افت فشار گاز، گره پیچیده ای از تولید در پارس جنوبی

زهرا رجایی _ در دل خلیج فارس، جایی که انرژی همچون خون در رگ‌های اقتصاد منطقه جریان دارد، میدان گازی پارس جنوبی آرام و بی‌صدا نفس می‌کشد. بزرگ‌ترین میدان گازی جهان که سال‌ها ستون فقرات تأمین انرژی ایران بوده، اکنون با کاهش تدریجی فشار در دل مخزن‌هایش، نشانه‌هایی از فرسودگی طبیعی را نشان می‌دهد. نشانه‌هایی که اگر نادیده گرفته شوند، می‌توانند سالانه میلیاردها مترمکعب گاز را برای همیشه از دسترس خارج کنند.

اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی پارس جنوبی
پارس جنوبی، با ۵۱ تریلیون مترمکعب گاز و ۵۰ میلیارد بشکه میعانات گازی در مجموع مخزن مشترک با قطر، بیش از ۷۰ ٪ گاز و نزدیک به ۴۰ ٪ خوراک صنایع پتروشیمی و بنزینی ایران را تأمین می‌کند . سهم تولید قطر (شمال میدان) در حال افزایش، اما بخش ایرانی در معرض افت شدید است. از طرفی، با صادرات ۱۵.۸ میلیارد مترمکعب گاز در ۲۰۲۳، ایران در مسیر رشد اقتصادی و کاهش کسری فصلی مصارف قرار دارد، اما در صورت تداوم کاهش فشار، ریسک خاموشی و ناترازی گاز داخلی تقویت خواهد شد .

 افت فشار طبیعی مخزن
از سال ۲۰۲۳، فشار مخزن در بخش ایرانی پارس جنوبی هر سال با افتی حدود ۷ بار مواجه بوده که موجب کاهش سالانه حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب نسبت به ظرفیت طراحی شده می‌شود.برآوردها تا سال ۲۰۲۷–۲۰۲۹ نشان از شتاب بیشتر افت فشار دارد؛ از دست رفتن ۲۸ تا ۴۲ میلیون مترمکعب گاز سالانه در این افق، به‌وضوح خطری استراتژیک را نشان می‌دهد. هم‌زمان، خطر مهاجرت گاز از بخش ایرانی به سمت بخش قطری میدان که فشارافزایی را زودتر آغاز کرده‌اند، باعث تشدید نگرانی کارشناسان در مورد سهم ایران از میدان مشترک شده است.

اقدامات دولت چهاردهم برای مدیریت افت فشار
در اسفند ماه سال گذشته، دولت با حضور رئیس‌جمهور مقادیری قرارداد ۱۷ میلیارد دلاری با چهار شرکت ایرانی امضا کرده است: پتروپارس، قرارگاه خاتم‌الانبیا، اویک و مپنا. این قرارداد شامل ساخت ۱۴ سکوی فشارافزایی در ۷ هاب، ۶۰,۰۰۰ تن سازه دریایی، ۶۰۰ کیلومتر خط لوله زیرسطحی و نصب ۳۰ کمپرسور ۳۰ مگاواتی است.بخش قابل توجهی از تجهیزات (حدود ۷۰ ٪) توسط سازندگان داخلی تولید می‌شود که پیام قوی (نگاه به درون) دولت را تقویت می‌کند .هم‌زمان، طرح حفاری ۳۵ حلقه چاه در داخل میدان (infill drilling) آغاز و نخستین چاه با ظرفیت تولید روزانه ۲ میلیون مترمکعب گاز توسط شرکت POGC فعال شده است؛ هدف اولیه بازیابی حدود ۳۶ میلیون مترمکعب در روز است.

از بحران تا فرصت دیپلماسی انرژی
تنش منطقه‌ای افزون شده و با حمله اسرائیل به فاز ۱۴ میدان در ۱۴ ژوئن، تولید بخشی از سکوها موقتاً متوقف شد؛ با این حال، دولت توانست با حضور مستمر در محل حادثه، سطح تولید را ثبات ببخشد.

نگاه آینده‌محور
پارس جنوبی، در قلب سیاست‌گذاری انرژی و اقتصاد ملی، اکنون در نقطه تحولی بی‌سابقه قرار گرفته است: از یک‌سو، افت طبیعی فشار که اگر با تأخیر حل نشود تا سال‌های آینده تولید را میلیونی کاهش می‌دهد؛ و از سوی دیگر، بسته حمایتی دولت و فناوری داخلی در مسیر بازسازی فشار، امیدبخش و جهت‌دهنده است.

اگر پروژه فشارافزایی در موعدی مشخص (تا سال ۲۰۳۰ افتتاح فاز نخست) تکمیل شود و چاه‌های درون‌ایزوفیسی عملیاتی باقی بمانند، ایران می‌تواند ظرفیت برداشت گاز را تا ۷۵ ٪ بازیابی کند و افزون بر آن، سبد صادرات را فراتر از یک استراتژی پادزهر، به راهبرد درآمدزا تبدیل کند .

در چشم‌انداز روشن، تمرکز بر ظرفیت‌های حل مسئله داخلی، توازن در حضور خارجی در پروژه‌های LNG، و توسعه میدان‌های مکمل مثل پارس شمالی، کیش، بلال و فرزاد خواهند بود. همچنین با عبور از تحریم‌ها و باز شدن فضای تعاملات بین‌المللی، این امکان فراهم می‌آید که سرمایه‌گذاری‌های خارجی و تکنولوژی غیربومی وارد میدان شود تا تولید و صادرات ایران جایگاه جهانی‌تری یابد.

در نهایت، پارس جنوبی نه فقط ذخیره طبیعی و اقتصادی عظیم، که بستر پدیداری سیاست‌هایی محوری برای امنیت انرژی، توانمندسازی سازندگان داخلی و نفوذ دیپلماسی اقتصادی ایران در منطقه و جهان است.

انتهای پیام/