دیپلماسی پس از دور پنجم گفتوگوهای ایران و آمریکا همچنان ادامه دارد/ تلاش برای حفظ میز مذاکره
به گزارش خبرگزاری برنا، مذاکرات رم در شرایطی برگزار شد که سرعت تحولات در هفتههای گذشته و اخبار پیرامونی درباره خطوط قرمز تهران و واشنگتن،انتظارات منفی را گسترش داده بود و برخی رسانهها در فضای مجازی راهحل میانهای برای اختلافات تصور نمیکردند. شاید در نگاه اول، این وضعیت تعلیقآمیز نشانهای از بروزتعلل با توجه به شتابهای اولیه برای رسیدن به یک توافق، رخ داده باشد، اما در واقع، آنچه بهچشم میآید اجرای دقیق یک استراتژی از ابتدای گفتوگوهاست؛ حفظ ساختار گفتوگو، حتی در غیاب پیشرفت سریع و ملموس.
این رویکرد، در سیاست خارجی هر دو کشور بهصورت تلویحی پذیرفته شده که بستر دیپلماسی از فروپاشی کامل مصون بماند، چراکه تهران معتقد است اعتمادزایی برای اطمینان از فعالیتهای صلحآمیز هستهای ممکن است و ایالات متحده اولویت اساسی خود را دیپلماسی عنوان کرده و فعلا تمایلی به تغییر رویه ندارد؛ هرچند که بیرون از میز مذاکره تهدید را دستمایه چانهزنی میکند.
ترجیح دیپلماسی حاکم است
پیام طرفهای ایرانی و آمریکایی بعد از مذاکرات روز جمعه هرچند تفاوتهایی در ماهیت داشتند اما برآیند کلی آنها نشان داد؛ حرفهای خواندن و همچنان سازنده دانستن دیپلماسی نقطه هماهنگی است که تهران و واشنگتن درباره آن سخن گفتهاند. وزیر امور خارجه عمان در نخستین واکنش خود به این گفتوگوها اعلام کرد: ایران و آمریکا در مذاکرات مقداری پیشرفت داشتند. موضوعی که در وهله نخست نشان میدهد هنوز دیدگاههای تهران و واشنگتن برای تفاهم سیاسی و فنی در موضوعات اساسی فاصله دارد. در وهله دوم، تلاشها برای رسیدن به نقطه تعادل میان خواستهها در جریان است.
«بدر البوسعیدی» پس از گفتوگوهای رم، نوشت: «دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا با مقداری پیشرفت، اما بدون نتیجهگیری نهایی، به پایان رسید. امیدواریم در روزهای آینده مسائل باقیمانده را روشن کنیم تا بتوانیم به سوی هدف مشترک دستیابی به توافقی پایدار و محترمانه پیش برویم.»
راهکار عمان برای حل مسائل اختلافی
همزمان وزیر امور خارجه ایران نیز براساس روال گذشته، پس از پایان گفتوگوهای رم اظهارات خود را در جمعبندی نهایی بیان کرد. دیدگاههای نهایی "عباس عراقچی" حول چند محور مشخص، این بار فضای روشنتری از درون مذاکرات انعکاس داد. او با اشاره به تبیین مواضع ایران برای طرف مقابل اعلام کرد«با توجه به برداشت روشنتری که اکنون از مواضع جمهوری اسلامی ایران در طرف مقابل وجود دارد، امیدواریم در یکی - دو جلسه آینده بتوان به راهکارهایی دست یافت که زمینهساز پیشرفت مذاکرات باشد.» موضوعی که بیانگر تاکید ایران بر خط قرمز غنیسازی است.
وزیر امور خارجه همچنین در توضیح شرایط موجود در مذاکرات و امکان دستیابی به راهحلهای ممکن گفت: «آقای بوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، در این دور تلاش کردند با ارائه راهکارهایی، موانع موجود را شناسایی و برای رفع آنها راه حلهایی پیشنهاد کنند تا امکان پیشرفت در روند مذاکرات فراهم شود. »
وی افزود: «گفتوگوهایی درباره این ایدهها صورت گرفت و مقرر شد بررسیهای کارشناسی بیشتری از سوی دو طرف انجام شود. این پیشنهادها برای بررسیهای بیشتر، بدون ایجاد هیچ تعهدی برای هیچیک از طرفین، به پایتختها منتقل خواهند شد.»
