نیست. خداوند در آیه 85 سوره اسراء می‌فرمایند «وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَ ما أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلً» (و از تو درباره‌ى روح مى‌پرسند. بگو: روح از امور پروردگارم (و مربوط به او) است و جز اندکى از دانش به شما نداده‌اند.)؛ امروز بزرگ‌ترین مشکل بشر نشناختن و نفهمیدن روح است و اگر سلامت روح را به درستی در نظر بگیریم و این سه گانه جسم، تفکر و روح را درک کنیم می‌توانیم نگاه تک بعدی به مسائل را کنار بگذاریم و در مواقع بحرانی مثل امروز که درگیر ویروس کرونا هستیم تصمیم بهتری برای مدیریت این وضعیت داشته باشیم تا جلوی شیوع بیماری و شکل‌گیری مشکلاتی چون وسواس را بگیریم.

اسماعیلی‌تبار تصریح کرد: برای شکست کرونا نیاز به سازگاری حداکثری داریم و ما برای شکست این ویروس فقط به سلامت جسم فکر می‌کنیم و این اشتباه بزرگی است. ما باید به خودمان بفهمانیم که ناتوان نیستیم، کسی که 10 بار سرما خورده و خوب شده بدنش مقاومت کافی را دارد و باید به او بفهمانیم که می‌تواند کرونا را نیز شکست دهد و حالش خوب شود. پیش از اینکه دست‌هایمان را برای جلوگیری از ابتلا به بیماری بشوییم، باید به شستشوی روانی و ذهنی فکر کنیم. باید بودجه‌ای برای حفظ سلامت روانی مردم در این شرایط در نظر بگیریم. مخاطبان تلویزیون این روزها چند صد بار از این رسانه نام کرونا را می‌شنوند و این تکرار به مخاطب تصویر ذهنی می‌دهد، تصویر ذهنی منجر به افکار درونی و در ادامه شاهد رفتار متناسب با افکار هستیم در حالیکه کرونا باید 20 درصد زندگی ما باشد، نه صد در صد. ما راه را خیلی اشتباه می‌رویم و مردم را در جهت حفظ ایمن سازی به لحاظ روانی آماده نمی‌کنیم. بسیاری از مردم هنوز نمی‌دانند کسانی که در چین جان خود را از دست دادند ایمنی بدنشان بسیار ضعیف بود، همین ندانستن باعث می‌شود که وحشتی عمیق کشور را فرا بگیرد و از طرفی افرادی که ایمنی بدنشان ضعیف است نیز در کنار دیگران که امکان آسیب دیدن از کرونا برایشان کمتر است قرار بگیرند.

او افزود: به طور کل در رسانه و بین افکار عمومی تندرستی به درستی معنا نشده و نقش مشاور و روانشناس را به هیچ‌وجه درک نکردیم. تلویزیون در گفت‌وگوی ویژه‌ای که برای مقابله با ویروس کرونا در نظر گرفته پزشکی به برنامه دعوت کرده و از راه‌های پیشگیری بیماری می‌گوید اما در این بین تنها به یک تماس تلفنی با روانشناس اکتفا می‌کند. ما نقش روانشناس در این مواقع حساس را درک نکرده‌ایم و این موجب درماندگی ما برای مدیریت بحران شده است. روانشناس و مشاور حداقل می‌تواند هزینه‌ها را با جلوگیری از تشویش کمتر کند. مردم توصیه مسئولان کشور را حتی در این وضعیت بحرانی جدی نگرفتند و به سفر رفتند، این وضعیت عجیب ناشی از نبود اعتماد متقابل است و ما باید نکته این اتفاق را پیدا کنیم و ببینیم که چرا چنین وضعیتی حکمفرما است. بحث من ارائه اطلاعات غلط نیست، ممکن است اخبار و تلویزیون آنچه که بیان می‌کنند را به درستی و صداقت مطرح کنند اما محتوا در عین درست بودن هیچ کارکردی برای مردم و خانواده ندارد. رسانه ملی هنوز نمی‌داند که بحث تخصصی پزشکی به چه کار مردم می‌آید و مطالعه اخبار چه کمکی به مردم می‌کند، می‌بینیم که در برنامه‌ها صدا و تصویر اطلاعات درستی در اختیار مردم قرار می‌دهد اما هیچ کدام به کار هیچ کس نمی‌آید و فقط گودزیلای کرونا را بدون اینکه کارایی داشته باشد بزرگ‌تر می‌کند.

این روانشناس با اشاره به نزدیک بودن نوروز، اظهار داشت: یکنواختی در تعطیلات خطرناک است، مردم قطعاً برای نوروز برنامه‌ریزی داشتند و به تفریح و گردش فکر می‌کردند؛ در این وضعیت ناامیدی حکمفرماست و قطعاً ناامیدی افراد را ضعیف‌تر می‌کند، پس رسانه ملی وظیفه‌ای جدی در ایمن‌سازی روانی مردم دارد و باید از درماندگی روانی جلوگیری کند. اگر جلوی درماندگی روانی گرفته نشود افرادی که نشانه‌های بیماری دارند شاید از ترس مبتلا بودن تست ندهند و مدام از مشخص شدن این مسأله فرار کنند، از طرفی برخی ممکن است دچار وسواس شوند و مدام برای انجام تست به بیمارستان‌ها مراجعه کنند و از طرفی قطعاً شاهد شایعه‌سازی در فضای مجازی خواهیم بود و این وضعیت یک بلبشوی وحشتناک در کشور ایجاد می‌کند. برای جلوگیری از این وضعیت باید رسانه‌ها دست به کار شوند و به مردم برای جلوگیری از این معضل آگاهی دهند.