برنا از زیرساخت‌های هوش مصنوعی در مسیر تجمیع و سازمان‌دهی گزارش می‌دهد:
مدیریت متفاوت ایران در حوزه پردازنده‌های گرافیکی؛ فرصت در دل محدودیت‌ها
برنا - گروه علمی و فناوری؛ مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان فعال در حوزه هوش مصنوعی گفت: یکی از اقدامات مثبت معاونت علمی، حرکت به‌سوی ایجاد یک مرکز پردازشی ملی است؛ رویکردی که می‌تواند به‌جای فعالیت‌های پراکنده شرکت‌ها، زیرساخت‌های GPU کشور را در قالب یک ساختار متمرکز و هدفمند ساماندهی کند.
زهرا وجدانی: در حالی‌که موج جهانی توسعه هوش مصنوعی بسیاری از کشور‌ها را به سمت سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت‌های پردازشی سوق داده، تجربه برخی از آنها نشان می‌دهد که ورود عجولانه و بدون درک عمیق از روند‌های فناوری، می‌تواند به هدررفت منابع و شکست راهبردی منجر شود. چین یکی از همین نمونه‌هاست که با صرف میلیارد‌ها دلار برای واردات پردازنده‌های گرافیکی (GPU) با چالشی جدی مواجه شد: تغییر سریع معماری‌های پردازشی و ناکارآمدی سخت‌افزار‌های قدیمی.
اما در نقطه مقابل، ایران با وجود محدودیت‌های گسترده ناشی از تحریم و کمبود منابع بی‌آنکه وارد فاز واردات شتاب‌زده شود، ناخواسته یا هوشمندانه، به شکلی متفاوت با این موج مواجه شد. حالا کارشناسان می‌گویند این مسیر می‌تواند یک فرصت بالقوه برای ورود هدفمند و متناسب با نیاز‌های جدید کشور باشد؛ فرصتی برای ساخت زیرساختی بومی، منطقی و پربازده که بتواند آینده ایران در میدان رقابت پردازشی منطقه را رقم بزند.
در همین راستا با پوریا حداد مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان فیلاگر به گفت‌وگو نشستيم. وی از تجربه چین، وضعیت فعلی بازار GPU در ایران، مسیر‌های واردات، نقش دولت و ضرورت سیاست‌گذاری متمرکز برای توسعه زیرساخت پردازشی در کشور می‌گوید.
شکست در مدیریت منابع پردازشی؛ تجربه پرهزینه چین
پوریا حداد با اشاره به تجربه چین در واردات انبوه پردازنده‌های گرافیکی اظهار می‌کند: «در سال ۲۰۲۲، دولت چین اعلام کرد که قصد دارد حدود ۳۰ میلیارد دلار در حوزه GPU سرمایه‌گذاری کند. واردات گسترده‌ای در آن سال انجام شد، اما دیری نپایید که مشخص شد بسیاری از این پردازنده‌ها دیگر برای اجرای مدل‌های جدید کارایی ندارند.»
وی ادامه می‌دهد: «با معرفی معماری جدید از سوی شرکت DeepSeek مشخص شد که تنها نسل‌های جدید GPU قابلیت پشتیبانی از مدل‌های نوین را دارند. از سوی دیگر، تأمین برق مورد نیاز این مراکز نیز دشوار شد؛ به‌طوری که چین مجبور شد برخی از مراکز پردازشی خود را به مناطق روستایی منتقل کند. اکنون بسیاری از آن GPUها بلااستفاده مانده‌اند و حتی برخی از مراکز ارائه‌دهنده خدمات ورشکسته شده‌اند یا خدمات رایگان ارائه می‌دهند.»
عدم ورود گسترده ایران؛ تهدیدی که به فرصت تبدیل شد
مدیرعامل فیلاگر در ادامه می‌گوید: «برخلاف تصور اولیه، ایران در این زمینه با درایت بیشتری عمل کرده است. واردات گسترده GPU در کشور انجام نشد و شاید این تأخیر یا محدودیت، به نفع ما تمام شود؛ چرا که معماری‌ها به‌سرعت در حال تغییرند و GPUهای قدیمی به‌زودی بلااستفاده می‌شوند.»
به گفته حداد، اکنون بهترین زمان برای ورود هدفمند به بازار GPU است: «باید با توجه به نیاز‌های فناورانه جدید، GPUهایی متناسب با نسل‌های جدید معماری وارد کشور شوند. این‌که ایران درگیر تب‌وتاب اولیه بازار GPU نشده، اکنون یک مزیت تلقی می‌شود.»
