جزئیات زیرساخت ملی هوش مصنوعی ایران/ سکوی بومی با توان پردازشی بالا آماده برای ساخت آینده دیجیتال!
زهرا وجدانی: زیرساخت یاد شده شامل سرورهای پیشرفته GPU، شبکههای تخصصی، تجهیزات ذخیرهسازی و سکوی نرمافزاری بومی است که با مشارکت ۱۳ شرکت دانشبنیان، اکنون در مراحل نهایی توسعه قرار دارد و تا پایان سال ۱۴۰۴ بهصورت عمومی بهرهبرداری خواهد شد.در دنیای امروز، توسعه فناوریهای هوش مصنوعی بدون داشتن زیرساختهای سختافزاری و نرمافزاری قدرتمند، غیرممکن است.
این زیرساختها شامل سرورها، شبکههای پردازشی، تجهیزات ذخیرهسازی و سکوهای ارائه خدمات هوش مصنوعیاند که بستر اجرای مدلهای پیشرفته یادگیری ماشین و پردازشهای سنگین داده را فراهم میکنند.
در ایران نیز طی سالهای اخیر، ضرورت توسعه چنین زیرساختهایی بیش از گذشته احساس شده است. به همین دلیل، پروژه ملی طراحی و راهاندازی زیرساخت پردازش سریع با تمرکز بر خدمات هوش مصنوعی توسط معاونت علمی و همکاری بخشهای مختلف این اکوسیستم آغاز شده است.
حسین افشین معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاستجمهوری در نشست تخصصی با فعالان حوزه هوش مصنوعی ۱۰ خرداد ماه ۱۴۰۴ که در محل معاونت علمی ریاستجمهوری برگزار شد، با اشاره به تشکیل یک «صندوق زیرساخت هوش مصنوعی» توضیح داد: «قرار است این صندوق با تجهیزات زیربنایی موجود، از جمله GPUهایی که هماکنون در اختیار معاونت علمی است، تأسیس شود. این تجهیزات به عنوان سرمایه اولیه صندوق در نظر گرفته میشوند. سپس بخش خصوصی میتواند با ارائه سرمایه چه بهصورت مالی و چه بهصورت تجهیزات مانند GPU به این صندوق وارد شود.»
افشین همچنین از پیشبینی سرمایه اولیهای معادل ۱۰ هزار میلیارد تومان (۱۰ همت) برای این صندوق خبر داد.
در همین راستا با حسین اسدی، استاد تمام مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف، رئیس هیئت مدیره شرکت دانشبنیان «پردازش و ذخیرهسازی سریع داده» (HPDS)، مدیر مرکز پردازش سریع و آزمایشگاه تحقیقاتی ذخیرهسازی، پردازش و شبکههای داده دانشگاه شریف و دبیر شورای ابررایانش ملی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، درباره جزئیات این پروژه زیرساختی و زیرساخت هوشمصنوعی به گفتوگو نشستیم.
آغاز طراحی زیرساخت ملی هوش مصنوعی
حسین اسدی در گفتوگو با خبرنگار علمی خبرگزاری برنا به وضعیت پیشین زیرساختهای مرتبط با هوش مصنوعی اشاره و میگوید: «در دو سال گذشته، اقدامات پراکندهای در حوزه زیرساخت انجام شده بود، اما تا پیش از آن، اقدام جدی و منسجمی در مقیاس ملی در این زمینه انجام نشده بود. از حدود چهار یا پنج ماه پیش، با تعامل میان دانشگاه شریف و معاونت علمی، فرآیند طراحی اولیه این زیرساخت آغاز شد.»
به گفته او، نخستین مرحله از تجهیزات موردنیاز این زیرساخت، در پایان اسفندماه ۱۴۰۳ از سوی معاونت علمی تحویل دانشگاه شد و در حال حاضر مراحل راهاندازی آن با مشارکت تیمهای تحقیق و توسعه در حال انجام است.
جزئیات فنی زیرساخت؛ از GPU تا شبکههای پشتیبان
اسدی با بیان اینکه این زیرساخت از پیچیدگیهای فنی بالایی برخوردار است، اظهار دارد: «طراحی این زیرساخت شامل لایههای متعددی در حوزههای مختلف از جمله شبکه، خوشهبندی (Clustering) با پردازندههای گرافیکی (GPU)، سیستمعامل و لایههای ارائه خدمات میشود. هماکنون تیمهای تخصصی در هر یک از این بخشها مشغول به کار هستند تا بتوانیم طی یک تا دو ماه آینده، این زیرساخت را آماده بهرهبرداری کنیم.»
