پایتخت در صدر جدول زاد و ولد قرار گرفت/ سنجش آلایندهها در بندر شهید رجایی برای سلامت مادران باردار
نشست خبری هفته ملی جمعیت دوشنبه ۲۲ اردیبهشت ماه با حضور علیرضا رئیسی معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برنا، علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به آغاز هفته جوانی جمعیت، اظهار کرد: موضوع جوانی جمعیت صرفاً یک مسأله جمعیتی نیست، بلکه باید از منظر اجتماعی، فرهنگی و امنیتی به آن نگاه کرد. این موضوع نیازمند نگاه سیستمی است، نه خطی، و مجموعهای از اقدامات هماهنگ میتواند به موفقیت در این حوزه منجر شود.
وی با بیان اینکه کاهش جمعیت یک چالش جهانی است، افزود: در حال حاضر بسیاری از کشورها برای جلوگیری از سقوط جمعیت اقدامات جدی انجام دادهاند. بهعنوان مثال، دولت مجارستان ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به حمایت از جوانی جمعیت اختصاص داده و معافیتهای مالیاتی برای مادران در نظر گرفته است. در حالی که کل بودجه بخش سلامت ایران معادل ۳.۸ درصد تولید ناخالص داخلی است. در کره جنوبی نیز با اقدامات موثر، کاهش جمعیت متوقف و به میزان اندکی باروری افزایش یافته است. ژاپن شرایط وخیمتری دارد و حتی کاهش روزهای کاری به چهار روز در هفته نیز نتوانسته این روند را مهار کند.
رئیسی در ادامه به حادثه بندر شهید رجایی اشاره کرد و گفت: در پی انفجار در این بندر، تیمهایی برای سنجش آلایندهها اعزام شدند. در همان ساعات اولیه، مادران باردار شناسایی و به استفاده از ماسک توصیه شدند تا از مواجهه با آلودگی احتمالی جلوگیری شود. این اقدام در راستای حفظ سلامت مادر و نوزاد انجام شد و سنجشها تا یک هفته ادامه یافت.
معاون بهداشت با اشاره به اقدامات وزارت بهداشت در اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت گفت: از زمان ابلاغ این قانون، ستاد مرکزی و ۹ کمیته تخصصی در وزارت بهداشت تشکیل شدهاند. عملکرد ۶۴ دانشگاه و دانشکده علوم پزشکی نیز بهطور مستمر رصد میشود. در حال حاضر، حدود ۱۸ هزار خانه بهداشت، ۵ هزار و ۷۰۰ پایگاه سلامت، ۵ هزار و ۱۰۰ مرکز خدمات جامع سلامت، ۱۳ هزار و ۷۳۱ ماما و بیش از ۸ هزار و ۸۰۰ متخصص زنان در کشور فعال هستند.
وی اعلام کرد: در سال ۱۴۰۳، تعداد موالید نسبت به سال ۱۴۰۲ حدود ۷ درصد کاهش داشته است. بیشترین تعداد موالید مربوط به استانهای تهران، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان و شهرهای تهران، مشهد، اهواز، شیراز و زاهدان بوده است.
رئیسی با اشاره به ساختار سنی زنان در سن باروری اظهار کرد: بیش از ۶۰ درصد زنان متأهل در سن فرزندآوری، در گروه سنی ۳۵ تا ۴۹ سال قرار دارند که عمدتاً متولد دهه ۶۰ هستند. این گروه به دلیل محدود بودن فرصت باروری، باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. وی افزود: در حالی که در سال ۱۳۶۵ حدود ۱۰ میلیون زن متأهل وجود داشت و ۲ میلیون نوزاد متولد شده بود، اکنون با وجود ۱۶ میلیون زن متأهل، تعداد موالید به کمتر از یک میلیون رسیده است. این آمار نشان میدهد که علیرغم افزایش تعداد زنان متأهل، میزان باروری به شدت کاهش یافته است.
