ستارهای با قلب تپنده ۴۴ دقیقهای کشف شد!
زهرا وجدانی: در جهان بیکران کیهان، هنوز بسیاری از پدیدهها ناشناخته ماندهاند و هر کشف تازه، مرزهای دانستههای بشر را جابهجا میکند. یکی از عجیبترین و پرسشبرانگیزترین این پدیدهها، شناسایی جرمی استثنایی در اعماق فضاست که نهتنها هر ۴۴ دقیقه در امواج رادیویی پالس میفرستد، بلکه این ریتم دقیق را در پرتوهای ایکس نیز تکرار میکند؛ امری که تاکنون در هیچ جرم کیهانی دیگری مشاهده نشده بود.
رصد این جرم مرموز با همکاری دو تلسکوپ پیشرفته، یعنی ASKAP استرالیا و چاندرا ناسا، زمینهساز گمانهزنیهای تازه درباره ماهیت آن و احتمال کشف یک ردهی جدید از اجرام آسمانی شده است.
شناسایی جرم کیهانی متفاوت با کمک دو رصدخانه بزرگ
این جرم آسمانی با نام ASKAP J۱۸۳۲−۰۹۱۱ (یا به اختصار ASKAP J۱۸۳۲) برای نخستینبار توسط تلسکوپ رادیویی ASKAP در استرالیا و در منطقه سرزمین واجاری (Wajarri Country) رصد شد و سپس دادههای تکمیلی آن با تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا (Chandra X-ray Observatory) متعلق به ناسا تطبیق یافت. نتیجه این همکاری علمی، شناسایی یک پدیده کیهانی متفاوت از تمامی موارد مشاهدهشده پیشین بود.
پالسهای منظم با دورهای بیسابقه
ASKAP J۱۸۳۲ به گروهی نادر از اجرام کیهانی موسوم به «ترنسینتهای رادیویی با دوره بلند» تعلق دارد. این گروه، برخلاف تپاخترهای سنتی که در هر ثانیه چندین بار پالس ارسال میکنند، تنها هر چند ده دقیقه یکبار امواج رادیویی تولید میکنند. آنچه این جرم را از سایر اعضای گروه متمایز میکند، ارسال همزمان پالسهای رادیویی و پرتو ایکس با فاصله زمانی منظم ۴۴ دقیقهای است. بهگفته دانشمندان، تاکنون هیچ جرم مشابهی با این الگو در کهکشان راه شیری شناسایی نشده بود.
ثبت پرتوهای ایکس، یک کشف تاریخی
تلسکوپ فضایی چاندرا موفق شد پالسهای پرتو ایکس این جرم را با همان تناوب دقیق ۴۴ دقیقهای ثبت کند. این نخستینبار در تاریخ اخترشناسی است که یک جرم از دسته ترنسینتهای رادیویی با دوره بلند، در طیف پرتو ایکس نیز فعال دیده میشود. دادههای حاصل، توسط تیمی به سرپرستی زیتنگ وانگ از دانشگاه کرتین در استرالیا تحلیل و نتایج در نشریه معتبر Nature منتشر شد.
کاهش شدید شدت تابش طی شش ماه
یکی دیگر از ویژگیهای عجیب ASKAP J۱۸۳۲، کاهش چشمگیر شدت تابشهای آن در هر دو طیف رادیویی و ایکس در طول شش ماه گذشته است. این رفتار غیرعادی که ترکیبی از پالسهای کوتاهمدت و تغییرات بلندمدت است، تاکنون در میان اجرام کیهانی شناختهشده بیسابقه بوده و باعث سردرگمی جامعه علمی شده است.
