آیین‌های محرم در هرمزگان/ از رقص تابوت و حجله تا علم‌گردانی

به گزارش خبرگزاری برنا، حوزه فرهنگی هرمزگان یکی از حوزه‌های فرهنگی است که آیین‌های محرم در آن تنوع و تکثر بسیاری دارد و هنرهای مختلفی در آیین‌های محرم ظهور و بروز دارند. مردم استان هرمزگان مدت‌ها پیش از فرارسیدن ماه محرم خود را برای پاسداشت یاد عاشورا سازان بشریت آماده می‌کنند در این راستا اغلب مردم سیاه‌پوش می‌شوند.

مغازه‌ها، بازار، مساجد، حسینیه‌ها و تکایا را با پارچه‌های مشکی می‌پوشانند. شهر یکپارچه غرق در ماتم و اندوه می‌شود و مردم استان هرمزگان مانند دیگر مسلمانان در این ماه به عزاداری می‌پردازند و از مدت‌ها قبل خود و مساجد را آماده کرده است.

آن چیزی که در استان هرمزگان عزاداری را متمایز می‌کند آیین‌های متفاوت که در تلفیق بافرهنگ‌های بومی، همسایه و همچنین مهاجر رنگ و بویی متفاوت به خود گرفته است. 

آیین‌های پیشواز شامل: آیین‌های عزاداری ۱۰ روز اول محرم، روز و شب تاسوعا و عاشورا و بعدازآن است. اینجا می‌توان از رسمی به نام رقص حجله نام برد که دارای ارزش‌های نمادین، مردم شناسانه و صحنه‌ای فراوانی است. شاید به لحاظ اجرای آن و ارتباط برقرار کردن با مردم بومی بتوان آن را منحصربه‌فرد دانست. 

رقص تابوت و حجله

یکی از آیین‌های کهنی که هرساله اجرا می‌شود رقص تابوت و حجله است. در همه مناطق هرمزگان با تفاوت‌های کمی دیده می‌شود. از مرحله ساخت حجله و تابوت و غسل دادن آن‌ها تا آماده ساختن و حتی چه کسانی باید برای آماده‌سازی حضورداشته باشند، از کجا و چه زمانی به حرکت درآمده، نذوراتی که داده می‌شود. 

علم‌گردانی

یکی دیگر از آیین‌های محرم در هرمزگان علم یا علم‌گردانی است. این مراسم با علم‌های دیگر استان‌ها متفاوت بوده و یک سمبل به‌حساب می‌آید. این نشانه همانند بسیاری از نمادها و آیین‌ها در هرمزگان بافرهنگ بومی تلفیق‌شده و رنگ و بویی خاص دارد.

می‌توانیم از تنه علم بگوییم که چوب بلندی حدود سه متر، بعد از آن از رخت علم که پارچه‌های متعددی است بارنگ‌های مختلف. قسمت بعدی سر علم است که به «سر شده» معروف است. سر شده دارای نقش‌های متعددی است.

هر مسجد و حسینیه برای خود علم جداگانه‌ای دارد. مهم‌ترین بعد علم‌گردانی اعلام فرارسیدن محرم و شروع آیین‌های عزاداری است. علم‌ها هرروز صبح از مساجد و تکایا بیرون آمده همراه با سینه‌زنی و نوحه‌خوانی به جمع‌آوری نذورات می‌پردازند. برخی از علم‌ها دارای احترام بیشتری هستند مانند علم جریده که در تعزیه‌ها از آن استفاده می‌شود و منصوب به حضرت عباس است.

از دیگر علم‌ها می‌توان به ۱۲ علم منبر گپ (نام حسینیه است در مرکز شهر بندرعباس به معنای منبر بزرگ) نام برد که ۱۲ علم منصوب به ۱۲ امام در این منبر وجود دارد. ۱۲ علم منبر گپ روزهای اول محرم برای غسل دادن به دریا برده و با آداب خاصی این مراسم را برگزار می‌کنند. در روزهای مختلف محرم افرادی که نذر این علم رادارند علم گردانان را به خانه‌های خود دعوت می‌کنند تا در خانه‌های آن‌ها به عزاداری بپردازند. 

علم شمشیری

یکی دیگر از علم‌های معروف و شاخص استان، علم شمشیری قشم می‌توان نام برد، علم شمشیری در روز خاصی از حسینیه بیرون آورده به روستایی اطراف قشم برده و با مراسم خاص و با پای پیاده و از راه بیابان به شهر آورده می‌شود. در این روز از شهرهای مختلف برای عزاداری همراه این علم به قشم می‌روند و با شوری خاص برگزار می‌شود. 

علم پیغمبر

علم دیگری که می‌توان نام برد مراسم علم در روز ۵ محرم میناب است. شاید بتوان گفت پرشورترین مراسم علم‌گردانی در استان هرمزگان که معروفیت خاصی دارد. از تمام استان هرمزگان و استان‌های هم‌جوار برای شرکت در این مراسم و ادای نذر خود به میناب می‌روند

این مراسم از صبح ۵ محرم شروع‌شده، علم در آب رودخانه غسل داده می‌شود، علم‌های دیگر به استقبال آمده و مراسم تا غروب ادامه پیدا می‌کند و به عزاداری می‌پردازند در این روز نه‌تنها تمام مردم شهر میناب و بسیاری از شهرهای استان حتی از استان‌های دیگر هم برای همراهی و نذوراتی که دارند و عزاداری به میناب می‌روند. این مراسم به علم پیغمبر نیز معروف است. 

نوحه‌خوانی و سینه‌زنی

از دیگر مراسم‌ها می‌توان به نوحه‌خوانی‌ها و سینه‌زنی‌ها که هر شب در مساجد و تکایا برگزار می‌شود نام برد. سینه‌زنی هم به‌صورت نشسته و هم به‌صورت واحد که دایره‌وار گرداگرد هم ایستاده و با ضربه‌های پا و دست‌به‌سینه می‌زنند که به نوع سینه‌زنی واحد گفته می‌شود. بیشتر نوحه‌هایی که در مراسم‌ها خوانده می‌شود به گویش محلی است. 

ازآنجایی‌که بندرعباس یک شهر مهاجرپذیر است و تقریباً از تمام نقاط ایران در این شهر زندگی می‌کنند در ماه محرم برای خود تکایای جداگانه‌ای برپا می‌دارند. در این هیئت‌ها به شیوه و سبک خود عزاداری می‌کنند.

این تنوع عزاداری بافرهنگ‌های مختلف هم باعث شده که در ماه محرم عزاداری با شور بیشتری در استان هرمزگان برگزار شود و هم گردشگران مذهبی از سایر نقاط ایران برای آشنایی با عزاداری و سوگواری به هرمزگان سفر کنند. 

انتهای پیام/