سلیقه دار: جامعه علاقهای به درک کردن ویژگیهای نوجوان ندارد/ دلایل گریز نوجوانان از قهرمانان داخلی
لیلا سلیقهدار روانشناس و پژوهشگر حوزه نوجوان در گفت و گو با خبرنگار باشگاه جوانی خبرگزاری برنا، درباره قهرمان پروری در نوجوانان گفت: الگویابی یکی از ویژگیهای رشدی و نیازهای طبیعی انکارناپذیر در نوجوانان است. این ویژگی حذف نشدنی زمانی رخ میدهد که نوجوان به تواناییهای سرشار خود آگاه میشود اما توانایی استفاده از تمام آنها را به دلایل مختلف ندارد.
وی ادامه داد: یک نوجوان نمیتواند انرژی مضاعف خود را در محیط یکنواخت شهری تخلیه کند و در این مرحله خود را درقامت یک قهرمان مجسم میکند، در واقع از دیدگاه نوجوان قهرمان خود اوست که از قابلیتهایش استفاده میکند، نوجوان در این مرحله علاقمند میشود مطابق با الگوی خود زندگی کند.
نقصهای یک قهرمان هیچ وقت دیده نمیشود
سلیقهدار با اشاره به قهرمانان خارجی گفت: رابطه بین الگویابی و قهرمانان دور از دسترس، یک رابطه مستقیم است. به همین علت هرچقدر ویژگیهای قهرمان دست نیافتنیتر باشد، نوجوان علاقه بیشتری نشان میدهد، علاقه نوجوانان به قهرمانان خارجی نیز از همین مسأله نشأت میگیرد.
این روانشناس با بیان اینکه نوجوانان به قهرمانان خارج از ایران گرایش دارند، گفت: موقعیت قهرمانان در خارج برای نوجوانان در دسترس نیست، همچنین جذابیتی که در شخصیتهای کارتونی وجود دارد به عملکرد شخصیتهای واقعی میچربد.
وی تصریح کرد: از سوی دیگر شخصیتهای انیمیشنی تولید شده خارج از ایران به نمونههای وطنی به لحاظ تخیلی ارجحیت دارد اما الگوبرداری کورکورانه صرفاً به معنای بینقص بودن الگو نیست، چرا که همیشه زندگی واقعی دارای ایراداتی است که از دور دیده نمیشود و این خود در ذهن نوجوان آثار منفی میگذارد. این آثار منفی مثل نیمههای تاریک همراه انسان میمانند و نیمههای روشن را هم از بین خواهند برد. زمانی که خانواده و نهادهای رسمی نیاز انسان به هیرو یا قهرمان را درک کنند، احتمال این آسیب کمتر خواهد شد.
جامعه، نوجوان را ناامید میکند
وی با اشاره به عدم توجه جامعه به نوجوانان گفت: جوامعی که سیستم واحدی دارند همیشه الگوهای دور را تایید میکنند. در ایران نیز قهرمان نوجوانان به دلایل مختلف از طرف مدارس، محافل رسمی یا غیررسمی، مسئولان و عموماً جامعه ایران طرد میشوند، به طور کلی جامعه علاقهای به درک کردن ویژگیهای نوجوان ندارد. برچسب زدن به نوجوان، یکی از نشانههای عدم درک علایق آنها است که موجب ناامیدی در نوجوان میشود.
انتخاب الگو برای نوجوان یا جامعه؟
این روانشناس با بیان این که سختگیریهای دستگاههای مختلف فرهنگی مشکلاتی را در مسیر الگویابی ایجاد میکند ادامه داد: نوجوانان، امکان شناخت قهرمانان واقعی در محیط سالم و بدون تعصب را ندارند. قوانین موجود نیز خواسته یا ناخواسته قدرت انتخاب قهرمان را از نوجوانان سلب کردهاند.