آیا با یک تپاختر یا مگنتار روبهرو هستیم؟
تیم تحقیقاتی احتمال وجود تپاختر یا حتی مگنتار (ستاره نوترونی با میدان مغناطیسی بسیار قوی) را بررسی کردهاند. اگرچه برخی ویژگیها با یک مگنتار نسبتاً قدیمی (با سنی بیش از ۵۰۰ هزار سال) سازگار است، اما شدت تابشهای متغیر و بسیار درخشان رادیویی، برای چنین جسمی غیرقابل توجیه به نظر میرسد.
فرضیه وجود کوتوله سفید مغناطیسی با یک همدم
یکی دیگر از فرضیههای مطرحشده، وجود یک کوتوله سفید بسیار مغناطیسی همراه با یک ستاره همدم است. اگر این فرضیه درست باشد، آنگاه این کوتوله سفید باید قویترین میدان مغناطیسی شناختهشده در کهکشان ما را دارا باشد. این نظریه در حال حاضر در حد یک گمانهزنی علمی است و به شواهد بیشتری نیاز دارد.
موقعیت جرم در نزدیکی بقایای ابرنواختر
نقشههای آسمانی نشان میدهند که ASKAP J۱۸۳۲ در محدودهای نزدیک به بقایای یک ابرنواختر قرار دارد. با این حال، محققان احتمال میدهند این نزدیکی صرفاً یک همزمانی اتفاقی باشد و دو جرم آسمانی با یکدیگر مرتبط نباشند. در نتیجه، نظریه وجود ستاره نوترونی ناشی از آن ابرنواختر نیز رد شده است.
مقاله دوم؛ اما بدون کشف پرتو ایکس
همزمان با انتشار مقاله تیم استرالیایی، گروهی دیگر از پژوهشگران با استفاده از رادیوتلسکوپ داآوچنگ (Daocheng) در چین نیز این منبع را بهطور مستقل شناسایی کرده و یافتههای خود را در پایگاه arXiv منتشر کردند. با این حال، در مقاله دوم هیچ اشارهای به انتشار پرتو ایکس از این جرم نشده است؛ مسئلهای که اهمیت کشف تیم چاندرا را دوچندان میکند.
تلسکوپ چاندرا؛ ستون مهم رصدهای پرانرژی
رصدخانه پرتو ایکس چاندرا، از زمان پرتاب در سال ۱۹۹۹ تاکنون، یکی از اصلیترین ابزارهای ناسا برای مطالعه نواحی بسیار داغ و پرانرژی فضا بوده است؛ از جمله بقایای ستارههای منفجرشده، سیاهچالهها، و ستارههای نوترونی. این تلسکوپ، بخشی از برنامه «رصدخانههای بزرگ ناسا» محسوب میشود و نقش حیاتی در درک بهتر ما از کیهان ایفا کرده است.
مدیریت پروژه چاندرا بر عهده مرکز پروازهای فضایی مارشال ناسا در آلاباما است، در حالی که مرکز علمی آن توسط رصدخانه اخترفیزیک اسمیتسونین در کمبریج ماساچوست اداره میشود. همچنین عملیات پروازی این رصدخانه از برلینگتون، ماساچوست کنترل میشود.
کشف پالسهای همزمان رادیویی و پرتو ایکس از جرم ASKAP J۱۸۳۲ نهتنها دانستههای اخترفیزیکی ما را به چالش میکشد، بلکه میتواند نقطه آغاز مطالعه بر نسل تازهای از اجرام کیهانی ناشناخته باشد. در حالی که هنوز نمیتوان با قطعیت درباره ماهیت آن اظهارنظر کرد، سناریوهای گوناگونی مانند مگنتار بسیار قدیمی یا کوتوله سفید فوقمغناطیسی با همدم ستارهای مطرح شدهاند که هریک نیازمند شواهد و بررسیهای بیشتر هستند. این کشف، بار دیگر نقش حیاتی ابزارهای رصدی پیشرفته مانند چاندرا و ASKAP در گسترش مرزهای دانش انسانی را بهنمایش گذاشته و دروازهای تازه بهسوی اسرار کیهان گشوده است.
انتهای پیام/
