فقها و اندیشمندان باید کتاب «نا» با مخاطب عام را بخوانند

به گزارش برنا، خانم معصومه رامهرمزی نویسنده و خاطره‌نگار، در جلسه نقد کتاب «نا» که در انتشارات به‌نشر تهران، برگزار شدو به‌صورت زنده از صفحۀ رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر و صفحۀ انتشارات به‌نشر پخش شد با اشاره به جملاتی از شروع کتاب «نا» گفت: با شروع مطالعه این کتاب با مهندسی زیبای خانم برادران، وارد جهان یک مرد نابغه، نخبه و یکی از بزرگترین علمای جهان تشیع می‌شویم.

این نویسنده شروع و پایان این کتاب را شبیه به هم و جذاب عنوان کرد و اظهار داشت: خانم برادران درباره این شروع و پایان طعنه‌ها و نقدها خواهند شنید.

وی بررسی کتاب را از دو منظر محتوا و ساختار، فرم و شکل کار تقسیم‌بندی کرد و افزود: از نظر محتوا به قطع  کاری است که باید می‌شده است و یکی از غفلت‌های فرهنگی ما است که بسیار دیر انجام شده است؛ هرچند چنین کارهایی بوده است اما باید بیشتر سراغ این موضوعات و سوژه‌ها رفت، چون جامعه به شدت به این موارد نیاز دارد.

خانم رامهرمزی درباره محتوا ادامه داد: یعنی هر سوژه و موضوعی باید نسبت و رابطه‌ای با نویسنده داشته باشد؛ تجربه و توان خانم برادران می‌توانسته است او را گزینه‌ای برای نوشتن این کار معرفی کند که انتخاب بسیار شایسته‌ای بوده است؛ چون ما با شخصیتی روبرو هستیم که فراتر از عالم بودن، یک شخصیت تفکر محور است، یک شخصیت مسأله محور و نخبه است؛ شخصیتی بسیار خاص است و کار برای این شخصیت کسی را می‌خواهد که قدر این تفکر را بداند و تفکر برایش جایگاهی ویژه داشته باشد. بنابراین این انتخاب بسیار درست و شایسته بوده است.

این نویسنده در بیان نکته‌ای دیگر در بحث محتوا ابراز داشت: نثر روان و گویای کتاب، چینش به ظاهر ساده اطلاعات، خواننده را به این سوء تفاهم نیاندازد که ساده نوشته شده است؛ فاصله تا موضوع حدود نیم قرن است که این کار را بسیار دشوار می‌کند؛ این کتاب محصول مطالعه و اندیشه در متون و اسناد بسیاری بوده است و این فاصله زمانی و جغرافیایی دست نویسنده را از دسترسی به بسیاری از ابزارهای پژوهشی بسته نگه می‌دارد.

وی افزود: راحتی در خوانش و آسانی درک معنا در متن به راحتی به دست نمی‌آید و متن به راحتی صیغل نمی‌خورد و شفاف نمی‌شود؛ در هر متنی که ساده‌تر خوانده می‌شود کار دشوارتری انجام شده است و سختی‌های بسیار زیادی را پشت سر گذاشته است. تا بتوانیم در 216 صفحه جهان شهید صدر را تجربه کنیم.

خانم رامهرمزی محتوا را از منظر تربیتی و الگوپردازی متن موفقی ارزیابی کرد و گفت: در این موفقیت خانم برادران، آقای مؤذنی، خانم نقوی، خانواده صدر، همسر صدر که در مقدمه خانم برادران به ایشان اشاره کرده است، همه در این موفقیت سهیم هستند؛ کتاب‌هایی که نویسندگان قبل نوشته‌اند، همه کمک کرده است که ما الگوی یک مرد بزرگ را در کتاب ببینیم.