در این مرحله، تغییر نقش عمان از یک انتقالدهنده پیام به یک میانجی فعال، بیانگر پیچیدهتر شدن مسیر گفتوگوهاست؛ مسیری که دیگربا موضعگیریهای کلی پیش نمیرود و نیازمند طرحهایی عینی برای کاهش اختلافهاست.از سوی دیگر، ممکن است ارائه راهکار از طرف میانجی عمانی بتواند گشایشهای بیشتری در مواضع طرفین نسبت به مسائل مورد نظر ایجاد کند.
هرچند جزئیات این راهکارها علنی نشده، اما نحوه ارجاع به آن نشان میدهد که فراتر از گفتوگوهای نمادین، مذاکره به سطحی رسیده که در آن ایدهها باید در پایتختها بررسی و پردازش شوند. این نقطه، مرز باریکی است بین «گفتوگو بر سر چارچوبها» و «شروع چالش برای رسیدن به راهحل موضوعی».
انعطاف زمانی درمذاکره، خلاف تحلیلهای جاری
بعد از چهار دور مذاکرات تهران و واشنگتن در هفته گذشته، بسیاری از تحلیلگران با رویکردی که آمریکا در پیش گرفته بود بر این مدار اظهار نظر میکردند که پس از ادعای ضربالاجلهای ترامپ و طولانی شدن روند گفتوگوها بر خلاف ایدههای اولیه، دور پنجم مذاکرات میتواند تبدیل به نقطه نهایی شود، مرحلهای که دو طرف باید تصمیمهای خود را قطعا اعلام کنند.
اما آنچه در پایان مذاکرات جمعه بیان شد، نشانه دیگری بود از ورود به فرایند تامل و طمانینه بیشتر بر پیچیدگیهای دیپلماسی. عباس عراقچی در این باره گفت: « مذاکرات بهمراتب پیچیدهتر از آن هستند که بتوان در دو یا سه جلسه به نتیجه نهایی رسید. اما همین که اکنون گفتوگوها در مسیر معقولی قرار گرفتهاند، خود نشانهای از پیشرفت است.» در میان همه این پیچیدگیها، واقعیت این است که دو طرف اکنون وارد مرحلهای شدهاند که میتوان آن را مذاکره در وضعیت «سکون فعال» نامید، شرایطی که در آن، هرچند گشایشی فوری رخ نمیدهد، اما فرایند به گونهای طراحی میشود که هم گفتوگو ادامه یابد و هم در صورت فراهم شدن شرایط سیاسی، راه برای جهشهای بعدی باز بماند. این روایت، در عین حفظ مواضع اصولی، بهدنبال آن است که فضای روانی و انتظارات را نیز در سطح قابل قبولی نگه دارد. در واقع، دور پنجم مذاکرات بیش از آنکه آوردگاهِ تصمیمگیری باشد، آزمونِ استمرار گفتوگو و تحمل متقابل بود.
دیپلماسی به مثابه راهبرد
با این وجود، گفتوگوهای رم را نه میتوان موفق دانست و نه ناکام. از آن رو کاملا موفق نیست که توافقی حاصل نشده، و شکستخورده نیست که گفتوگو همچنان ادامه دارد. آنچه باقی مانده، فضایی شکننده اما زنده است؛ فضایی که ایران و آمریکا در آن، ترجیح میدهند هرگونه اختلاف را پشت میز حلوفصل کنند، نه در میدان رویارویی تنشزا. این ترجیح، صرفاً از سر احتیاط نیست، بلکه نشانهای از درک راهبردی شرایط جهانی و منطقهای است.
در شرایطی که فروپاشی یک گفتوگو میتواند سلسلهای از بحرانها را فعال کند، حفظ میز مذاکره به خودی خود یک راهبرد است. گره اصلی همچنان موضوع غنیسازی است؛ مسئلهای که نه صرفاً فنی، بلکه بهلحاظ نمادین نیز حساسیت بالایی دارد. هنوز مشخص نیست که آیا پیشنهادهای عمان میتوانند این گره را بگشایند یا خیر. اما آنچه روشن است، اراده ضمنی هر دو طرف برای حفظ ساختار دیپلماسی و جلوگیری از فروپاشی آن است.
انتهای پیام/
