مردم گلستان با آئین‌های خاص عزاداری می‌کنند/ از چک چکی تا «حسن حسین» گویان و طوق‌بندان

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ گلستان سرزمینی با تاریخی کهن است که نه تنها ارزش‌ها و باور‌های مردم این منطقه با گذر زمان تغییر نکرده است، بلکه پایبندی به آیین و عشق به امام حسین (ع) و یارانش موجب شده است تا با گذشت ۱۴۰۰ سال از شهادت این امام مظلوم، مردم استرآباد همچنان با رسوم و آیین گذشته به عزاداری سیدالشهدا (ع) در محرم بپردازند.

در گرگان نیز محرم با سنت‌های خاص مردم این دیار از جمله راه اندازی دسته‌های چَک چَکی و چوبی، طوق بندان، اَشوری یا همان روضه خوانی‌ها، مراسم آب فُرات، پرده‌خوانی، چهل منبره و... برگزار می‌شود که البته در گذر زمان برخی از این سنن از بین رفته است.

آیین دسته چوبی گرگانی‌ها

آیین دسته چوبی آیینی است که همزمان با سومین روز شهادت امام حسین (ع) در شب دوازدهم محرم در برخی از محلات قدیم گرگان همچون؛ سبزه مشهد، سرپیر، دباغان و میخچه‌گران برگزار می‌شود.

در این مراسم، عزاداران با روشن کردن چند مشعل و به دست گرفتن چوب‌های بلند با سینه زنی و حسین حسین گویان به صورت ریتمیک از محلات خود به سمت میدان عباسعلی (ع) گرگان میروند و در آنجا با در دست داشتن مشعل‌ها به عزاداری می‌پردازند. این آیین سنتی نماد خونخواهی از شهدای کربلا است. 

آیین نخل پا در کردکوی

آیین عاشورایی نخل پا ازجمله میراث معنوی است که در سطح گسترده با قدمتی دیرین، همه ساله با شور و هیجان خاصی در میان انبوهی از عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) در روستای بالاجاده شهرستان کردکوی در غرب استان گلستان برگزار می‌شود. مراسم مذهبی ازجمله آیین عاشورایی نخل پا به واقعه روز عاشورا و شهادت مظلومانه امام حسین (ع) و اسارت اهل بیت پیامبر (ص) اشاره دارد.

در نزدیکی ظهر عاشورا بر حسب سنت قدیم تمامی هیات‌های مذهبی روستا با زنجیرزنی و سینه‌زنی خودشان را به مجمع عزاداران امام حسین (ع) که ذوالجناح یا نخل پا در آن قرار دارد میرسانند و بعد از طی مسافتی به همراه ذوالجناح، پیکر بی سر حضرت علی اکبر (ع)، گهواره حضرت علی اصغر (ع)، اسرایی که توسط یاران یزید به اسارت گرفته شدند و کسی که نقش حضرت سجاد (ع) در غل و زنجیر بر روی اسبی ایفا میکند با خیمه‌هایی که از قبل درست شده، در جلوی هیات در یک صف بسیار طولانی وارد حسینیه اعظم روستا می‌شوند. با حضور کاروان در حسینیه، عزاداران به سمت آنها حرکت میکنند و پس از چندین بار دور زدن در مجموعه حسینیه شمر با شمشیر پیشاپیش یزیدیان وارد محوطه شده و شروع به رجزخوانی می‌کند و این ابیات قدیمی را میخواند: «کنون ببین در این مکان چه آتشی بپا کنم/ نه خوفی از بشر مرا نه ترسی از خدا کنم بریده، چون نمیشود گلو ز تیغ تیز من/ سر حسین تشنهلب جدا من از قفا کنم...»

سوگواری مردم بندر گز در محرم

این مراسم از مسجد شهدای روستای گز غربی با پوشیدن لباس عزا و پیراهن‌های سیاه بلند بر تن جوانان محل و بستن چفیه یا کوفیه و عقال بر سر، به همراه پوشاندن صورت مردان، آغاز میشود. به این افراد در گروه بنی اسد «میر عرب» گفته میشود. آنها با گرفتن بیل و کلنگ بر روی شانه‌های خود در حیاط مسجد به دور شهدا میگردند و اشعاری را که مداح قرائت میکند، تکرار میکنند تا مراسم اصلی شروع شود. 

