نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یک نهاد فرهنگی و اجتماعی است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر برنا؛ زهره زرشناس؛ زبان‌شناس، ایران‌شناس، استاد دانشگاه و سردبیر نشریه «زبان‌شناخت»، با اشاره به اینکه نمایشگاه کتاب می‌تواند نمایانگر شور و تعالی در کشور باشد، بیان کرد: ارتقای سطح فرهنگی جامعه، ارتقای سطح مطالعه، ترویج کتابخوانی، کمک به آگاهی‌بخشی به مردم، معرفی تازه‌های نشر و فروش کتاب، اهداف برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هستند که تا حد زیادی توانسته در رسیدن به اهدافش موفق باشد. اما در کنار اینها نقاط ضعفی نیز دارد که باید با مشورت اهالی نشر و کارشناسان، این کاستی‌ها آسیب‌شناسی و برای رفع آنها چاره‌اندیشی شود. 

نویسنده کتاب «زبان و ادبیات ایران باستان» افزود: نمایشگاه کتاب ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی،‌ اقتصادی، فرهنگی و آموزشی دارد که به‌عنوان مثال در بُعد آموزشی در گسترش و نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی در کودکان و نوجوانان بسیار تأثیرگذار است. معتقدم فرهنگ کتابخوانی باید از خانواده آغاز و در مدرسه و دانشگاه در افراد نهادینه شود. امروزه بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان به‌جز کتاب‌های درسی، کمتر کتاب دیگری را مطالعه می‌کنند. باید با برنامه‌ریزی و بهره‌گیری از روش‌های متنوع و تاثیرگذار، آن‌ها را به کتابخوانی تشویق کرد تا عادت به کتابخوانی در این نسل ایجاد شود. در کشورهای اروپایی، دانش‌آموزان در مدرسه موظف می‌شوند درباره یک موضوع روز پژوهش انجام دهند، لذا مجبور می‌شوند مجلات و کتاب‌های موجود در کتابخانه مدرسه را مطالعه کنند و این روش‌ها باعث می‌شود به مرور گرایش به کتابخوانی در افراد ایجاد شود. راهنمایی و هدایت درباره چه بخوانیم و چگونه بخوانیم نیز در تشویق به کتابخوانی تاثیرگذار است. 

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به‌‌عنوان یک نهاد اجتماعی دفاع می‌کنم، گفت: این رویداد فرهنگی تا حد زیادی توانسته در بیش از سه دهه برگزاری اقوام، قومیت‌ها، مذاهب و گرایش‌های مختلف فکری، فرهنگی، سیاسی و ... را زیر یک چتر بزرگ به نام کتاب گرد آورد. نمایشگاه کتاب با ایجاد فضاهای فرهنگی مانند نشست‌های تخصصی و برنامه‌های متنوع فرهنگی، در حاشیه نمایشگاه، کارکردی بالاتر از فروش کتاب دارد. معتقدم که نمایشگاه کتاب تهران، فراتر از نمایشگاه، یک نهاد فرهنگی و اجتماعی است که می‌تواند به‌عنوان محرکی خوب و با ایجاد فضایی گرم و شوق‌انگیز، افراد را دعوت به کتاب خواندن کند. حتی اگر این نشست‌ها و برنامه‌ها درست و هدفمند انتخاب و اجرا شوند، می‌تواند سازنده تحولات فرهنگی و اجتماعی باشد.

وی ادامه داد: اگر سلیقه گروه‌ها، طیف‌ها و جریان‌های مختلف فکری و فرهنگی در بخش عرضه کتاب و همچنین برنامه‌های جنبی نمایشگاه مدنظر قرار گیرد، می‌تواند در یکدل کردن و انسجام اقوام، قومیت‌ها، مذاهب و عقاید مختلف جامعه نقشی حیاتی ایفا کند. برای تحقق این امر، ابتدا باید نیازسنجی صورت گیرد تا ببینیم مردم چه دغدغه‌ها و نیازهایی دارند. بحث زبان مادری و آموزش آن برای اقوام مختلف ایرانی بسیار مهم است و تاکنون نیز در این زمینه اقداماتی در کشور انجام شده و در برخی دانشگاه‌ها چندین واحد درسی و رشته دانشگاهی به این امر اختصاص یافته است. نمایشگاه کتاب نیز می‌تواند با این رویکرد، برنامه‌های فرهنگی تدارک ببیند که اقدامی ارزشمند در جهت ارتقای سطح کیفی و محتوایی این رویداد فرهنگی است. 

