طراحی الگوی توسعه پهلوان‌پروری در ورزش ایران

مسیر گذار از قهرمانی تا رسیدن به جایگاه و منزلت پهلوانی که همان کمال یک ورزشکار است، راهی بس دشوار اما امکان پذیر است. لذا تحقیق حاضر درصدد است تا با طراحی الگوی پهلوان پروری در ورزش ایران، این فرآیند سلوک را ترسیم نماید. تحقیق حاضر با رویکرد اکتشافی به صورت کیفی و از نوع گراندد تئوری با رویکرد استراس و کوربین (1998) انجام گرفت. جامعه آماری تحقیق را کارشناسان و نخبگان تشکیل می دادند که با روش نمونه¬گیری نظری انتخاب گردیدند. ابزار جمع¬آوری داده¬ها مصاحبه نیمه ساختار یافته بود که محقق پس از انجام 19 مصاحبه به اشباع نظری رسید. یافته¬ها شامل محور زمینه¬ای با 10 مولفه (بسترهای فاسد، اخلاقیات، اقتصاد سازی، فراموشی، بی قداستی، غربزدگی، ساختار معیوب، جنگ مقام، تعامل و بی اصالتی) و 22 مقوله، نتایج کد گذاری مداخله¬گر شامل 8 مولفه¬ی (ارتباطات، اشرافی گری، دینداری، قدمت، فرهنگ، ساختار، سیاست و اجتماع) و 23 مقوله و نتایج راهبردی شامل 8 مولفه¬ی (پایش انحرافات، فرهنگ سازی، ساختار سازی، تکریم، خود سازی و آموزش) و 24 مقوله بود. بنظر می¬رسد که سه عنصر جامعه، ورزش و فرد در سیر تکامل و توسعه پهلوانی ورزشکار موثر است که راهبردهای پیشنهادی این تحقیق می¬تواند به تحقق آن کمک نماید. در نهایت الگوی پهلوان پروری ورزش ایران که به صورت گام به گام از قهرمانی در عرصه ورزش تا رسیدن به جایگاه پهلوانی به صورت  پیشنهاد گردید:

با عنایت به نتایج شکل 3-4، گام¬ها و فرآیند پهلوان پروری ورزش ایران در چهار گام و یک پیش درآمد ترسیم گردید. در همین راستا، الگوی فرآیند پهلوان پروری ورزش ایران جهت بررسی بیشتر در اختیار 7 نفر از صاحبنظران این حوزه قرار گرفت و پس از جمع بندی نظرات آنان الگوی نهایی (شکل 3-4) طراحی گردید.  نکته مهم در خصوص پهلوان پروری ذکر این نکته است که جایگاه و مقام پهلوانی را مردم به یک فرد می دهند و این مردم هستند که بر پهلوانی فردی صحه می گذارند نه سازمان یا هر نهادی در کشور؛ و این جایگاه و منزلت اجتماعی زمانی باقی و ماندگار است که مردم آن را پذیرفته و تایید نمایند. لذا در سالهای اخیر شاهد هستیم چه بسیار افرادی که به آنان القاب پهلوانی داده شده اما ماندگار نبوده است. هرچند فدراسیون ملی پهلوانی و زورخانه¬ای و فدراسیون بین المللی ورزش های زورخانه ای با مشارکت معاونت فرهنگی وزارت ورزش و جوانان ایران هرساله اقدام به برگزاری مسابقات کشتی پهلوانی و اعطای بازوبند پهلوانی به ورزشکار برتر مسابقات می نماید اما بایستی به دو نکته مهم توجه داشت. اول اینکه به صرف قدرت جسمانی و شکست دیگر حریفان و قهرمانی در یک مسابقه و با توجه به شاخص های احضا شده در تحقیق حاضر، نمی توان فردی را لایق جایگاه پهلوانی دانست. به عبارتی، قهرمانی شرط لازم اما کافی برای پهلوانی نیست. دوم اینکه پهلوانی فقط به رشته ورزشی کشتی مربوط نبوده و هر فرد ورزشکار قهرمان در دیگر رشته های ورزشی از جمله فوتبال، والیبال، بسکتبال و.. نیز می تواند برای رسیدن به جایگاه پهلوانی تلاش و طی طریق نماید. لذا مراحل سیر و سلوک تا رسیدن به جایگاه پهلوانی در چهار گام و یک پیش درآمد  ترسیم گردید.   

در مرحله پیش از قهرمانی که پیش درآمد مراحل رسیدن به جایگاه پهلوانی است به اهمیت و ضرورت آموزش اصول اولیه اخلاق در کانون خانواده و نیز محیط تربیتی از جمله آموزش و پرورش و در صف اول آن مدارس، توجه دارد. خانواده، نخستین نهاد اجتماعی است که فرد در آن پا به عرصه زندگی می گذارد و اولین پایه های تربیت و تعلیم در آن گذارده می شود. وجود محبت و عاطفه در خانواده رمز سعادت و خوشبختی انسان است و کلید بسیاری از مشکلات و راه جلب احترام و رعایت حقوق دیگران است. عاطفه، عشق و محبت به فرزندان، می تواند اراده متزلزل و روح آشفته آنان را درمان کند و آنان را به زندگی سعادتمند و موفق امیدوار سازد. محبت و صداقت، ایمان و عشق به خوبی ها، صمیمیت، وحدت و اتحاد می تواند راهگشای رسیدن به منش و اخلاقیات نیکو و پسندیده باشد. هر فرد ورزشکاری که می خواهد به مدارج عالی انسانی در ورزش صعود نماید، بایستی اصول و منش اخلاقی در وجود او نهادینه شده باشد و با ارزشهای اخلاقی آشنا باشد. لذا این مرحله یک مرحله مهم و پیش زمینه ورود به مراحل بعدی می باشد.  

