لایحه «پلیس اطفال» به کجا رسید؟

به گزارش برنا؛ در راستای حمایت از کودکان، پلیس ویژه کودکان و نوجوانان به عنوان یکی از نهادهای اختصاصی نظام دادرسی اطفال برای اولین بار در لایحه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان ۱۳۸۳ پیش‌بینی و پس از آن به صورت ضمنی در قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه مورد تأکید قرار گرفت اما به دلیل عدم تصویب لایحه و همچنین اجرایی نشدن قانون برنامه توسعه، قانون گذار در قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ و در ماده ۳۱ قانون آیین دادرسی کیفری ایجاد پلیس مخصوص اطفال و نوجوانان را پیش‌بینی و سازمان پلیس را مکلف به تشکیل آن کرد. این لایحه با توجه به ضرورت اتخاذ سیاست‌های قضایی در قبال کودکان و نوجوانان به دلیل آسیب پذیری این گروه و خصوصیات و ویژگی های روحی و جسمی خاص آنها و همچنین تدوین یک فرآیند حمایتی اثربخش برای کودکان در سیستم قضایی و برخورد صحیح، نظام مند، هدفمند و حمایت گرا به جای برخورد انتظامی و قضایی با این گروه، تصویب شد. لایحه مشتمل بر ۵۰ ماده به مسائلی همچون نحوه تشکیل پلیس ویژه و شرایط و ویژگی‌های آنها، حدود صلاحیت‌ و تکالیف پلیس ویژه، پیش ‌بینی ساز و کارهای حمایتی لازم مانند استخدام زنان پلیس، جداسازی از بزرگسالان، تشریفات خاص اعزام نزد مرجع قضایی و منع اقدامات برچسب زننده، استفاده از روش های غیرقضایی در مواجهه با جرایم کودکان و نوجوانان با تکیه بر اصول و مبانی عدالت ترمیمی پرداخته است. درحالی که فعالان حقوق کودک تاکید فراوان بر تصویب سریع‌تر این لایحه دارند، همچنان خبری از آخرین وضعیت این لایحه نیست و معلوم نیست این لایحه مهم در راستای حمایت از حقوق کودکان چه زمانی به سرانجام می‌رسد.

رویکرد پلیس اطفال باید حمایتی و پیشگیرانه باشد/ طولانی شدن زمان تصویب این لایحه قابل توجیه ندارد/ این لایحه درصورت تصویب، قانون بسیار خوبی برای حمایت از کودکان است

زهره خندانی، فعال حقوق کودک در گفت‌وگو با خبرنگار برنا ضمن اشاره به ضرورت تشکیل پلیس اطفال گفت: آسیب‌پذیر و بی‌دفاع بودن کودکان اقتضا می‌کند سیستم قانونی و قضایی ویژه‌ای بر مسائل آن‌ها حاکم باشد. این سیاست تا حدودی در قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری مطرح شده است و در آیین کیفری مصوب سال ۹۲ یکسری موارد برای افزایش حمایت‌ها از کودکان و نوجوانان پیش بینی شده که تشکیل پلیس ویژه برای این حوزه از آن جمله است.

او افزود: رویکرد پلیس اطفال باید حمایتی و پیشگیرانه باشد اما نباید تصویب و اجرا شدن این لایحه طولانی شود چون با طولانی شدن آن، کودکان از حقوقشان محروم می‌شوند به ‌طور کلی در پدیده‌هایی که آنها را به عنوان آسیب‌های اجتماعی می‌شناسیم، بیشتر نیاز به قوانینی داریم که ویژگی‌های پیشگیرانه و حمایتی داشته باشند تا اینکه قضایی باشند هر چند معتقدم باید برای جرائم علیه کودکان، مجازات‌هایی در نظر گرفته شود و این مجازات‌ها نیز باید متناسب با جرم باشد اما بیش از مجازات، به حمایت و پیشگیری نیاز داریم.