معاون بهداشت تأکید کرد: هرچند در سالهای اخیر میزان زایمانهای با تعداد فرزند بالا (سه تا پنج فرزند) روند افزایشی داشته، اما همچنان با اهداف موردنظر فاصله داریم. باید با برنامهریزی و اقداماتی هماهنگ، بهویژه در میان زنان دهه شصتی، شرایط را برای فرزندآوری ایمن و آسان فراهم کنیم.
وی با اشاره به کاهش حدود ۲ درصدی آمار ازدواج در سال ۱۴۰۳ گفت: یکی از دلایل این کاهش، کم شدن جمعیت در سن ازدواج است.
معاون بهداشت افزود: میانگین سن ازدواج برای آقایان ۲۸ سال و برای بانوان ۲۴ سال است؛ البته در تهران و ایلام این سن بهترتیب به ۳۰ و ۲۷ سال میرسد. در استان سیستان و بلوچستان نیز میانگین سن ازدواج برای زنان ۲۰ سال و برای مردان ۲۵ سال است.
رییسی ادامه داد: ده سال پیش میانگین سن ازدواج در سیستان و بلوچستان برای دختران حدود ۱۷ تا ۱۸ سال بود که اکنون به ۲۰ سال رسیده است، از سوی دیگر، استانهایی مانند خراسان جنوبی، ایلام، سمنان و کهگیلویه و بویراحمد دارای بالاترین آمار ازدواج در کشور هستند.
معاون بهداشت با اشاره به اقدامات انجامشده در حوزه آموزش پیش از ازدواج تصریح کرد: تعداد مراکز آموزش هنگام ازدواج به ۴۶۰ مرکز رسیده و در سال جاری ۴۹۰ هزار زوج از آموزشهای رایگان بهرهمند شدهاند.
وی از کاهش مرگومیر مادران خبر داد و گفت: میزان مرگ مادر به ۲۲ در ۱۰۰ هزار زایمان رسیده است. این آمار حاصل مراقبتهای گسترده و تقویت خدمات دوران بارداری است. برخلاف شائبههایی که مطرح میشود، اجرای قانون جوانی جمعیت موجب افزایش مرگومیر مادران نشده است.
معاون بهداشت تأکید کرد: مرگ نوزادان نیز به کمتر از ۸.۵ در هزار تولد زنده کاهش یافته که نشاندهنده وضعیت مطلوب شاخصهای سلامت است. پوشش مراقبتهای پیش از بارداری به ۵۵ درصد و مراقبت حداقل دو نوبت بارداری به ۷۶ درصد افزایش یافته است.
رئیسی با اشاره به چالشهای حوزه زایمان، اظهار کرد: زایمان بدون درد هنوز بهطور گسترده در کشور رونق نگرفته و این یکی از ضعفهای ماست. نرخ سزارین نیز بهویژه در زایمان نخستزا بالاست؛ بهعنوان مثال در گیلان حدود ۸۰ درصد و در آذربایجان شرقی ۷۴ درصد از مادران نخستزا سزارین شدهاند.
وی ادامه داد: در مقابل استانهایی مانند تربتجام، زاهدان و زابل با ۲۸ تا ۳۱ درصد، کمترین میزان سزارین را دارند. در ایرانشهر، ۷۷ درصد مادران برای فرزند نخست خود زایمان طبیعی را انتخاب کردهاند. این آمار نزدیک به شاخصهای کشورهای اسکاندیناوی است که نرخ سزارین را زیر ۱۵ درصد هدفگذاری کردهاند.
رئیسی به موضوع سقطهای عمدی پرداخت و گفت: آمار رسمی سقط قانونی کمتر از ۱۰ هزار مورد در سال است. هرچند آمارهای غیررسمی بالاتر گزارش میشوند، اما اغلب این موارد خارج از مراکز درمانی و در منازل اتفاق میافتد که وزارت بهداشت امکان نظارت مستقیم بر آنها را ندارد.
