این گیاه در بهار در حسرت گل می‌سوزد

به گزارش برنا؛ گل حسرت یا «سورنجان» گیاهی گل‌دار از خانواده گل حسرتیان یا Colchicaceaeو راسته سوسن ‌سانان (Liliales) است که در  پاییز گل می‌‌دهد. گل‌های این گیاه در آغاز بهار به میوه تبدیل می‌شوند. بنابراین این گیاه در بهار بدون گل است و به همین دلیل است که آن را گل حسرت نامیده‌اند چرا که عموم مردم که با این گیاه آشنایی دارند تصور می‌کنند این گیاه در حسرت گل دادن در بهار است که بتواند پروانه‌ها و پرندگان را ببیند یا زنبورها و پروانه‌ها روی گل‌هایش بنشینند. گل‌های این گونه از گل حسرت را می ‌توان در اوایل پاییز در دامنه‌های اطراف تهران دید .

گل‌ها به رنگ کرم، سفید، سفید مایل به زرد یا صورتی کم‌رنگ هستند. آن‌هاتا اندازه‌ای کوچک و به شکل قیف هستند و به تعداد یک تا ده عدد ظاهر می‌‌شوند.تعداد گلبرگ‌ها در هرگل شش عدد است. گلبرگ‌ها به شکل مستطیل مایل به بیضی کشیده به طول یک تا سه سانتیمتر و هرکدام دارای هفت تا نه رگ موازی هستند. گلبرگ‌ها به‌ طور مستقیم در انتهای جام قرار گرفته‌اند و در قاعده باهم یکی شده‌اند. طول مجرای جام یا مجرای گلبرگ‌ها یک تا ده سانتی‌متر است.

میوه این گیاه پوشینه‌ای و به شکل مستطیل مایل به بیضی نوک تیز، صاف و دارای سه حفره کپسول مانند محتوی بذر است. میوه خشک شده به رنگ قهوه‌ای تیره و خال‌دار درمی‌آید. درون هر حفرة میوه، شصت تا هشتاد بذر وجود دارد. بذرها کروی یا بیضی، به رنگ قهوه‌‌ای تیره تا روشن و به قطر یک تا سه میلی‌ متر هستند.

فصل گل‌‌دهی در بین ماه‌های مهر تا دی است. در برخی نواحی در ماه‌های مرداد تا شهریور و به ندرت در برخی جاها در اسفند ماه گل می‌دهند.

فصل میوه‌دهی در بین ماه‌های بهمن تا اردیبهشت است. برگ‌ها در فصل میوه‌دهی ظاهر می‌شوند. غده یا پیاز این گیاه که در قاعدة ساقه دارای برگ شکل می‌‌گیرد، در زیر خاک ماندگار است.

به این خاطر با ازبین رفتن اندام‌‌های هوایی گیاه در زیر خاک باقی می‌ماند. در سال بعدی براثر رشد جوانه‌های جانبی که برگ‌های فلس‌مانند آن را احاطه کرده‌‌اند تا نزدیک سطح خاک می‌رسند و سرانجام محور گل و اندام‌‌های هوایی جدید را به‌وجود می‌آورند. در پاییز زمانی که گل‌ها ظاهر می‌‌شوند، بلافاصله برگ‌های غلاف‌مانند می‌رویند (این برگ‌ها نوع دیگر برگ این گیاه هستند). پس از گرده‌افشانی تمامی آن‌هااز بین می‌روند و هیچ آثاری از گیاه در بیرون از سطح خاک باقی نمی‌ماند.

بعد از آن، رشد تخمدان و تشکیل دانه در زیرخاک آغاز می‌شود که این فرایند به کندی در طول زمستان رخ می‌دهد. ساقه که تا این زمان در زیرخاک قرار گرفته بود براثر رشد یاخته‌های رویشی امتداد یافته و تخمدان را که در رأس آن قرار گرفته با خود از زیرخاک خارج می‌کند و به‌ تدریج میوه تشکیل می‌شود. در این زمان، برگ‌های هوایی دارای سبزینه و رگبرگ که نوع دیگر برگ‌های این گیاه است ظاهر می‌‌شوند. اندازة این برگ‌ها تا بیست سانتی‌متر می‌‌رسد.

این برگ‌ها مواد ساخته‌شده توسط فتوسنتز را در گره‌های پایین ساقه ذخیره می‌‌سازند که به‌تدریج در این محل باعث ایجاد تورم و در نهایت تولید پیاز جدید می‌‌شوند. اندام‌های هوایی و میوه در فصل تابستان خشک می‌شوند. در تابستان روی پیاز می‌توان اثر زخم ساقة افتادة دورة رشدی قبلی را دید. جوانة جدید رشد کرده و دورة رشدی جدید گیاه دوباره آغاز می‌شود. گل حسرت در نواحی کوهستانی و مرطوب تا ارتفاع هزار و پانصد متریواغلب دارای آب و هوای معتدل و مدیترانه‌ای می‌‌روید. این گیاه را در دامنه‌های صخره‌ای یا سنگلاخی و دشت‌های هموار دامنه‌ای یا کوهپایه‌ای می‌‌توان یافت.

پراکنش جهانی گل حسرت مشتمل بر نواحی مدیترانه‌ای به طرف شرق تا ایران است. در ایران این گیاه در دامنه‌‌ های البرز و زاگرس پراکندگی بیشتری دارد و تاکنون از استان‌های تهران، سمنان، گلستان، مازندران، گیلان، قزوین، زنجان، اردبیل، آذربایجان غربی و شرقی، همدان، کردستان، کرمانشاه و لرستان گزارش شده است.

وضعیت زیستی بیشتر گونه‌های جنس این گیاه در ایران مطلوب است و هیچ خطر جدی این گیاه را تهدید نمی‌کند. وجود دام‌‌ها و رفت و آمد زیاد انسان در مکان‌‌های رویشی این گیاه باعث صدمه دیدن پیاز آن‌هاو از بین رفتن آن می‌‌شود. همچنین توسعه زمین‌‌های کشاورزی و جاده ‌سازی باعث کاهش جمعیت آن‌هامی‌شود. به هرحال این‌گونه در بین گونه‌های ایرانی این جنس تعدادی نیز وجود دارند که دارای جمعیت کمتر و کمیاب‌تر هستند و باید در حفاظت آن جدی بود.