هوش‌مصنوعی برای اولین‌بار در تاریخ جایزه نوبل

به گزارش خبرنگار علم و فناوری خبرگزاری برنا؛ از آن جایی که فقط یک روز تا اعلام برندگان جایزه نوبل ۲۰۲۴ باقی مانده با وجود آن که نوبل امسال با کوهی از اکتشتافات روبه‌رو است، اما پیش‌بینی برندگان این دوره بسیار دشوار است.

این جایزه که حدود یک قرن قبل توسط آلفرد نوبل سوئدی بنیانگذاری شد، تحقیقات نوینی را که ممکن است چند سال طول کشیده باشد تقدیر می‌کند.

با این وجود گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که ۵ مورد زیر جزء کاندیدا‌های دریافت جایزه خواهند بود:

تحقیق دور و دراز درباره نخستین ژنوم انسان

یکی از کاندیدا‌های این جایزه تهیه نقشه‌ای از ژنوم انسان است. این پروژه در دهه ۱۹۹۰ آغاز و در ۲۰۰۳ میلادی تکمیل شد. بازگشایی کد ژنتیک انسان توسط کنسرسیومی از هزاران محققان در آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، ژاپن و چین انجام شد. این دستاورد تاثیر مهمی در زیست‌شناسی، پزشکی و حوزه‌های مختلف دارد، اما یکی از دلایل عدم اعطای جایزه نوبل به آن تعداد محققان شرکت‌کننده در پروژه است.

جایزه نوبل را می‌توان حداکثر به ۳ نفر اختصاص داد.

درمان انقلابی چاقی

توسعه دارو‌های کاهش وزن که هورمونی به نام «پپتید شبه گلوکاگون یک» یا GLP-۱ را تقلید می‌کنند، درمان را در سال اخیر دگرگون کرده است. توسعه دارویی که قند خون و اشتها را برای استفاده از کربوهیدرات کاهش می‌دهد پتانسیل آغاز عصری برای درمان چاقی و چالش‌های مرتبط با آن مانند دیابت نوع ۲ را در خود دارد.

سوتلانا موژوف، جوئل هابنر و لوته بجر نادسن این دارو را توسعه داده‌اند که «سماگلوتید» (semaglutide) نام دارد. آن‌ها برنده «جایزه تحقیقات پزشکی بالینی Lasker-DeBakey ۲۰۲۴» شدند و که پیش بینی می‌شود دریافت کنندگان این جایزه بتوانند نوبل را نیز کسب کنند.

موژف بیوشیمی دان و استادیار دانشگاه راکفلر، هابنر پروفسور دانشگاه هاروارد و نادسن محقق مشاور ارشد در Novo Nordisk است.

پیشروان هوش‌مصنوعی شایسته نوبل

هوش‌مصنوعی زندگی مردم جهان را با سرعتی خارق‌العاده تغییر می‌دهد. در این حوزه محققان زیادی فعالیت می‌کنند، اما به گفته دیوید پندلبری، رئیس بخش تجزیه و تحلیل تحقیقات در موسسه اطلاعات علمی Clarivate، نام ۲ نفر را به دلیل تحقیقات کلیدی شان در این حوزه را مطرح کرده است.

دمیس حسابیس و جان جامپر، مخترعان مخزن داده ساختار پروتئین آلفا فولد، یک برنامه هوش‌مصنوعی در دیپ مایند گوگل هستند که ساختار‌های سه بعدی پروتئین‌ها را از توالی اسید‌های آمینه رمزگشایی می‌کند. حداقل ۲ میلیون محقق در سراسر جهان از این یافته استفاده کرده‌اند.

آلفا فولد مانند جستجوی گوگل برای ساختار‌های پروتئینی عمل و دسترسی آنی به مدل‌های پیش‌بینی شده از پروتئین‌ها را فراهم می‌کند. به این ترتیب پیشرفت در زیست شناسی و دیگر حوزه‌های مرتبط نیز سرعت می‌گیرد.

از زمان انتشار تحقیق این دو نفر در سال ۲۰۲۱ میلادی تاکنون بیش از ۱۳ هزار بار به این تحقیق ارجاع شده است. این ۲ تاکنون برنده جایزه لاسکار ۲۰۲۳ و Breakthrough prize نیز شده‌اند.

درک میکروبیوم روده

در بدن انسان هزاران میلیارد میکروب (باکتری، ویروس و قارچ) زندگی می‌کنند که در مجموع میکروبوم انسانی را تشکیل می‌دهند. محققان با توجه به دستاورد‌های توالی ژنتیک در ۲ دهه گذشته به درک بهتری از فعالیت این میکروب‌ها، شیوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر و کنش و واکنششان با سلول‌های انسانی به خصوص در روده دست یافته‌اند. این حوزه نیز شایسته دریافت جایزه نوبل است.

جفری گوردن و رابرت جی گلاسر از دانشگاه واشنگتن در سن لوییس در این حوزه پیشرو هستند. گرودن به درک انسان از میکروبیوم روده و ارتباط آن با سلامت انسانی کمک شایانی کرده است. تحقیقات او نشان داد میکروبیوم روده نقشی مهم در تاثیر تغذیه بر سلامتی دارد و تقریباً ۲۰۰ میلیون کودک را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کشف ژن‌های سرطانزا

در دهه ۱۹۷۰ میلادی مشخص شد گاهی اوقات سرطان در ژنتیک خانواده افراد وجود دارد، اما تفکر غالب آن بود که در سرطان سینه عامل موروثی دخیل نیست. مری کلر کینگ که اکنون پروفسور پزشکی در دانشگاه واشنگتن است، پیش زمینه تحقیق در زمینه تمایز ژنتیک بین انسان و شامپانزه را داشت و روشی جدید درباره پژوهش در این زمینه را در پیش گرفت.

وی ۱۷ سال صرف ردیابی و شناسایی نقش جهش ژن BRCA ۱ در سرطان سینه و تخمدان کرد. این کشف به ایجاد تست‌های ژنتیکی منجر شد که زنان با ریسک ابتلا به سرطان سینه را شناسایی و همچنین به اتخاد گام‌های لازم برای کاهش این ریسک کمک می‌کند.

انتهای پیام/