این نویسنده به مواردی از این کتاب که توجهش را جلب کرده است و به عنوان یک خواننده از خود پرسیده آیا می‌توان مانند صدر بود اشاره کرد: می‌توانم مانند او متفکر باشم، چون صدر مهربان بودن با خانواده، چون صدر عاطفی بودن با شاگرد، چون صدر فکر کردن، وقت گذاشتن برای مطالعه، ساده زیستن، بی اعتنایی به دنیا، شجاعت، فداکاری برای جهان بهتری که آرزوی صدر است و می‌خواهد به آن برسد.

وی بحث عاطفی بودن و عاشق بودن شهید صدر را مورد توجه قرار داد و گفت: شاید برای برخی چنین توجهی به شهید صدر خوش نیاید؛ اشتباه رایجی در جهان پیرامونی ما است که همیشه فکر می‌کنیم آدم‌های بزرگ را باید تنها از منظر توانایی‌های سیاسی، اجتماعی و علمی بررسی کنیم، در حالی که ارتباط با انسان‌های دیگر، بحث‌هایی که در مسائل تربیتی و زندگی عادی وجود دارد بسیار بسیار مهم است.

خانم رامهرمزی درباره توجه به تمام ابعاد زندگی علمای سلف ابراز داشت: در کتاب‌های دیگر کمتر دیده‌ام بنویسند که فلان عالم چگونه کنار سفره می‌نشسته است، ارتباطش با همسر و خانواده‌اش چگونه بوده است؛ ولی در این کتاب به جهان صدر وارد شده‌ایم، چون ابعاد دیگر زندگی شهید صدر را هم می‌بینیم که مانند زنجیر به هم متصل شده‌اند و ارتباط دارند.

این نویسنده خصائل انسانی را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: علاقمند بودم که نویسنده در مقدمه بگوید نامه‌هایی که از صدر نوشته شده است، آیا برگردان فارسی محض است یا برداشت‌های نویسنده از نامه‌هایی است که به به شاگردان، استاد یا دیگران که به آن‌ها عشق می‌ورزد نوشته شده است.

وی این کتاب را سبک زندگی اسلامی از شهید صدر توصیف کرد و اظهار داشت: نیاز امروز ما است که سبک زندگی بزرگان را ببینیم؛ این سبک زندگی است در فرهنگ تأثیرگذار است.

خانم رامهرمزی علت موفقیت کتاب «نا» را تنها محتوای اصیل و ماندگار آن ندانست و گفت: کتاب‌های زیادی داریم که محتوای بسیار خوبی دارد اما موفق نیستند؛ نکته‌هایی در فرم، زبان و ساختار کتاب است که باعث موفقیت این کتاب شده است.

این نویسنده کتاب نا را برخوردار از زبان روز ارزیابی کرد و افزود: این کتاب زبان سنتی و کلیشه و شعاری ندارد؛ داستان به شکلی زنجیروار حوادث را به هم گره زده است؛ تنوعات موضوعات تاریخی، سیاسی، انتفاضه عراق، انقلاب 57 و مسائل بسیار دیگری در کار وجود دارد؛ ارتباط دو عموزاده و مسائل خانوادگی و دیگر مسائل مانند فرشی زیبا طوری به هم بافته شده است و رنگارنگ می‌نماید که هر کس در جای خود دیده می‌شود.

وی اضافه کرد: درستی ساختار و ظرافت معنا و زبان در کنار هم توانسته است یک محتوای خوب را ارائه بدهد؛ ظرفیت‌های زبانی در ساحت معنا بسیار زیاد است؛ هم آوایی کلمات، ضرب آهنگ جملات، همه نشان دهنده توانایی خانم برادران در شناخت از کلمات و واژه‌ها است.

خانم رامهرمزی در نگاه منتقدانه خود گفت: این سرعت و ریتم تند کتاب و آمدن همه حوادث در کنار هم یک نقد جدی در متن است؛ شاید باید آرام‌تر بود یا کتاب دو جلدی می‌شد یا تعداد صفحات بیشتر می‌شد؛ البته که خانم برادران کتاب‌های حجیم نمی‌نویسند و اطلاعات کم بوده است؛ فاصله زمانی و جغرافیایی بسیار بوده است؛ فرصت را مغتنم شمرده‌اند و از هر آنچه بوده است استفاده کرده‌اند و چیزی را کم نگذاشته‌اند.