حداد درباره امکان واردات مستقیم از شرکت‌های بزرگ سازنده GPU توضیح می‌دهد: «با توجه به شرایط تحریم، واردات مستقیم عملاً ممکن نیست. همان‌طور که شرکت‌های آمریکایی به‌طور مستقیم به چین صادرات ندارند، در مورد ایران نیز چنین محدودیتی وجود دارد. بنابراین، ایران باید همچون گذشته، از طریق کشور‌های ثالث و کانال‌های غیرمستقیم اقدام به واردات کند.»
بازار داخلی؛ حلقه مفقوده توسعه زیرساخت
مدیرعامل فیلاگر یکی از موانع اصلی رشد صنعت پردازش در کشور را نبود بازار تقاضای جدی دانست و تصریح می‌کند: «بازار داخلی هنوز شکل نگرفته است، چرا که دولت – که باید بزرگ‌ترین مشتری این فناوری‌ها باشد – هنوز وارد این حوزه نشده. در غیاب دولت، بازار بخش خصوصی نیز رشد نمی‌کند. در نتیجه، سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش یا بازدهی ندارد یا به مدل‌های خارجی ارزان‌تر و باکیفیت‌تر واگذار می‌شود.»
GPUهای سبک به جای سخت‌افزار‌های گران‌قیمت
حداد تأکید می‌کند که ورود به بازار GPU نباید الزماً با سخت‌افزار‌های گران‌قیمت همراه باشد: «ما لزوماً نیاز به GPUهای رده‌بالا نداریم. می‌توان با استفاده از GPUهای سبک‌تر و در تعداد بالا، مدل‌هایی را اجرا کرد که نیاز پردازشی کمتری دارند. در این میان، آنچه اهمیت دارد انتخاب معماری‌های پایدار و آزموده‌شده است، نه ورود هیجانی به بازار.»
ابهام در روابط منطقه‌ای؛ آینده صادرات GPU چه می‌شود؟
در پاسخ به پرسشی درباره علنی شدن محدودیت صادرات GPU به کشور‌های عربی و منطقه، حداد می‌گوید: «به‌نظر نمی‌رسد امکان علنی‌سازی دقیق این محدودیت‌ها وجود داشته باشد. همان‌طور که تعامل مستقیم شرکت‌های آمریکایی با چین متوقف شده، در مورد ایران نیز چنین وضعیتی برقرار است. مگر آنکه در نتیجه مذاکرات جدید، تحول سیاسی بزرگی رخ دهد؛ در این صورت، می‌توان به راه‌اندازی مراکز داده قدرتمند در داخل کشور امید داشت.»
توانمندی داخلی فرصت راهبردی ایران در منطقه
وی می‌افزاید: «در صورت مهیا شدن زیرساخت‌ها، ایران با برخورداری از نیروی انسانی متخصص و ارزان‌قیمت، می‌تواند به رقیبی جدی در منطقه تبدیل شود. اما حتی اگر این بستر فراهم نشود، نباید منتظر ماند. باید با روش‌های موجود توسعه را ادامه داد.»
از اقدامات جزیره‌ای تا تشکیل GPU سنتر ملی
حداد با اشاره به رویکرد تازه معاونت علمی ریاست‌جمهوری می‌گوید: «یکی از گام‌های مثبت اخیر، طرح ایجاد یک مرکز پردازشی بزرگ و متمرکز است. به‌جای آنکه شرکت‌ها به‌صورت پراکنده اقدام به خرید GPU کنند، یک GPU سنتر ملی شکل بگیرد و خدمات پردازشی از آن طریق به متقاضیان ارائه شود. این کار می‌تواند بهره‌وری منابع را افزایش دهد و ساختاری شفاف‌تر و منسجم‌تر برای صنعت ایجاد کند.»
ضرورت عبور از سکون با تصمیم‌گیری جسورانه
تجربه شکست‌خورده چین در واردات گسترده GPU، درس بزرگی برای سایر کشورهاست. ایران با وجود محدودیت‌ها، می‌تواند با سیاست‌گذاری هوشمندانه، انتخاب فناوری‌های به‌روز، ورود هدفمند به بازار و حمایت دولتی هدفمند، نقشی جدی در توسعه صنعت پردازش در منطقه ایفا کند. اما این مسیر نیازمند جسارت، تصمیم‌گیری و عبور از وضعیت انتظار است؛ چرا که در دنیای فناوری، تأخیر به معنای عقب‌ماندگی خواهد بود.
انتهای پیام/
معاون علمی رئیس‌جمهور خبر داد:
برنا از نخستین زیرساخت بومی هوش مصنوعی کشور و مراحل توسعه سکوی ملی آن گزارش می‌دهد:
نظر شما
پیشنهاد سردبیر
پرونده ویژه
تبلیغات متنی