وی با اشاره به اجرای «طرح نفس» در مراکز بهداشتی افزود: تاکنون ۳۵۷ مرکز در این طرح فعال هستند. از میان ۱۸ هزار مراجعهکنندهای که دچار تردید در خصوص ادامه بارداری بودند، بیش از ۱۵ هزار نفر با دریافت مشاوره از سقط منصرف شدهاند. عمده دلایل این افراد برای اقدام به سقط، مشکلات اقتصادی، درخواست پدر خانواده، یا احساس ناتوانی روانی و جسمی برای فرزندآوری بوده است.
معاون بهداشت از برگزاری ۲۸۲ جلسه کارگروه دانشگاهی پیشگیری از سقط عمدی در سراسر کشور خبر داد و گفت: کار مشاوره، آموزش و آگاهسازی همچنان در اولویت وزارت بهداشت قرار دارد.
وی در ادامه با اشاره به حمایتهای معیشتی و رفاهی مرتبط با سیاستهای جمعیتی اظهار داشت: پرداخت مبتنی بر عملکرد به مشاوران و مراقبان سلامت در حال انجام است. تاکنون ۴۳ درصد از سوییتهای خوابگاهی به دانشجویان متأهل اختصاص یافته است.
رئیسی تأکید کرد: در حال حاضر هیچ دانشجوی متأهلی در صف دریافت وام ازدواج یا فرزندآوری نیست و هر فردی که درخواست داده، تسهیلات لازم را دریافت کرده است. همچنین میزان وام ودیعه مسکن رشد داشته و حقالزحمه دستیاران پزشکی نیز با رشد ۵۳ درصدی مواجه شده است.
رئیسی با اشاره به نقش پژوهش در ارتقاء شاخصهای سلامت، گفت: پژوهشهای متعددی در کشور در حال انجام است. به عنوان مثال، پروژهای با موضوع اثر آلودگی هوا بر نوزادان در سال ۱۴۰۳ کلید خورده است.
وی افزود: در سال جاری، مراکز پاسخگویی به تماسها و شکایات مردمی مرتبط با قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت فعالتر شدهاند؛ بسیاری از این شکایات به عدم اجرای این قانون در برخی دانشگاهها مربوط است.
معاون بهداشت در خصوص موضوع ناباروری توضیح داد: در حال حاضر، ۱۴۶ مرکز ناباروری در کشور فعال هستند؛ ۴۹ مرکز سطح سه و ۷۹ مرکز خصوصی نرخ موفقیت روش IVF در مراکز سطح سه حدود ۳۲ درصد است. به طور تقریبی، بین سه تا چهار میلیون زوج نابارور در کشور وجود دارند. بر اساس آمار، سالانه حدود ۳۰ هزار سیکل درمان ناباروری در کشور انجام میشود که تنها یکسوم آن منجر به تولد موفق میشود. بنابراین برای افزایش تنها یکدهم نرخ رشد جمعیت، نیاز به حداقل ۸۰ هزار تولد جدید در سال داریم.
وی تأکید کرد: ایجاد و توسعه مراکز ناباروری اقدامی ارزشمند است، اما کافی نیست. بخش مهمی از ناباروری به بیماریهای غیرواگیر مثل دیابت، فشار خون، چاقی، مصرف سیگار و حتی مصرف ناآگاهانه داروهای هورمونی در باشگاهها مربوط میشود. بسیاری از زوجهای نابارور دچار ناباروری ثانویهاند؛ یعنی تجربه بارداری داشتهاند، اما بارداری آنها به سقطهای زودرس یا خودبهخودی منجر شده است. بنابراین باید بیماریهای زمینهای بهدرستی کنترل شوند.
