خطر ابتلا به اعتیاد در دانشگاه بیشتر از مدرسه است/مواد مخدر مرز ندارد

مواد مخدر، سوژه ای است که با وجود نخ نما بودنش ولی همیشه تازگی دارد. معضلات و مشکلاتی که گریبانگیر همه می شود. دغدغه ای که ذهن همه را به خود مشغول می کند. در این خصوص با فاطمه دانشور، عضو شورای شهر تهران به گفتگو نشستیم.


*** با توجه به مشکلاتی در کشور اکنون در باره مواد مخدر وجود دارد، شورای شهر چه برنامه ای برای محدود سازی این موضوع در کلانشهر تهران دارد؟
در دوره گذشته شورای شهر سند جامعی برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شهر تهران نوشته و بزرگ‌ترین آسیب این کلانشهر موضوع اعتیاد و بعد از آن طلاق شناخته شد. در این سند جامع تعیین شد که شهرداری باید با زیرساخت‌ها و امکاناتی که در اختیار دارد با سایر سازمان‌های بین بخشی و دستگاههای دولتی مانند بهزیستی، ستاد مبارزه با مواد مخدر و بسیاری از دستگاه‌های دیگر همکاری داشته باشد تا بتواند این آسیب‌ها را کاهش دهد. این موضوع به عهده سازمان رفاه و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران گذاشته شد.

تا کنون برای مبارزه با مواد مخدر چه کارهایی انجام شده است؟
کارهایی مانند جمع‌آوری کارتون خواب‌ها در طول سال به وسلیه شهرداری انجام شده است؛ اما بیشتر کارهایی که تا کنون درباره مواد مخدر انجام شده است توسط نیروی انتظامی بوده است. اما باید برای مبارزه با مواد مخدر اقدامات اجتماعی- فرهنگی کرد که متاسفانه تا کنون چنین کارهایی در این بخش انجام نشده است.

منظور از کارهای اجتماعی- فرهنگی چیست و چه تأثیری بر روی این آسیب اجتماعی دارد؟
ما باید به خانواده‌ها درباره انواع مواد مخدر و بروز علائم آن هشدار دهیم و آموزش‌هایی را هم به فرزندانمان بدهیم؛ چرا که باید خانواده در این باره اطلاعات لازم را داشته باشد تا اگر فرزندان آنان خدایی ناکرده دچار چنین آسیبی شدند، خانواده راه برخورد با آنان را بدانند. خانواده باید آموزش ببیند تا در صورتی که فرزندان آنان با این آسیب روبه‌رو شدند، آنان بدانند راهکار چیست و اینکه چطور با این فرزندانشان برخورد کنند.

به نظر می‌رسد؛ مصرف مواد مخدر در ایران روبه‌ افزایش است، این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید؟
همسایگی با افغانستان به عنوان بزرگترین تولید کننده مواد مخدر، ایران را به کانال عبور این مواد مخدر تبدیل کرده است و همین موضوع باعث شده است که علی رغم تلاش های فراوان نهادهای مسئول، همیشه با این آسیب اجتماعی روبه‌رو باشیم. بهترین برخورد با مواد مخدر از راه فرهنگی و اجتماعی است تا این موضوع کمتر گسترش پیدا کند. باید فضایی برای گفتگو در این باره در مدارس در نظر گرفته شود که اکنون وجود ندارد؛ نه تنها چنین فضایی در کلانشهر تهران وجود ندارد؛ بلکه برای آموزش خانواده‌ها نیز چنین مکان‌هایی وجود ندارد. آموزش اجتماعی و فرهنگی باید علاوه بر مدرسه‌ها در دانشگاه‌ به وجود بیاید؛ چرا که خطر ابتلا به اعتیاد در دانشگاه‌ بسیار بیشتر از مدرسه است. ضروت فرهنگسازی میان فزرندان و خانواده ها موضوع مهمی است که می‌تواند شهرداری نیز در این مورد نقش زیادی داشته باشد. به این دلیل که شهرداری زیرساخت‌های آن را دارد. هم اکنون در شهرداری 374 سرای محله، فرهنگ‌سراها و خانه فرهنگ‌ها داریم. اما با توجه به فضای آموزشی زیادی که شهرداری در اختیار دارد بیشتر به آنان آموزش‌هایی داده می‌شود که محتوای آنها با محتوای آموزش برای آشنایی با این آسیب‌های اجتماعی تفاوت دارد. از سوی دیگر در سطح کشور به طور معمول زمانی در باره آسیبی صحبت می‌شود که سالروز یا هفته مبارزه با مواد مخدر باشد. اما بعد از آن دیگر صحبتی در این باره انجام نمی شود یا بسیار کمتر در باره آن صحبت می‌کنند و صحبت‌های خوبی هم در این باره انجام می‌شود اما پیگیری های لازم در راستای اجرایی شدن صحبت‌ها انجام نمی‌شود تا سال آینده که موقع سخنرانی برسد. شورای شهر تا کنون به اندازه توان خود سیاست‌گذاری‌های لازم را برای مبارزه با این آسیب اجتماعی انجام داده است.

