ایزوپروپیل الکل چیست و چه کاربردی دارد؟

به گزارش برنا، ایزوپروپیل الکل یا ایزوپروپانول، یک الکل آلی شفاف است و بویی تیز نزدیک به استون دارد. این الکل به علت خاصیت ضد باکتری آن شناخته م ی­شود؛ به همین دلیل  در بسیاری از ضدعفونی کننده­ ها و شوینده­ ها استفاده می ­شود.

شناسایی

ایزوپروپانول با نام تجاری ایزوپروپیل الکل، ساده­ترین الکل نوع دوم با فرمول شیمیایی C₃H₈O است. کد شناسایی CAS این ماده 67-63-0 بوده و با نام­ های دیگری مثل 2- پروپانول و پروپان-2-ال نیز شناخته می ­شود. در شکل زیر ساختار شیمیایی این ماده را مشاهده می­ کنید.

معرفی اجمالی

ایزوپروپیل الکل یا ایزوپروپانول، یک الکل آلی شفاف است و بویی تیز نزدیک به استون دارد. این الکل به علت خاصیت ضد باکتری آن شناخته می­ شود؛ به همین دلیل  در بسیاری از ضدعفونی کننده­ ها و شوینده­ ها استفاده می ­شود. همچنین از ایزوپروپیل الکل با غلظت 70% در ضدعفونی­ کننده ­ها و محلول ­های پزشکی استفاده می­ شود. ایزوپروپیل الکل در تولید برخی از عطرها، صابون­ ها و شوینده ­ها نیز کاربرد دارد. ایزوپروپیل الکل بسیاری از ترکیبات غیر قطبی را حل می­ کند و با آب نیز امتزاج ­پذیر است ولی در محلول­ های نمکی حل نمی ­شود. این الکل برای پلاستیک ­ها و لاستیک ­ها خاصیت خورنده دارد.

خوردن ایزوپروپیل الکل مسمومیت به همراه دارد و در صورت تماس با چشم باعث قرمزی و التهاب چشم می­شود.  استنشاق بخارات آن باعث گلو، بینی و به طور کلی دستگاه تنفسی را تحریک می­کند. این ماده بسیار آتش‌گیر است و در دماهای بسیار پایین با کوچکترین جرقه ایجاد حریق می­کند.

برخی خصوصیات فیزیکی

برخی کابردهای مهم

• استفاده از ایزوپروپیل الکل با غلظت 70%  در محلول ­های پزشکی مثل ضدعفونی کننده ­ها و ژل ­ها و ضدعفونی­ کننده­ دست
• استفاده به عنوان محلول نگه دارنده­ی نمونه ­های بیولوژیکی در آزمایشگاه
• کاربرد در استخراج DNA در آزمایشگاه
• استفاده در تولید کیسه ­های یخ و محلول­ های پانسمان
• استفاده  به عنوان ضدیخ و مایعات شستشو
•  استفاده برای برای تمیزکردن آثار روغن ترمز
• استفاده به عنوان حلال در لوازم آرایشی، ضدعفونی کننده­ سطوح و لوازم الکترونیک
• کاربرد به عنوان کاتالیزور و معرف شیمیایی
• استفاده در فرآیندهای استخراج
• کاربرد در تولید روان کننده ­ها، جوهرها و آفت­کش ­ها
• استفاده در سنتز برخی مواد اولیه شیمیایی مانند متیل ایزو بوتیل کتون و استون در صنایع شیمیایی

خطرات  حفظ سلامتی

از خوردن ایزوپزوپیل الکل باید پرهیز شود؛ زیرا باعث مسمومیت شدید می ­شود. از ایزوپروپیل الکل نباید بر روی زخم باز استفاده شود زیرا روند بهبود را به تاخیر می­اندازد. همچنین از استفاده از آن بر روی دیگر عارضه ­ها پوستی مانند آفتاب سوختگی یا التهاب نیز توصیه نمی ­شود.