گام اول رسیدن به منزلت پهلوانی، کسب قهرمانی در میادین ملی و بین المللی است. به عبارتی ورزشکار باید به نوعی سبقه ورزشی قابل قبولی در اذهان مردم آن جامعه داشته باشد. در این مرحله ورزشکار بایستی به اخلاقیات حرفه ای از قبیل احترام به حریف، احترام به داور، عدم دوپینگ و.. را سرلوحه کار خود قرار داده و بدان پایبند باشد. از اینرو ورزشکاری که به این اصول پایبند نبوده و نتواند بدان عمل نماید، به گام دوم در جهت رسیدن به جایگاه قهرمانی وارد نخواهد شد و چرخه این مکانیسم خارج خواهد شد.  

گام دوم، تهذیب نفس و پرورش اخلاقیات فردی است. یک ورزشکار قهرمان، در این مرحله بایستی به خصائص انسانی و پرورش روح خود پرداخته و ارزشهای اخلاقی را وجود خود نهادینه نماید و هوای نفس و شیطان درون خود را که حریفی سخت است را شکست داده و از میدان به در نماید. خصائصی از قیبل فروتنی، گذشت و ایثار و.. از جمله ویژگیهای اخلاقیات فردی است. در این گام نیز، ورزشکار قهرمان اگر به این مدارج اخلاق فردی دست پیدا کند، می تواند به گام بعدی در جهت رسیدن به منزلت پهلوانی وارد شود.  

سومین گام در راستای رسیدن به شان و منزلت پهلوانی، عدالتخواهی است. این گام به اصول و ارزشهای اخلاقی مربوط به جامعه مرتبط است. به عبارتی ورزشکار قهرمانی که از جنبه اخلاقیات فردی رشد و کمال یافته در این مرحله بایستی نسبت به مردم جامعه خود احساس مسئولیت نموده و هرچند در برخی موارد به ضرر وی باشد اما در جهت کمک و یاری رساندن به آنان تلاش و کوشش نماید. به عبارتی خود را وقف و فدای مردم نموده و در احقاق حقوق آنان همت گماشته و در این راه در برابر ظلم و ستم و تبعیضهای ناروایی که بر مردم وارد می شود، سکوت نکرده و فریاد رسایی مردم باشد. نمونه بارز این ویژگی جهان پهلوان تختی است. ایشان به عنوان یک ورزشکار قهرمان ملی و بین المللی که در عرصه مسابقات جهانی و المپیک حائز مقام شده بود و از لحاظ ویژگیهای اخلاقی و شخصیتی فردی افتاده و متواضع بودند، با وجود همه خفقان های حکومت شاهنشاهی دست از کمک و یاری مردم برنداشته و در برابر حکومت استبداد شاهنشاهی به دادخواهی و عدالتخواهی مردم پرداختند.  

چهارمین و آخرین گام پس از طی مراحل سلوک، رسیدن به شان و جایگاه والای پهلوانی است. به عبارتی این مرحله کمال یک ورزشکار می باشد. ورزشکار قهرمانی (با اخلاق حرفه ای) که از مراحل تهذیب نفس (اخلاقیات فردی) و عدالتخواهی (اخلاقیات اجتماعی) سربلند عبور کرده در نهایت به وادی پهلوانی وارد می شود. در این مرحله ورزشکار جسم و روحش پرورش و به اوج تعالی رسیده و در گفتار، کردار و رفتارش هیچ چیز جز ارزشها و اصول اخلاقی که همان منش پهلوانی است، ادراک نمی شود. به طور کلی، در این مسیر ناهموار و پر از فراز و نشیب تا پهلوانی، ورزشکاری موفق خواهد بود که با ایمانی راسخ و اراده ای آهنین پای در راه گذاشته و یاس و ناامیدی در رسیدن به هدف والا خللی وارد نکند. از اینرو معدود افرادی هستند که بتوانند سربلند و پیروز این راه را با موفقیت سپری نمایند. در تایید این گفته به جرات می توان گفت که در سالهای اخیر یک ورزشکار که تمامی این مراحل را طی نموده  و به مقام والای پهلوانی رسیده باشد را بتوان به عنوان الگوی جامعه ورزشی معرفی نمود. لذا سیستم پهلوان پروری در ورزش کشور چرخه ای معیوب داشته که ضرورت بازبینی در فرآیند پرورش و تربیت آن الزام می باشد. در ادامه در بخش بحث و نتیجه گیری توضیحات بیشتری در این خصوص ارائه شده است.