** این مواد از کجا وارد شهر تهران می‌شود؟
همانطور که گفته شد به لحاظ وضع سوق الجیشی بخشی به این صورت وارد تهران می شود. اما بخش دیگر درست کردنی است یعنی افرادی هستند که با تهیه چند دارو از داروخانه و ترکیب آنها با یکدیگر می‌توانند کریستال و شیشه که از انواع مواد مخدر هستند درست کنند. این موضوع دیگر ارتباطی به مرزها ندارد و برای جلوگیری از این موضوع بیشتر باید کارهای اجتماعی فرهنگی انجام شود و از سوی دیگر اگر ایجاد اشتغال در جامعه صورت بگیرد با این پدیده اجتماعی کمتر روبه‌رو خواهیم بود. به عنوان مثال زمانی ترکیه متوجه شیوع اعتیاد به مواد مخدر کشور خود شد. آنها به دلیل طرح مسئولیت پذیر اجتماعی شرکت‌ها آمدند شرکت‌های اقتصادی را در گیر این موضوع کردند و از آنها خواستند که آموزش اجتماعی به افراد را شروع کنید و به خانواده در باره نتیجه مصرف انواع مواد مخدر شیشه رسانی کنند. به طور مثال شرکت‌ها به خانواده ها در باره عوارض مصرف شیشه آموزش‌هایی را ارائه دادند و گفتند که شیشه فرد را دچار توهم می کند و باید آموزش داده شود که فردی که دچار توهم شود چه موضوعاتی برایش به وجود می‌آید. بررسی‌های صورت گرفته بعد از شروع آموزش توسط شرکت‌های اقتصادی متوجه شدند که میزان مصرف مواد مخدر به میزان معنی داری کاهش پیدا کرده است. ما نیز باید بخش خصوصی و سازمان های مردم نهاد را تقویت و آنان را در موضوع آموزشهای اجتماعی- فرهنگی آموزش دهیم و مهمتر از همه این است که اندیشمندان در باره این موضوعات بتوانند به اسانی صحبت کنند. در گذشته شاهد آن بودیم که همایش اندیشمندان و صاحب نظران در این حوزه به هم می‌خورد. هر فردی که میخواست در باره این موضوعات صحبتی کند در باره کارتون خواب کودک کار و اعتیاد روبه رو می شدیم که این همایشها برهم می خورد. از دولت جدید باید خواست که فضا برای برکزاری همایشها که مکانی برای بیان اندیشه ابراز مشکلات است باشد تا این موضوعات طرح نشود مشکلات شناسایی نمی شود و برای در مانی هم برای آنها نمیشود که تجویز کرد.

برگزاری همایشها برای شناخت مشکلات معاینه پزشکی است که باید مشکلات را تشخیص دهد و براساس تشخیص درست تجویز درستی داشته باشد. بنابراین مشکلات اجتماعی ما چون به درست تشخیص داده نمی شوند درمان درستی هم برای آنها وجود ندارد. در حقیقت باید خاطرنشان کرد که یکی از سطوح درمان بیماریهای و یا آسیب‌های اجتماعی پیشگیری است. یکی از موضوعات پیشگیری این است که ما باید آموزش دهیم. زمانیکه آموزش وجود نداشته باشد، باعث می‌شود که فرزندان در سن پایین به اعتیاد مبتلا شوند در مرحله نخست هم خود و بعد از آن خانواده خود را نابود کند و بعد از مدت زمانی که از ابتلا به اعتیاد این فرزند گذشت خانواده تازه متوجه شود که موارد مصرفی چه تبعاتی دارد. این در حالیست که اگر به خانواده آموزشهای لازم داده می‌شد شاید آنان در شروع مصرف مواد مخدر در فرزندانشان نسبت به این موضوع آگاهی پیدا می‌کردند. نبابراین من به یکی از اعضای شورای شهر بر موضوع پیشگیری به عنوان اصلی‌ترین موضوع در روبه‌رو نشدن با‌ آسیبهای اجتماعی معتقد هستم.