او زیرساخت هوش مصنوعی را شامل سه بخش اصلی عنوان میکند: تجهیزات غیرفعال (مانند سیستمهای برق و خنککننده)، تجهیزات فعال (همچون سرورهای GPU) و لایه نرمافزاری.
به گفته وی، GPU سرورها دارای چهار لایه شبکهبندی هستند که شامل شبکههای InfiniBand، ارتباطات بین سرورها، ارتباطات بین قطعات داخلی سرورها و شبکه اتوفن (Auto-Fan) میشود که بهصورت یکپارچه با سایر تجهیزات و سامانههای کنترلی، در حال پیادهسازی هستند.
نقش سکو در لایه نرمافزار زیرساخت
دبیر شورای ابررایانش ملی وزارت علوم با تأکید بر اهمیت لایه نرمافزار، تصریح میکند: «در بالای لایههای زیرساخت سختافزاری، سکوی هوش مصنوعی قرار دارد. این سکو شامل ماژولهایی در لایه داده، مدلهای زبانی بزرگ (LLM) و اجزای مرتبط با ارائه سرویسهای هوش مصنوعی است که باید با زیرساخت سختافزاری بهصورت یکپارچه (Integrate) شوند.»
او می افزاید: «نسخه MVP (محصول حداقلی قابل عرضه) این سکو آماده و رونمایی شده است و تا پایان تیرماه ۱۴۰۴ نسخه اولیه API آن به تعدادی از شرکتهای منتخب برای آغاز توسعه و آزمایش عملیاتی تحویل داده خواهد شد. طبق برنامهریزی صورتگرفته، نسخه نهایی عمومی این سکو تا پایان شهریور یا ابتدای مهرماه ۱۴۰۴ تکمیل شده و نسخه نهایی آن نیز تا پایان اسفندماه همان سال در دسترس عموم قرار خواهد گرفت.»
مشارکت ۱۳ شرکت دانشبنیان در توسعه سکو
بر اساس گفتههای حسین اسدی، در حال حاضر ۱۳ شرکت دانشبنیان در این پروژه مشارکت دارند. یکی از آنها بهصورت کنسرسیومی فعالیت میکند و مسئولیت توسعه لایه کسبوکار و تجاریسازی سکو را برعهده دارد.
وی می افزاید: «دو شرکت بهطور خاص در توسعه سکو و لایه داده و برخی ماژولهای آن مشارکت دارند. گروهی از شرکتها در حال ارائه ابزارهای نرمافزاری موردنیاز برای سکو هستند و بقیه شرکتها نیز وظیفه طراحی و توسعه اپلیکیشنها بر بستر APIهای سکو را برعهده دارند.»
گامی راهبردی در مسیر تحول دیجیتال
به گفته اسدی، این پروژه از ۲۹ مهرماه ۱۴۰۳ و با شروع رسمی همکاری میان دانشگاه صنعتی شریف و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان کلید خورده است و اکنون در مسیر پیشرفت قرار دارد. وی این پروژه را نخستین گام جدی برای ایجاد یک زیرساخت بهینهشده و مقیاسپذیر ویژه خدمات هوش مصنوعی در کشور دانست و ابراز امیدواری کرد که با همکاری مستمر بخش دولتی و خصوصی، این زیرساخت بتواند به نیازهای روبهرشد شرکتهای فعال در حوزه هوش مصنوعی پاسخ دهد و کشور را در مسیر تحول دیجیتال یاری کند.
با توجه به روند فزاینده توسعه هوش مصنوعی در جهان، ایران نیز با گامهایی مشخص در مسیر ایجاد زیرساختهای تخصصی و بومی در این حوزه حرکت میکند. پروژه راهاندازی زیرساخت ملی پردازش سریع، گامی مهم و امیدوارکننده در راستای حمایت از شرکتهای دانشبنیان، پژوهشگران و توسعهدهندگان فعال در حوزه هوش مصنوعی به شمار میرود. همافزایی میان بخش دانشگاهی و نهادهای دولتی، بهویژه معاونت علمی و بخش خصوصی زمینهساز شکلگیری یک اکوسیستم پایدار در این حوزه خواهد بود.
اگر این روند با جدیت، حمایت هدفمند و پیوستهای فناورانه و تجاری ادامه یابد، میتوان امیدوار بود که ایران در آیندهای نهچندان دور، به یکی از بازیگران مؤثر در توسعه زیرساختهای هوش مصنوعی در منطقه تبدیل شود.
انتهای پیام/