رئیسی با اشاره به برنامههای آموزشی گفت: تا سال ۱۴۰۳، حدود ۳۹۶ هزار نفر آموزشهای ضمن خدمت دیدهاند و تعداد دورههای برگزار شده در حوزه جمعیت، چهار برابر افزایش یافته است. همچنین ۵ امتیاز بازآموزی برای پزشکان در این حوزه در نظر گرفته شده است. در سال ۱۴۰۳، پذیرش دستیاران و رزیدنتهای زنان ۲۸ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش یافته و همچنین تعداد پزشکان عمومی شرکتکننده در دورههای تکمیلی ناباروری ۳۸ درصد رشد داشته است.
معاون بهداشت درباره زیرساختهای الکترونیک در حوزه زایمان گفت: صدور گواهی ولادت اکنون بهصورت الکترونیکی انجام میشود. به محض تولد نوزاد در بیمارستان سازمان ثبت احوال بهطور خودکار کد ملی برای نوزاد صادر میکند که این دستاورد بسیار مهمی در کشور است. نظام رضایتسنجی مادران از خدمات زایمان نیز فعال شده است. مادران پس از زایمان تا دو هفته فرصت دارند به پیامکی که برایشان ارسال میشود پاسخ دهند و از محیط، پرسنل، بهداشت و خدمات زایمان ارزیابی انجام دهند.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با بیان اینکه کرامت مادران در فرآیند زایمان باید حفظ شود، گفت: تا کنون رضایتسنجیهایی که پس از زایمان برای مادران ارسال شده، نشان میدهد میزان نارضایتی کم نیست و بیش از ۴۰ درصد است. این نارضایتیها اغلب مربوط به محیط زایمان است؛ مادران عنوان کردهاند که فضای بیمارستانی به گونهای نبوده که آرامش روانی لازم را برای آنها فراهم کند. زایمان بدون درد یکی از تسهیلات مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. برخی از مادران ساعتها درد کشیدهاند و زایمان انجام دادهاند، اما خدمات لازم را دریافت نکردهاند.
وی با اشاره به اجرای طرح «آمایش امید» توضیح داد: ما بهجای اجرای نسخهای یکسان برای تمام کشور، بهصورت منطقهای و مبتنی بر شاخصهای بومی اقدام کردهایم. در این طرح، نرخ باروری، میزان جمعیت زوجین در سن فرزندآوری، میزان مرگ مادر و نوزاد، تعداد مشاورههای ارائهشده و دیگر شاخصها بهدقت در هر منطقه بررسی شده است.
به گفته رییسی، برای هر منطقه و بر اساس شاخصهای محلی، اهداف مشخصی تعیین شده و برای ماماها، مراقبان سلامت و دیگر فعالان حوزه بهداشت، نظام پاداش قابل توجهی تعریف شده است. راهنمای کشوری خدمات زایمان نیز مورد بازنگری و بهروزرسانی قرار گرفته و اکنون هماهنگ با قانون و شرایط جدید در حال اجراست.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با تأکید بر اینکه موفقیت در سیاستهای جمعیتی نیازمند باور قلبی و مشارکت واقعی همه دستگاههاست، گفت: تجربه جهانی نشان داده که صرفاً اجرای وظیفهمحور برنامهها کافی نیست، بلکه باید همه مسئولان پای کار بیایند و این موضوع را یک مسئولیت ملی تلقی کنند، نه فقط کاری برای تیکزدن و گزارشدهی.
وی با اشاره به نقش دستگاههای دولتی در حمایت از فرزندآوری کارکنان خود، افزود: اگر همین دستگاهها تنها برای کارمندان خود تسهیلات و خدمات فراهم کنند، تحول بزرگی در شاخصهای جمعیتی ایجاد میشود. بهطور مثال، میتوانند قراردادهایی با بخش خصوصی ببندند تا خدمات فرزندآوری و تسهیلات مرتبط را در مناطق مختلف به کارکنان ارائه دهند. این موضوع اکنون جزو برنامههای اصلی دانشگاههای علوم پزشکی نیز قرار گرفته است.
