گذشت زمان نشان داد که شرایط به نفع آمریکا نیست/ هیچ تفاوتی با دولت ترامپ در بایدن ندیدیم/ بضاعت اروپا بیش از این نیست/ هیچ ابزاری که مانع خروج یک کشور از پیمان دو یا چند جانبه شود، وجود ندارد

به گزارش برنا، متن گفت و گوی امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین الملل، با خبرگزاری برنا به شرح زیر است:

به نظر می‌رسد با برگزاری نشست کمیسیون مشترک و مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و امریکا بن‌بست برداشته شدن گام اول از سوی طرفین به حاشیه رفته است. نظر شما در این باره چیست؟

مجموعه ای از عوامل سبب شد ما شاهد تغییر رویکرد دولت آمریکا در قبال ایران باشیم. نکته اول این است که دولت در آمریکا تغییر کرده و رئیس جمهور قبلی تاکید داشت که سیاست فشار حداکثری نتیجه بخش خواهد بود. دستاورد دولت قبل از خودش که دموکرات بود را تا مرحله نابودی پیش برد؛ دولت دموکراتی که بایدن معاون اوباما بود طبیعی است که دولت جدید آمریکا از خود تغییر رفتار نشان بدهد. نکته بعدی این است که فشار حداکثری که مدنظر آمریکایی ها بود به نتیجه نرسید یعنی آمریکایی ها چه دموکرات ها و چه جمهوری خواه تصور می کردند که بازگشت تحریم ها، ایران را وادار می کند که پای میز مذاکره بنشیند یا اقتصاد ایران به مرحله فروپاشی برسد که هیچ کدام از اینها اتفاق نیفتاد و گذشت زمان نشان داد که شرایط به نفع ایالات متحده نیست.

برنامه های  هسته ای ایران به لحاظ کمی و کیفی به شدت سرعت گرفت، الان خود آمریکایی ها ادعا می کنند ایران تا ساخت سلاح اتمی پیش می رود و برخی هم معتقد هستند در حال حاضر ایران مواد کافی دارد البته ایران گفته چنین قصدی ندارد اما برآورد آمریکایی ها از برنامه هسته ای ایران، اینگونه هست. ایران فشار حداکثری را با فشار حداکثری پاسخ داد و اقدامات نظامی - دفاعی انجام داد، حضور منطقه ای کشور تغییر نکرد یعنی نه تنها کاهش پیدا نکرد بلکه گسترش هم پیدا کرد. به همین دلیل آمریکایی ها و دولت بایدن به این نقطه رسیدند همانطور که دولت اوباما به این نقطه رسید که باید با ایران به تفاهم برسند. آمریکایی ها بر این باروند که اگر به تفاهم نرسند یا با جنگ مواجه می شوند که باب میل بایدن نیست و یا به گفته خودشان، ایران به سلاح هسته ای دست پیدا می کند که باز هم به صلاح آنها نیست. از این رو رویکرد مذاکرات را در پیش گرفته اند ولی هنوز خیلی فاصله داریم تا شاهد باشیم که آمریکایی ها همزمان با تغییر در مواضع خود در عمل هم، تغییراتی ایجاد کنند. در حال حاضر فقط لحن آنها تغییر کرده ولی در عمل هنوز هیچ تفاوتی با دولت ترامپ در آنها ندیده ایم.

اروپایی ها با تهیه پیش‌نویس قطعنامه شورای حکام و تهدید، از ایران می‌خواستند به برجام بازگردد و اکنون به نظر می‌رسد مسیر متفاوتی را در پیش گرفته‌اند تحلیل شما در این باره چیست؟

کسانی که در عرصه سیاست بین الملل فعالیت می کنند، می دانند بضاعت اروپا از این چیزی که در حال حاضر است بیشتر نیست. کسی انتظار زیادی ندارد که اروپایی ها دست به اقدامات رادیکال بزنند و یا اقدامی علیه ایران انجام بدهند چرا که می دانند تبعات بسیار زیادی دارد. به آنها هشدار بسیار زیادی داده شده بود که اگر بخواهند در واکنش به کاهش تعهدات برجامی ایران اقد‌اماتی انجام دهند به طور مثال مکانیزم ماشه را فعال کنند ایران اقدامات زیادی انجام خواهد داد. مقداری ایران را تهدید کردند ولی تهدید آنها جدی نبود و الان هم میانجی گری های آنها جدی نیست، نقش آفرینی اروپایی ها از آن چیزی که در حال حاضر هست بیشتر نیست و یک موضوعی است که در مناسبات میان ایران و آمریکا باید حل و فصل شود. اروپایی ها خیلی از این شاخ و شانه ها پریدند و یا وعده وعیدهایی داده اند که هیچ کدام جدی تلقی نمی شود.