وی ادامه داد: میتوان گفت اسطورهها و جامعه همیشه در تضاد هستند و جامعه نمیتواند نگاهی بدون تعصب به اسطورهها داشته باشد، به همین خاطر عمده افرادی که به یک مقام منتسب میشوند به یک عقیده یا یک نهاد خاص و یکسان پایبند هستند، دود این آتش در جریانات اجتماعی اجازه نمیدهد که فرد، جلوه قهرمانی خود را نشان دهد. در واقع به جای برجسته شدن تواناییها، جامعه پذیرای کسی است که عقاید مورد پسند داشته باشد.
وی با بیان این که جامعه صرفاً وظیفه قهرمان پروری از بین افراد موفق در اطرافیان را دارد و انتخاب قهرمان از بین آنها به عهده خود نوجوان است، تشریح کرد: یعنی جامعه نمیتواند کسی یا یک دسته از ویژگیها را به عنوان الگو معرفی کند. همچنین دفاع کردن و پر و بال دادن به فردی خاص، یا به زیر کشیدن کسی مصداق سلب انتخاب از نوجوان است.
دلایل گریز نوجوانان از قهرمانان داخلی
سلیقه دار با تأکید بر اینکه قهرمان یک نفر نیست و بر اساس ویژگیهای نوجوان انتخاب میشود، گفت: میتوان گفت هرنفر، قهرمان منحصر به فرد خود را دارد. همچنین جوانی که از لحاظ دینی قوی است در انتخاب الگویی که مورد تایید جامعه باشد مشکلات بیشتری نیز دارد، چرا که هرالگویی ایرادی دارد. حتی اگر به لحاظ دینی مورد تایید نهادهای رسمی باشد از جنبههای دیگر مثل تجربیات شخصی، رفتارها و عقاید و سطح زندگی مورد قبول عرف جامعه نیست.
این پژوهشگر تصریح کرد: هنرمندی که در هنر سرآمد است اما در زندگی شخصی چند ازدواج ناموفق داشته مصداقی برای این ادعا است. چرا که جامعه به جای این که به هنر این هنرمند دقت کند، با سبک زندگی او میجنگد و در نهایت این هنرمند را نمیپذیرد. در این موارد با این که کلیت کار مورد قبول است اما در نهایت رد صلاحیت میشود و این مجوزی برای الگو قرار دادن ایگوهای خارجی است.
سلیقهدار از دیگر دلایل گریز نوجوانان از قهرمانان داخلی را الگو قرار دادن الگوهای از دنیا رفته عنوان کرد و گفت: چون نوجوان نمیتواند نمود عینی روی چنین الگویی را ببیند، بنابراین جذابیت خود را نیز از دست میدهد. وقتی ارزشهای یک شهید ماندگاری خود را در زندگی فعلی نوجوان از دست میدهد، به طبع نمیتوان انتظار داشت نوجوان آن شهید را به عنوان الگو انتخاب کند.
لزوم تقویت تفکر انتقادی در نوجوانان
این روانشناس تفکر انتقادی را بهترین سپر در برابر سایههای تاریک دانست و گفت: تقویت کردن تفکر انتقادی آثار منفی را از بین خواهد برد، چرا که تفکر انتقادی به نقد کردن قهرمانان و تحلیل رفتار اطلاق میشود. همچنین قدرت تخیل و اجرا از نوجوان در برابر خطرهای احتمالی محافظت خواهد کرد. توجه به قوه ادراکی و منطق، دیدگاه نوجوان را باز خواهد کرد و باعث میشود نوجوان در انتخابات خود موارد میانی را نیز در نظر بگیرد و به گزینههای صفر یا صد، سفید و مشکی محدود نشود. تمرکز و ممارست روی نیروی ادراکی افراد به انتخابهای درستتر کمک میکند.
سلیقهدار مدارس و رسانهها و خانواده را جزو نهادهای اصلی در تربیت کودک و نوجوان دانست و خاطرنشان کرد: نوشتن کتاب میتواند وسیلهای برای تقویت قوه تفکر باشد که از باید از کودکی به کار گرفته شود. همچنین نشان دادن بخشهای مختلف جامعه و شنیدن نظرات تمام قشرها میتواند به انتخاب قهرمان در نوجوان کمک کند.
انتهای پیام/