این فعال حقوق کودکان در انتقاد از طولانی شدن تدوین و تصویب لایحه تشکیل پلیس اطفال بیان کرد: تشکیل پلیس ویژه برای اطفال در قانون آیین دادرسی سال ۹۲ تصویب شده اما پس از 9 سال هنوز موضوع آیین‌نامه ماده ۳۱ تصویب نشده و این زمان خیلی زیادی است که به نظر نمی‌رسد قابل توجیه باشد.

خندانی با حمایت از تشکیل پلیس ویژه اطفال گفت: باید بر موضوع پیشگیری از انجام اعمال آسیب‌زا از سوی کودکان و نوجوانان متمرکز شود و تا جایی که امکان دارد از مواجهه اطفال با مراجع قضایی جلوگیری کرد. در این قانون به موضوع پیشگیری توجه شده است و در آن به کودکانی که شرایط، آنها را در معرض خطر بالقوه آزاردیدگی و خشونت قرار می‌دهد نگاه حمایتی شده است ضمن اینکه قانون مذکور مقامات قضایی را ملزم کرده که در موارد قرار داشتن کودک در معرض خطر و بزه دیدگی، حتما وارد شوند و اقدام قضایی کنند همچنین قانون حمایت از حقوق کودکان، وظایفی را برای نهادهای دولتی تعیین کرده و حتی برای تشکیل دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان قوه قضاییه نیز مواردی را مطرح کرده است.

این فعال حقوق کودک افزود: در لایحه تشکیل پلیس هم مواردی مثل تسلیم طفل به والدین و یا اولیا، سرپرستی قانونی آن‌ها با اخذ تعهد، معرفی طفل به مددکار اجتماعی، فرستادن اطفال به مؤسسات آموزشی و فرهنگی، جلوگیری از معاشرت فرد در معرض خطر با کسانی که احتمال دارد به او زیان برسانند، درمان کودکان و نوجوانان از بیماری اعتیاد تحت نظر پزشک و... پیش بینی شده است هرچند که شاید تصور از پلیس به عنوان ضابط قضایی این است که ابتدا جرم اتفاق بیفتد و بعد پلیس سراغ مجرم برود اما با این لایحه اقدام‌های پلیس به نفع منافع عمومی جامعه است و اگر طفلی در وضعیت مخاطره‌آمیز باشد و به جامعه آسیب بزند و یا احتمال دارد در آینده رفتارهای معارضی انجام بدهد در لایحه پیش‌بینی شده تا در قالب پیشگیری اقدام شود در واقع این لایحه رویکرد اجتماعی و حمایتی از کودکان و نوجوانان دارد.

خندانی تصریح کرد: کودکان و نوجوانان سرمایه‌های اصلی کشور هستند و باید حمایت‌های قانونی برای حفظ و تعالی این سرمایه‌ها صورت گیرد، گرچه تشکیل پلیس ویژه می‌تواند در بهبود عملکرد سازمان پلیس و نظام عدالت کیفری در رابطه با اطفال و نوجوانان مؤثر باشد اما تاسیس پلیس ویژه اطفال و نوجوانان بدون لحاظ الزامات خاص این گروه سنی و همچنین عدم بهره‌گیری از ساز و کارهای ویژه و اختصاصی مؤثر نبوده در نهایت موجب فربهی و کاهش چالاکی بیشتر سازمان پلیس خواهد شد حتی بررسی تطبیقی موضوع در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که لازمه کارآمدی و بهره‌وری پلیس اطفال و نوجوانان تغییر ساختار سازمانی، ایجاد نظام آموزشی نظام‌مند، پیش‌بینی سازوکارهای رفتاری و ارتباطی مؤثر، به کارگیری فرآیند انجام مصاحبه ویژه، پیش‌بینی ضمانت اجراهای قابل اجرا توسط پلیس و اتخاذ سازوکارهای پیشگیری پلیسی است.