رییسی با تأکید بر کمهزینه بودن این اقدامات گفت: دستگاههای دولتی باید بیاموزند که هر اقدامی الزاماً هزینهبر نیست اگر شاخصمحور عمل کنند، نظام پاداش هم برای آنها در نظر گرفتهایم.
وی درباره آخرین نرخ باروری کل در کشور گفت: عدد دقیقی نیست اما باید اعلام کنیم که نرخ فعلی حدود ۱.۴۸ است. این رقم تا رسیدن به نرخ جایگزینی (۲.۱) فاصله زیادی دارد. به گفته وی، اکنون جمعیتی از زنان در سنین ۳۵ تا ۵۰ سال قرار دارند که در کمتر از ۱۵ سال آینده از سن باروری عبور خواهند کرد. این دوره، یک بازه حیاتی برای سیاستهای جمعیتی کشور است.
رییسی با تفکیک دو مفهوم «سن فیزیولوژیک بارداری» و «سن مطلوب بارداری» توضیح داد: از منظر فیزیولوژیک زنان از ۱۵ تا ۴۹ سالگی قابلیت بارداری دارند، اما سن مطلوب بارداری زیر ۳۰ سال است البته اگر زنی در سنین بالا باردار شود، نظام سلامت موظف به ارائه مراقبت ویژه است. هنر حوزه سلامت این است که اگر مادری باردار شد، سلامت خود و فرزندش تضمین شود. کاهش مرگومیر مادر و نوزاد نیز نشاندهنده عملکرد موفق حوزه بهداشت است.
معاون بهداشت گفت: افزایش جمعیت وظیفهای مشترک میان بخش خصوصی و دولتی است و برای افزایش زایمان طبیعی، چند اقدام اساسی در دستور کار وزارت بهداشت قرار دارد، اول بهبود فضای فیزیکی و کرامتمدار کردن اتاقهای زایمان، دوم توسعه زایمانهای علمی و بدون درد، سوم افزایش تعرفه زایمان طبیعی برای ایجاد انگیزه در ارائهدهندگان خدمات و چهارم، فرهنگسازی عمومی.
رییسی تأکید کرد: تا زمانی که سه اقدام اول بهدرستی اجرا نشود، نمیتوان از مردم انتظار داشت بهسمت زایمان طبیعی بروند. در صورت بروز تخلفات بهویژه زایمانهای غیرقانونی خارج از مراکز مجاز علاوه بر برخورد وزارت بهداشت، قوه قضاییه نیز بهسرعت وارد عمل شده و با متخلفان برخورد خواهد کرد.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با تأکید بر اینکه سیاست این وزارتخانه مبتنی بر ارائه خدمات انسانی بدون تبعیض است، گفت: ما در ارائه خدمات درمانی، تفاوتی میان افراد قائل نیستیم. درهای بیمارستانهای ما بر روی همه باز است؛ مسلمان، مسیحی، حتی زندانی یا فردی که مرتکب جرم شده، همه به یک چشم دیده میشوند و از خدمات درمانی بهرهمند میشوند.
رییسی افزود: ما بر اساس قوانین جاری کشور خدمات ارائه میدهیم و هیچ قانون یا سیاست بازدارندهای برای دخالت در حق انسانی افراد نداریم. نهتنها چنین سیاستی نداریم، بلکه آن را تشویق هم نمیکنیم و اجازه پیادهسازی آن را نمیدهیم. با این حال، اگر فرد یا نهادی خارج از قانون عمل کند، طبیعتاً برخورد با آنها خارج از حیطه وزارت بهداشت است و باید توسط نهادهای مسئول کشور پیگیری شود.
وی تصریح کرد: فعالیتهای غیرقانونی مانند سایر موارد تخلف، باید در چارچوب سیاستهای کلان کشور مورد رسیدگی قرار گیرد. وزارت بهداشت در این موارد، وظیفهای جز ارائه خدمات درمانی و مراقبتی ندارد.
