آسیب‌های عدم نظارت بر آثار ترجمه شده ادبیات کودک و نوجوان/ تأثیر کتابهای زرد بر روان کودک

به گزارش خبرگزاری برنا در اصفهان، احمد خیری در گفت‌وگویی با بیان اینکه ادبیات کودک و نوجوان به دلیل ظرفیت‌های شناختی و ویژگی‌های رشدی که این گروه سنی دارند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اظهار داشت: این نوع از ادبیات در هر گونه و قالبی که هست باید به شکلی تهیه شود که علاوه بر وجه سرگرمی و لذت بخش بودن با زبان و میزان آگاهی و درک این گروه سازگاری داشته باشد. 

وی افزود: این روزها با توسعه ارتباطات و با وجود صنعت ترجمه، محتوای ادبیات کودک و نوجوان نیز دچار تنوع و تغییرات اساسی شده است و بازار نشر، شاهد رقابت کتاب‌های ترجمه با کتاب‌های تألیفی شده است.

انتقال فرهنگ و تجربیات ملل با استفاده از فن ترجمه

رئیس اداره کتابخانه دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با تاکید بر اینکه اندیشه، فرهنگ و تجربیات هر ملتی با استفاده از فن ترجمه به دیگر کشورها انتقال پیدا می‌کند، بیان داشت: ضرورت نیاز بشر به همدیگر و ارتباط فرهنگ و اندیشه‌ها بر کسی پوشیده نیست چراکه هیچ ملت و جامعه‌ای بدون ارتباطات قادر به ادامه زیست اجتماعی خود نیست و در صورت دوری و عدم شناخت، با انزوای فکری و فرهنگی دچار می‌شود.

وی با اشاره به اینکه ادبیات کودک و نوجوان در نگاهی جهانی قائل به هیچ مرز، مکان و اندیشه خاصی نیست و محدودیتی برای آن قائل نیستند، ابراز کرد: ادبیات کودک و نوجوان از همان ابتدای خردسالی وارد زندگی می‌شود و به دنبال سرگرمی و پاسخ به پرسش‌ها و کنجکاوی‌های دنیای کودکانه هستند؛ به طور طبیعی این فعالیت و یا رفتار به مرور تأثیرات عمیق خود را بر شخصیت کودکان ما می‌گذارد.

آشنایی فرهنگ‌های جهان با یکدیگر از ویژگی‌های بارز ترجمه ادبیات کودک و نوجوان

خیری از ویژگی‌های بارز ترجمه ادبیات ویژه کودک و نوجوان را آشنایی فرهنگ‌های جهان با یکدیگر دانست و گفت: به بیانی دیگر کودکان و نوجوانان به مدد ترجمه با باورها، فرهنگ‌ها و نگرش‌های کودکان دیگر ملل آشنا شده و درک وسیعی از دنیای پیرامون خود پیدا می‌کند و با این شناخت بهتر می‌توانند در آینده با کشورهای دیگر تعامل و ارتباط برقرار کند اما ترجمه کتاب برای این گروه سنی به دلیل آسیب پذیر بودنشان از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار است.

وی اضافه کرد: مسئله مهمی که در این ارتباط قابل تأمل و چالش‌برانگیز است، تفاوت‌های فرهنگی و ارزشی است؛ همه به این باور رسیده‌اند که این آثار باعث گسترش شناخت و درک کودک و نوجوان می‌شود اما در بُعد محتوا با مقوله‌ها و مصادیقی مواجه می‌شویم که در آئین و فرهنگ ما جایی ندارند و کودک را دچار سردرگمی و با ابهاماتی روبرو می‌کند تا جایی که برخی از این کتاب‌ها با مبانی فرهنگ و مذهب ما در تعارض است.

دشواری‌های نوشتن برای گروه سنی کودک و نوجوان

رئیس اداره کتابخانه و اطلاع رسانی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با بیان اینکه برخلاف تصور عامه، نوشتن برای این گروه سنی بسیار دشوار است، گفت: یک نویسنده و مترجم خوب دراین خصوص باید علاوه بر تسلط کامل به فن ترجمه با روانشناسی کودک و نوجوان و نیز با لایه‌های فکری فرهنگی کشور آشنایی داشته باشد.

وی اضافه کرد: این نکته بسیار حائز اهمیت است که کودکی و نوجوانی دو مقطع بسیار مهم و تأثیرگذار در شکل‌گیری شخصیت انسان است که در صورت عدم توجه می‌تواند این گروه سنی را در آینده با تأثیرات و مشکلاتی روبرو کند.