این نویسنده نقد خود را از منظری نقطه‌ای قوت  دانست و ابراز داشت: من در کتاب «نا» با اقیانوسی روبرو هستم که در عین حال که عمیق است، اما به خاطر شفافیت می‌توان کف آن را دید؛ متن بسیار سئوال و ابهام دارد، اما خواننده در همانجا که با سئوال روبرو است در معنای متن به زحمت نمی‌افتد، یعنی برای فهم دشواری ندارد و به حتم اتفاقی در این کتاب افتاده است که شاید برگرفته از روح بزرگ شهید صدر و نیت خوب نویسنده است که این کتاب خواننده را وادار می‌کند که فکر و مطالعه کند تا به پاسخ سئوالات خود برسد.

وی پیشنهاد داد: در کتاب‌های مهمی مانند کتاب محمد باقر صدر، می‌توانیم مستند داشته باشیم، می‌توانیم آرشیو اطلاعاتی و داده‌ای داشته باشیم؛ در کنار این کتاب یک توضیح‌نامه یا برطرف کننده ابهامات را داشته باشیم.

خانم رامهرمزی احتمال داد: شاید نویسنده نخواسته است کتاب از روایت داستانی و زنجیره‌وار که با وجود حوادث بسیار، قصه تا آخر نقطه اشتراک متن است و خواننده را با خود می‌کشد، نمی‌خواستند که این کتاب به شکلی در آید که به تاریخ شفاهی یا خاطره‌گویی نزدیک شود؛ یعنی سرگذشت نامه نویسی در این متن، شکل، ساختار و محتوای آن حفظ شود، تا مخاطب عام به راحتی این کتاب را بخواند؛ چون ضمائم و پاورقی‌های زیاد کتاب را برای پژوهشگران نشان می‌دهد، اما اینجا کتاب توانسته است در محتوا، شکل و ظاهر، با عکس‌ها و تعابیر زیبا توانسته است مخاطب عام را جذب کند.

این نویسنده با قاطعیت بیان کرد: علما و مجتهدین باید این کتاب را بخوانند؛ آن‌ها که مسئول آگاه سازی و آموزش معارف دینی مردم هستند باید این کتاب را بخوانند؛ یعنی یکی از مخاطبان جدی کتاب آن‌ها هستند؛ که ببینند یک عالم چگونه دغدغه آگاه‌سازی جامعه خود را دارد، و این موضوع چقدر برای او مهم است که جان خود را برای این موضوع فدا می‌کند.

وی جمله «فقه پردازی منهای شناخت انسان معاصر یک پرداخت ناقص و نارسا و ناکافی است» را مورد توجه قرار داد و تصریح کرد: این جمله برای فقهای ما بسیار کلیدی است؛ جملات دیگر بسیار زیبا و کلمات زیبای دیگری وجود دارد که فاطمه و شهید صدر از دو فرهنگ و دو جغرافیا با هم باید زندگی کنند و عشق این‌ها را یکی کند؛ در جایی محمد باقر صدر می‌گوید که یکی باید از جان می‌گذشت و جلو می‌افتاد که این مردگی عادی شده را تکان بدهد؛ واقعاً این جملات به یاد می‌مانند، مانند دیالوگ‌های بعضی فیلم‌های سینمایی که شاید شما فیلم را فراموش کنید، اما دیالوگ‌ها به یادتان می‌ماند.

خانم رامهرمزی با یادآوری کتاب «هفت روایت خصوصی امام موسی صدر» نوشته خانم جعفریان گفت: خانم برادران و جعفریان دو بانوی اهل تفکر، توانستند با کتاب‌های خوبی که نوشتند، دو شخصیت بزرگ جهان تشیع را به ما و جامعه معرفی کنند و هر دو در این مسیر سختی‌های زیادی کشیدند که موجب افتخار بانوان جامعه ما هستند که احیاگر اندیشه بزرگ خاندان صدر شدند.