زهره زرشناس، تأکید کرد: البته به‌نظرم نمایشگاه کتاب نباید تنها محدود به یک شهر و یک محدوده زمانی خاص باشد، بلکه باید به شکل‌های مختلف در طول سال و در همه مناطق کشور استمرار پیدا کند. از اقدامات خوب و موثری که در این زمینه صورت گرفته می‌توان به برگزاری بخش مجازی نمایشگاه و «سامانه خرید از کتابفروشی» اشاره کرد که از این طریق مردم حتی در دورترین نقاط ایران نیز می‌توانند بدون صرف وقت و هزینه زیاد و پیمودن مسافت‌‌های طولانی به کتاب دسترسی داشته باشند و تا اندازه‌ای حضور در نمایشگاه کتاب را تجربه کنند. راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار، برگزاری پویش‌های کتابخوانی و اهدای کتاب و معرفی کتاب در مدارس و دانشگاه‌ها نیز از دیگر اقدامات خوب در این زمینه به شمار می‌روند. 

نویسنده کتاب‌های «میراث ادبی روایی در ایران باستان» و «درآمدی بر ایران‌شناسی» با تأکید بر اهمیت حضور خانواد‌ه‌ها و دانش‌آموزان در نمایشگاه کتاب، بیان کرد: آموزش و پرورش حتما باید برنامه بازدید دانش‌آموزان از فضای نمایشگاه کتاب را در دستور کار قرار دهد. بچه‌ها با حضور در این فضای پر شور و نشاط، برای والدین خود پیام دعوت به نمایشگاه می‌برند و از سوی دیگر اُنس گرفتن با کتاب کمک می‌کند که بچه‌ها کمتر به سمت فضای مجازی بروند. نمایشگاه کتاب را می‌توان به یک پارک فرهنگی برای خانواده‌ها تبدیل کرد. لذتی که لمس و تورق کتاب دارد و قرار گرفتن در فضایی مملو از عطر کتاب، گام مفیدی برای تشویق افراد به خرید و مطالعه کتاب است. امیدوارم با تمدن درخشان و سابقه برجسته فرهنگی که داریم، به مطالعه بیشتر روی بیاوریم، چون تاریخ ما پیوند عمیقی با کتاب دارد. 

وی در ادامه سخنانش با اشاره به بُعد بین‌المللی نمایشگاه کتاب، افزود: در معرفی فرهنگ‌مان به دنیا چندان موفق عمل نکرده‌ایم. البته تلاش‌هایی صورت گرفته، ولی هنوز قدم‌های ابتدایی است و جای کار بسیار دارد. کتاب چه در شکل و قالب کاغذی و چه در قالب الکترونیکی، یک کالای مهم در حوزه دیپلماسی فرهنگی است و جایگاهی حیاتی دارد. اما برای ارائه و معرفی داشته‌ها و فرهنگ‌‌مان به دنیا، باید در زمینه تولید، انتشار و عرضه کتاب، دقیق‌تر و سنجیده‌تر عمل کنیم. اگر تلاش کنیم کتاب‌هایی با ارزش‌های علمی و فرهنگی و به‌دور از شعارزدگی تولید کنیم، می‌توانیم فرهنگ کشورمان را دوباره به دنیا بشناسانیم و نقش مهمی در ارتقای سطح دیپلماسی فرهنگی ایران داشته باشیم.

نویسنده کتاب «قصه‌هایی از سغد» در پایان گفت: باید علاقه‌مندی به کتاب را در فرزندانمان، اطرافیان و نسل جوان ایجاد کنیم. چقدر خوب است که کتاب‌های خوب را بشناسیم، آن‌‌ها را بخوانیم، به دیگران معرفی و در صورت امکان هدیه دهیم؛ زیرا زکات دانش، نشر آن است. 

سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی‌(ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir برگزار خواهد شد.

انتهای پیام/