این فعال حقوق کودک با بیان اینکه باید در مرحله اجرای روی این طرح کارشناسی دقیقی صورت گیرد، گفت: راه اندازی پلیس اطفال در نظام عدالت کیفری ایران نوظهور است و مرحله آزمون و خطا را سپری خواهد کرد به همین دلیل ضرورت دارد تا برای تشکیل این پلیس از نظرات و تجربیات کارشناسان حوزه کودک و نوجوان و آسیب‌های اجتماعی استفاده شود تا با بیان الزامات و سازوکارهای تشکیل این پلیس از برخی خطاهایی احتمالی و عملکردهای بی اثر جلوگیری شود.

پلیس اطفال تشکیل شود، خروجی بهتری خواهیم داشت

سرهنگ پیام کاویانی، رئیس پلیس امنیت عمومی پایتخت در گفتگو با خبرنگار برنا درخصوص اهمیت تشکیل پلیس اطفال گفت: قطعا اگر اقدامات پلیسی و قضائی شامل حال همه آحاد و گروه‌های سنی به صورت تخصصی شود، خروجی بهتری نیز خواهد داشت.

او ادامه داد: بنده معتقدم اگر پلیس اطفال تشکیل شود و با این گروه سنی به صورت تخصصی برخورد شود، اثرات و برکات بهتری خواهد داشت.

سرهنگ کاویانی درخصوص طولانی شدن روند تصویب این لایحه تصریح کرد: اینکه این لایحه هم اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد و به کجا سیده، در صلاحیت بنده نیست و باید مسئولین امر درباره وضعیت آن پاسخ دهند.

پیگیر ارسال لایحه پلیس اطفال به مجلس هستیم/ لایحه مذکور باید جهت رفع نواقص قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، تطبیق داده شود/ موافق تصویب قانون جدید نیستم

خلیل بهروزی فر، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار برنا با اشاره به لایحه پلیس اطفال گفت: متاسفانه دولت‌های پیشین نگاه خوبی به این موضوع نداشتند اما انشالله از طریق کمیسیون اجتماعی از دولت درخواست می‌کنیم تا لایحه را سریع‌تر به دست مجلس برساند تا آن را مورد بررسی قرار دهیم.

او افزود: اولویت‌های دیگری در دستور کار دولت قرار دارد بنابراین باید صبر کنیم تا به این اولویت‌ها رسیدگی شود تا سپس نوبت به این نوع لوایح نیز برسد ضمن اینکه قوه قضائیه باید این لایحه را تکمیل و سپس به دولت ارسال کند تا در کمیسیون لوایح بررسی شود و در صورت تصویب به مجلس بیاید.

بهروزی فر تصریح کرد: ما هم اکنون قانون حمایت از اطفال و نوجوانان را داریم که مختص این گروه سنی است لذا معتقدم نباید ازدیاد قانون به وجود بیاوریم بلکه باید لایحه مذکور را با قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مورد تطبیق قرار دهیم تا اگر کم و کاستی وجود دارد، قانون را اصلاح کنیم نه اینکه قانونی بر قوانین بیفزاییم.

این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه نیروی انتظامی ظرفیت خوبی برای تشکیل پلیس اطفال دارد، گفت: افسران باسواد در رشته‌های مختلف در نیروی انتظامی مشغول به کار هستند که می‌توانند با یک دوره آموزش در پلیس اطفال نیز فعالیت کنند بنابراین مشکلی در این خصوص نیست و همه چیز بستگی به آموزش دارد که باید آن را ارتقا دهیم و دوره‌های ویژه‌ای را برای افسران درنظر بگیریم تا بتوانیم در راستای حمایت از کودکان و نوجوانان قدم برداریم.

پلیس اطفال چتری بر سر نسل فردا

واقعیت این است که کودکان و نوجوانان همواره از اقشار ویژه و نیازمند حمایت محسوب می‌شوند و از آنجا که به تنهایی توانایی دفاع کامل از حقوق خود را ندارند، ضرورت دارد تا تمهیدات قانونی برای آنها  پیش بینی شود و با تصویب و ابلاغ این لایحه (پلیس اطفال) روزنه‌های امید برای حمایت از کودکان و نوجوانان بیشتر شود تا نسل فردا با آرامش بیشتر و زیر چتر حمایتی گسترده‌تر بتواند آینده ایران را بسازد.