اینکه طرفین (ایران، آمریکا) گفتگو مستقیم با یکدیگر ندارند چقدر زمینه برای توافق را فراهم می کند؟

این مسئله بسیار طبیعی است ایران و آمریکا برای مدت طولانی با هم مذاکره کردند. اگر آمریکا در برجام مانده بود همچنان این مذاکره ادامه داشت. الان آمریکا از توافق بیرون رفته و باید تکلیف خود را مشخص کند اگر می خواهد با ایران وارد مذاکره شود اول باید تعهدات خود را برای برگشت به برجام، انجام بدهد.

شرط گفت و گوی دیپلمات های ایرانی با دیپلمات های آمریکایی این است که به برجام برگردند اگر این اتفاق بیفتد مشکلی به وجود نمی آید و مذاکرات به صورت اتوماتیک اتفاق می افتد. اگر خارج از برجام بخواهند گفت و گو‌ کنند این چیزی نیست که جمهوری اسلامی بپذیرد و تاکید می کند که همه چیز باید روی ترکیب مشخص، انجام شود.

رابرت مالی مشخصا تاکید کرد که فشار حداکثری علیه ایران شکست خورد هرچند در این بین مردم با مشکلاتی مواجه شدند. آیا این موضوع می تواند دلیلی بر حضور آمریکا پای میز مذاکره باشد؟

یکی از دلایلی که آمریکایی ها رویکرد خود را در لفظ تغییر دادند این بود که سیاست فشار حداکثری دوام نیاورد، اگر آمریکایی ها به این نتیجه می رسیدند که فشار حداکثری جواب داده هیچ دلیلی نداشت که برای بازگشت به برجام اصرار کنند. هرچند بایدن در دوره ترامپ به کرار عنوان می کرد آماده مذاکرات هستم، شماره تلفن داد که وقتی رئیس جمهور شوم ایران پای میز مذاکره بیاید.

این صحبت ها انعکاس در این داشت که فشار حداکثری جواب نداده بود، اگر جواب داده بود که آمریکایی ها نیاز به مذاکره نداشتند و خواسته های آنها تحقق پیدا می کرد. دولت کنونی هم همین است حرف خود را می زنند ولی فعلا اقدام عملی برای اینکه نشان بدهند که رویکرد جدیدی آغاز کردند، نمی بینیم همچنین ذره ای از تحریم های ایران در دولت بایدن تغییر نکرده است.

یکی از انتقاداتی که در خصوص برجام مطرح می‌شود این است که تغییر دولت در امریکا در سال ۲۰۱۷ زمینه‌ساز به حاشیه رفتن توافق هسته‌ای شد. آیا امکان پیشگیری از این موضوع برای آینده وجود دارد؟

خیر، این جزو حقوق حاکمیتی کشورها و دولت هاست که بخواهند در یک توافق باقی بمانند یا نه و فقط مربوط به برجام نیست، دولت ترامپ تعداد زیادی از پیمان های چند جانبه را کنار گذاشت و خارج شد حتی پیمان هایی که در سنا تایید شده بود. حتی ایران هم از پیمان هایی که با منافع آن در تعارض است خارج می شود و هیچکس نمی‌تواند ایران را مجبور کند در آن پیمان ها بماند.

بنابراین تغییر دولت ها خیلی مهم نیست، اگر تصمیم بگیرند در این پیمان باقی بمانند می مانند اگر تصمیم بگیرند خارج شوند هیچ ابزاری در حقوق بین الملل پیش بینی نشده که مانع خروج یک کشور از پیمان دو یا چند جانبه شود. 9