***شورای شهر برای پیشگیری به ابتلا به اعتیاد چه برنامه‌های را دارد؟
ما آموزش‌هایی را طراحی کرده‌ایم و مجموعه کتاب‌های آموزشی در حال تدوین هستند که به موضوع آموزش در پایانه‌ها و مکان‌هایی که تعداد افراد معتاد و خانواده‌های در معرض آسیب در آنجا قرار دارد، می‌پردازند. یکی از مناطقی که در تهران آمار ناراحت کننده و بالایی در ابتلا به این بیماری دارد، منطقه 12 تهران است. اعتیاد در منطقه‌های یک، دو و سه بسیار کمتر از این منطقه است. بنابراین ابتدا باید منطقه‌هایی که آمار بالایی در ابتلا به این آسیب اجتماعی دارد شناخته شود و پایگاه‌های خود را آنجا مستقر کنیم و بسته‌های آموزشی را به طور رایگان در میان آنان توزیع کنیم. همچنین سازمان‌های مردم نهاد را در آنجا مکان‌دهی کنیم تا در جریان موضوع قرار بگیرند. مکانهایی که در آنجا معتادان هستتند باید تجهیز شوند به میزهای مددکاری، مددکارانی که باید آشنا باشند که با یک فرد معتاد به چه شیوه ای باید رفتار کرد. فرد معتاد را باید فردی بیمار دید نه فردی که بار بر جامعه است و با یک نگاه تحقیر آمیز داشت.

***در حال حاضر مراکز درمانی برای این معتادان در کلانشهر تهران وجود دارد؟
تعداد مراکز ترک اعتیاد در تهران کم است و در واقع ما چند سازمان مردم نهاد براری این کار بیشتر نداریم شورای شهر از این سازمانها حمایت می کند هم ساختمان در اختیار آنان قرار می دهد و هم تجهیزات و هم بودجه در اختیار آنان می گذارد. شهرداری با سیاستگذاری که شورای شهر انجام داده است خوب به این سازمانها کمک می کند.

** هر گروهی که بخواهد در قالب سازمانهای مردم نهاد به این افراد کمک کند شهرداری ساختمان و تجهیزات و بودجه در اختیار آنان قرار می دهد؟
بله شهرداری به همه این سازمانها کمک می کند اما تعداد درخواست کنندگان و تعداد دواطلبانی که در این حوزه می خواهند فعالیت کنند کم است. علت این است که ما چالشهای اجتماعی شهر تهران را به خوبی معرفی نکردیم شاید بخشی از این موضوع را متوجه رسانه های شهرداری که همشهری است، کرد باید ببینیم که چقدر صحبت کردیم در باره این موضوع به نظر من کم ایجاد شده است فرصتهایی داده نشده که به سازمانهای مردم نهاد می پردازند که مشکلات خود را طرح کند. در اعتیاد که می‌فرمایید. ریشه کودک آزادی کارتون خوابی تجاوزارت به کودکان به اعتیاد بر می گردد.

**به نظر شما کدامیک از استانهای کشور بیشتر دچار این پدیده آسیب رسان اجتماعی هستند و دلیل آن را چه می دانید؟
من چند بار به سیستان و بلوچستان سفر کرده ام. این استان به شدت فقر مدرسه داریم و زاد و ولد به صورت باوردنکردنی در آنجا بالا است. در آنجا خانواده هایی وجود دارند که 13 یا 14 فرزند دارند و فضای آموزشی برای این فرزندان وجود ندارد. حتی فرصتهای شغلی در آنجا وجود ندارد و می‌توان گفت که این استان جزو یکی از استانهای محروم کشور است. در این استان به دو دلیل نبود سواد کافی و نبود شغل مناسب جذب کارهای حمل مواد مخدر و به طور عمده به سوی قاچاق مواد مخدر می‌روند. زمانیکه در موضوع اموزش، زیرساخت‌های آموزشی، ایجاد فرصت‌های شغلی کم گذاشته می‌شود، افراد را به طور خواه ناخواه به سمت این شغل‌ها برای کسب درامد سوق می‌دهیم. برای اینکه این اتفاق در استان سیستان و بلوچستان کمتر اتفاق بیفتد باید فرهنگ این استان را از راه آموزش تغییر دهیم و سطح آگاهی خانواده ها را بالا ببریم و فرصتهای شغلی ایجاد کرده و امنیت را در این استانها بالا ببریم و در نهایت بتوانیم ابزار کار در اختیار آنان قرار دهیم.

** به نظرشما پیشگیری از بارداری و جلوگیری از افزایش جمعیت در این استانها می تواند برای کم کردن جمعیت در این استان موثر باشد؟
در این استان علاقه ای به کاهش جمعیت وجود ندارد و به این موضوع اعتقاد ندارند. به دلیل تفکرات مذهبی‌شان این موضوع را حرام می‌دانند. آنان از نظر سنتی بسیار پایبند به افزایش جمعیت هستند و علاقمند هستند تا فرزندان زیادی داشته باشند. بنابراین بهتر است تا فرصت‌های آموزشی و شغلی در این استان به وجود بیاید تا خطر افزایش گرایش به سمت حمل و قاچاق مواد مخدر در این استان پایین بیاید. علت فزرندان زیاد در این استان تعدد زوجهای آنان است. در این خانواده ها دیده می شود که چند همسری وجود دارد.