ترکیب کردن ایزوپروپیل الکل با سفیدکننده­ خانگی به علت آزاد شدن گازهای سمی بسیار خطرناک است؛ زیرا باعث سردرد، سرگیجه، التهاب ریه ­ها و در موارد حادتر باعث مشکلات کبدی و کلیوی و آسیب سیستم عصبی شوند.

در صورت تماس مستقیم ایزوپروپیل الکل با چشم­ ها، پس خارج کردن کردن لنزهای تماسی باید چشم ­ها را با مقادیر زیادی آب شستشو داد. استفاده از ایزوپروپیل الکل در مجاورت آتش و دود خطرناک است؛ زیرا ممکن است باعث حریق شود. به دلایل گفته شده این ماده باید دور از دسترس کودکان قرار گیرد.

استفاده­ وسیع در دوران همه­ گیری

   ایزوپروپیل الکل، غشای چربی اطراف باکتری­ ها و ویروس ­ها را از بین برده و باعث حل شدن تمام اجزای حیاتی سلول می ­شود. در نهایت این فرآیند سلول ویروس را به طور کامل از بین می­برد.

به همین دلیل در دوران همه­ گیری ویروس کرونا، استفاده­ وسیع از ایزوپروپانول به عنوان ضد عفونی کننده، می­تواند میزان ابتلا را کنترل کند و زنجیره­ی بیماری را به طور موثر متوقف کند.

نته­ی مهم در استفاده از ایزوپروپیل الکل آن است که از آن نباید به طور مستقیم برای ضدعفونی وسایل الکترونیکی مثل کامپیوتر یا موبایل استفاده شود. همچنین استفاده از آن بر روی برخی پارچه­ ها و لوزام چوبی به دلیل ایجاد پوسیدگی توصیه نمی ­شود.

با توجه به اهمیت استفاده از این محصول در دوران کرونا، میزان تقاضای آن در سطح جهان افزایش داشته و به همین دلیل تمامی شرکت­ های تولیدکننده در سراسر جهان به سرعت در حال افزایش ظرفیت تولید خود هستند. پیش­ بینی می­شود در آینده میزان این تقاضا برای استفاده در کاربردهای دارویی افزایش یابد.

مقایسه ایزوپروپیل الکل با اتانول

     هرچند که ایزوپروپیل الکل و متانول هر دو خاصیت ضد باکتری داشته و در تهیه  الکل پزشکی کاربرد دارند؛ اتانول در صورت استفاده برای ضدعفونی پوست، باعث خشکی پوست می­شود ولی ایزوپروپیل الکل چنین اثری بر روی بافت پوست نداشته و انتخاب بهتری به شمار می­رود. علاوه بر آن ایزوپروپیل الکل برای عمل و نابودی باکتری ­ها به زمان کمتری نیاز نیاز دارد و موثرتر عمل می­کند. همچنین ایزوپروپیل الکل سمیت کمتری نسبت به اتانول دارد.

پیش‌­بینی میزان افزایش تقاضای ایزوپروپیل الکل تا سال 2025

روش­های تجاری تولید

برای تولید ایزوپروپیل الکل دو روش تجاری معمول وجود دارد:

1. طبق واکنش زیر، پروپیلن به صورت غیر مستقیم با استفاده از اسید سولفوریک هیدراته شده و ایزوپروپیل سولفات به دست می­آید. سپس سولفوریک و ایزوپروپیل الکل با هیدرولیز کردن ایزوپروپیل سولفات با استفاده از بخار به دست می­آید. این روش در گذشته کاربرد بیشتری داشته است.

CH₃CH=CH₂ + H₂O                    (CH₃)₂CHOH

1. هیدراته کردن پروپیلن باخلوص بالای 90% به صورت مستقیم. در این روش نیازی به استفاده از اسید سولفوریک نیست. این روش نسبت به روش قبل مدرن­تر است.