رییسی با اشاره به آمار مربوط به یکی از حوزههای مرتبط با مداخلات درمانی غیرقانونی، گفت: سال گذشته طبق گزارش حدود ۱۰ درصد از موارد ثبتشده (کمتر از ۱۰۰ هزار مورد) از جمله این اقدامات بودهاند. البته تأکید ما این است که سیاستگذاری و برخورد با این پدیدهها در سطح کلان کشور انجام شود.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با اشاره به اهمیت آموزش در مدارس گفت: آموزش، حق طبیعی فرزندان ماست و بهترین بستر برای ارائه آن، مدارس هستند. با وجود برخی نقدها نسبت به روند آموزش در سالهای گذشته، در حال حاضر در حوزه سلامت خانواده و جمعیت، و نیز بهداشت روان، بستههای آموزشی تدوین شدهاند. این بستهها در حال بازنگری توسط اعضای هیئت علمی و انجمنهای علمی هستند تا با اصلاحات لازم، بهزودی بهصورت کامل اجرا شوند.
رییسی همچنین درباره نگرانیها از بلوغ زودرس در کشور گفت: تا کنون مطالعات علمی مستندی مبنی بر شیوع بلوغ زودرس جنسی در کشور وجود ندارد. ممکن است مواردی گزارش شده باشد، اما نمیتوان آن را بهعنوان یک پدیده فراگیر تلقی کرد. وی با اشاره به تفاوت بلوغ عقلی و جنسی، افزود: در برخی موارد ممکن است شاهد بروز زودهنگام بلوغ فکری باشیم، اما این موضوع نباید با بلوغ جنسی اشتباه گرفته شود.
معاون بهداشت در ادامه، به وضعیت کرونا در کشور نیز پرداخت و گفت: کرونا دیگر در دنیا بومی شده و حذف کامل آن ممکن نیست. بر اساس بررسیهای اخیر، حدود ۳.۵ درصد از موارد بیماریهای تنفسی در کشور مربوط به ویروس کرونا بودهاند. با این حال، این موارد مربوط به سویههای قبلی هستند و واکسیناسیون عمومی موجب کاهش شدت بیماری شده است.
وی تنها توصیه فعلی وزارت بهداشت را استفاده از ماسک در صورت بروز علائم تنفسی شدید و اجتناب از حضور در تجمعات عنوان کرد و افزود: همانطور که در زمان شیوع آنفلوآنزا احتیاط میکنیم، باید نسبت به کرونا هم همچنان هوشیار باشیم. نگرانی عمده زمانی ایجاد میشود که ویروس جهش یافته و سویه جدیدی پدید آید. در غیر این صورت، کرونا همچون سایر ویروسهای تنفسی در جامعه در گردش خواهد بود.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با تأکید بر اهمیت واکسیناسیون در گروههای پرخطر، گفت: افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند، سالمندان با سن بالا، یا کسانی که بیماریهای مزمن از جمله بیماریهای تنفسی، کلیوی، یا سرطان دارند، باید حتماً واکسن آنفلوآنزا را دریافت کنند. تزریق این واکسن برای این گروهها حتی از واکسن کرونا نیز اولویت بالاتری دارد.
وی افزود: در شرایط فعلی که سویههای جدید و خطرناک کرونا در گردش نیستند و موارد مثبت مربوط به سویههای قبلی است، نگرانی از بابت شدت بیماری کاهش یافته است. با این حال، وزارت بهداشت همچنان توصیه میکند که در صورت بروز علائم تنفسی، افراد از حضور در تجمعات خودداری کرده و از ماسک استفاده کنند.
در پایان این مراسم از پوستر هفته جوانی جمعیت رونمایی و شعار این هفته همه برای ایران جوان اعلام شد.
انتهای پیام/