افزایش بی حد و حصر آثار ترجمه حوزه کودک و نوجوان

خیری افزایش بی حد و حصر آثار ترجمه حوزه کودک و نوجوان را صرفاً یک افزایش کمی و با توجیه اقتصادی برشمرد و اظهار داشت: با این وجود بسیاری از این کتاب‌ها از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند؛ البته این یک امر مسلم است که هر کتاب پرفروشی به این معنا نیست که مناسب این گروه باشد.

وی افزود: اخیراً اقبال نوجوانان به کتاب‌های طنز، هیجان‌انگیز و ژانر وحشت زیاد شده است این تغییر علاقه به واسطه هجوم کتاب‌های ترجمه اتفاق افتاده است؛ در واقع کتاب‌هایی با عنوان و طرح جلد فریبنده و تصویرگری جذاب روانه بازار شده است که هیچ‌گونه همخوانی و سنخیت با جامعه و ارزشهای ما ندارد و همین باعث تغییر ذائقه‌ها در گزینش کتاب برای کودکان و نوجوانان شده است.

آسیب کتاب‌های زرد و تجاری به روح و روان کودک و نوجوان

رئیس اداره کتابخانه و اطلاع رسانی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان گفت: این کتاب‌های زرد و تجاری خطر آسیب‌رسانی به روح و روان کودک و نوجوان را دارند؛ البته کتاب‌های خوب و مفید ایرانی هم وجود دارد اما متأسفانه درست معرفی و تبلیغ نشده‌اند و در این میان نویسندگان و ناشرانی انگشت شماری هستند که نسبت به معیارهای ارزشی و اخلاقی دغدغه مند هستند.

وی با تاکید بر اینکه در مسیر و فرایند تولیدات ادبی ویژه کودک و نوجوان در کشور پیوند علمی و منطقی میان نیاز واقعی مخاطبان و تهیه کننده از بین رفته است، تصریح کرد: نبود نظارت درست بر محتوا و کیفیت کتاب‌های ترجمه کودک و نوجوان موجب انتشار بی‌رویه کتاب‌های ضعیف و سطحی شده است.

خیری ادامه داد: برخی از ناشرین بدون هیچ‌گونه ارزیابی و کنترل، این گونه کتاب‌ها را منتشر می‌کنند می‌طلبد که مراکز و سازمان‌های مربوطه و همچنین ناشرین نگاه مسئولانه‌ای در قبال آثار تألیفی و ترجمه کودک داشته باشند و خوراک فکری مناسبی را برای این گروه سنی کودک و نوجوان تهیه کنند.

آگاهی‌بخشی از مهم‌ترین اهداف ادبیات کودک و نوجوان است

رئیس اداره کتابخانه و اطلاع رسانی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان از مهم‌ترین اهداف ادبیات کودک و نوجوان آگاهی‌بخشی دانست و بیان کرد: در این مسیر باید به تمامی نیازهایی که این گروه سنی دارند توجه شود و پاسخ گوی پرسش‌های آنها بود و باید به گونه‌ای هدف گذاری کرد که همزمان با لذتی که از ادبیات می‌برند، زندگی خود را ارتقا بخشیده و باعث تعمیق بینش و باورهای آنها شود .

وی افزود: متأسفانه نگاه قالب در تولید کارهای ترجمه‌ای، نگاه تجاری، سرگرمی و نگاه تربیتی کوتاه‌مدت است و با توجه به اینکه، این گروه سنی آشنایی کامل به محتوا و نکات نهفته در کتاب‌ها ندارند والدین، معلمان و مربیان به عنوان سبب ساز در این زمینه باید سنجیده عمل کنند و با حساسیت و آگاهی بیشتری به انتخاب کتاب برای گروه اقدام کنند و صرفاً به ظاهر کتاب و تبلیغات توجه نکنند.

اهمیت دادن به مفاهیم و هنجارهای اجتماعی

خیری با اشاره به اینکه اهمیت دادن به مفاهیم و هنجارهای اجتماعی و توجه به ارج نهادن به ارزش‌ها از نکات مهم در امر ترجمه ادبیات کودک و نوجوان است، گفت: همچنین نهادها یا مترجمینی که در جهت ترویج ادبیات کودک و نوجوان دست به ترجمه می‌زنند با توجه به مسؤلیت و تعهد اخلاقی باید روحیات و نگرش‌های خاص کودکان و نوجوانان کشور را در نظر داشته و سعی کند فرهنگ و محتوای زبان اصلی را با فرهنگ بومی همسان سازی کنند.