نوجوانان روستا نیز نقش شهدا را با کشیدن پارچ‌های سفید بر روی خود در بخش مرکزی حیاط مسجد ایفا میکنند. برای اجرای این مراسم تعداد هشت بدن شهید باید در وسط میدان مراسم قرار بگیرد که تمامی پیکر شهدا در کنار هم هستند و فقط بدن حضرت ابوالفضل (ع) کمی بافاصله از مابقی شهدا قرار دارد. آن نیز به این دلیل است که در کربلای معلا بدن مطهر حضرت ابوالفضل (ع) در کنار نهر علقه و جدای از مابقی شهدا به خاک سپردهشده است. 

پس از اجرای نوحه از زبان میران عرب با مضمون دفن شهدای کربلا، تعزیهخوانان با ایفای نقش رئیس قوم بنی اسد و امام سجاد (ع) در کنار پیکر شهدا به عزاداری میپردازند.

آیین حسن حسین گویان گالیکش

اهالی فارسیان گالیکش هر ساله در روز‌های پایانی دهه اول محرم بعد از برگزاری مراسم علم گردانی و زنجیرزنی در سطح روستا و میدان الغدیر شهر گالیکش، آیین سنتی و کهن معروف به «حسن، حسین» که از پدرانشان به یادگار مانده را اجرا میکنند و از پیر تا جوان با تشکیل دست‌های دایر‌های شکل دور علمی با نماد دست حضرت ابوالفضل (ع) بر سر آن و پوشیده با پارچه سیاه و روسری‌های رنگارنگ به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی میپردازند.

مردم این روستا در روز‌های تاسوعا و عاشورای حسینی آخرین برنامه مراسم عزاداری خود را به اجرای آیین «حسن، حسین» اختصاص می‌دهند و با تشکیل جمعی دایر‌های شکل دست‌های چپ به کمر یکدیگر و دست‌های راست به بالا دور علم امام حسین (ع) با حرکت دادن همزمان پا‌های خود سینه زنی میکنند و یک نفر صحنه گردان میگوید «حسن» و بقیه ندای «حسین» سر میدهند.

مداحی که به عنوان میداندار در کنار علم ایستاده شعر‌هایی با مضمون «حسین آقام وای- یا امام حسین آقام وای، حسن حسین ما چه شد، در شهر کوفه کشته شد» را در کنار سایر اشعار فریاد میزند و عزاداران مدام تکرار میکنند و به مرور روند سینه زنی و مداحی تندتر میشود و مراسم شور حسینی بیشتری پیدا میکند.

چک چکی، رسم مهاجران

یکی دیگر از شیوه های عزدارای محرم در گرگان، به نام «چک چکی» معروف است. دسته چک چکی متعلق به مردمی است که در گذشته های دور از شاهرود و دامغان به این شهر مهاجرت کرده بودند. در این نوع مراسم، عزاداران در یک صف قرار می گیرند و هر کدام دو سنگ در دست هایشان دارند و به هم می کوبند و به واسطه صدایی که از برهم خوردن این سنگ ها ایجاد می شود، به عنوان چک چکی معروف شده است.

طوق بندان، نماد هر محله

یکی دیگر از آیین مردم این منطقه، طوق بندان است که هم اکنون نیز در دهه نخست محرم اجرا می شود. همیشه طوق ها و یا علم های مخصوصی برای این مراسم وجود داشت  که یادگار و نماد هر محله بود. در گذشته طوق ها ساده بود اما به مرور زمان اشکال دیگری به خود گرفت. آیین طوق بندان همراه با قربانی و نوحه خوانی  است و هر محله ای در یک روز خاص طوق های خود را بیرون می آورد و در محله های مختلف می گرداند.

انتهای پیام/