جهش شرکتهای دانشبنیان در حل بحران آب و انرژی/ فعالیت ۱۵۵۰ شرکت دانشبنیان در سه جبهه
زهرا وجدانی: چالشهای امروز ایران در سه حوزه حیاتی آب، انرژی و محیط زیست از مهمترین دغدغههای ملی به شمار میروند. کمبود منابع آبی، تغییرات اقلیمی، فرسودگی زیرساختها و فشار روزافزون بر منابع انرژی، شرایطی را رقم زده است که بدون بهرهگیری از علم و فناوریهای نوین مدیریت آنها امکانپذیر نخواهد بود. در چنین بستری نقش شرکتهای دانشبنیان و سیاستگذاری علمی بیش از هر زمان دیگری پررنگ میشود.
سیدمهدی نوربخش، توسعه اقتصاد دانشبنیان آب، اقلیم و محیط زیست در نشست خبری که ۲ مهرماه ۱۴۰۴ در معاونت علمی برگزار شد، پرده از مجموعهای از برنامهها، دستاوردها و چالشهای پیش روی این ستاد برداشت. وی در سخنان خود ضمن تشریح نقش شرکتهای دانشبنیان در حل مشکلات ملی از جمله بحران آب، مدیریت انرژی و حفاظت از محیط زیست به اهمیت تعامل این شرکتها با صنایع بزرگ و دستگاههای اجرایی کشور تاکید کرد. این نشست همچنین نشان داد که حوزههایی، چون هوش مصنوعی، انرژیهای تجدیدپذیر، پروژههای هوشمندسازی و مطالعات آبهای ژرف در کانون توجه معاونت علمی قرار دارند و مسیر تازهای برای توسعه فناوریهای بومی ترسیم کردهاند. در این گزارش بهطور کامل به اهداف، فعالیتها و دستاوردهای ستاد توسعه آب، انرژی و خشکسالی پرداخته میشود.
تمرکز ستاد بر توسعه بازار شرکتهای دانشبنیان
به گفته نوربخش، ماموریت اصلی ستاد توسعه اقتصاد دانشبنیان آب، اقلیم و محیط زیست ایجاد و گسترش بازار برای محصولات و خدمات شرکتهای دانشبنیان است. او اعلام کرد که در حال حاضر حدود ۱۵۵۰ شرکت در این سه حوزه فعال هستند و محصولات متنوعی در اختیار بازار قرار میدهند. وی افزود که مرزبندی دقیق بین این حوزهها دشوار است، چرا که برخی فناوریها، همچون هوش مصنوعی، میتوانند هم در بخش آب، هم انرژی و هم محیط زیست کاربرد داشته باشند. با این حال تمرکز اصلی ستاد بر شرکتهایی است که بهطور مستقیم در این سه بخش فعالیت دارند.
همکاری نزدیک با دستگاههای اجرایی و صنایع بزرگ
دبیر ستاد توسعه تأکید کرد که فعالیتهای این نهاد در دو طبقهبندی کلی انجام میشود:
۱. تمرکز بر رفع چالشهای دستگاههای اجرایی دولتی و بخش خصوصی
۲. معرفی و توسعه فرصتهای فناورانه و نوآورانه
به گفته او کشور با گلوگاههای مهمی در حوزه آب، انرژی و محیط زیست مواجه است و برای حل این چالشها همکاری با وزارتخانههایی، چون نیرو، نفت، جهاد کشاورزی، کشور و سازمان حفاظت محیط زیست به شکل جدی دنبال میشود. نمونهای از این همکاریها تعامل با کشت و صنعت کارون، کشت و صنعت مغان و پالایشگاه آبادان است. نوربخش افزود که برای معرفی توان شرکتهای دانشبنیان به صنایع بزرگ رویدادهای متنوعی برگزار شده که نتایج مثبتی به همراه داشته است.
ورود به عرصه قانونگذاری و سیاستگذاری علمی
یکی از مهمترین محورهای فعالیت ستاد حضور فعال در عرصه قانونگذاری و ارائه مشاوره علمی به دولت و مجلس است. نوربخش با اشاره به ماموریت ویژه معاون علمی اظهار داشت که نقش ستاد در کمیسیونهای مجلس نسبت به گذشته پررنگتر شده است. وی افزود که تاکنون طرحهای متعددی ارائه و بخشی از آنها تصویب شدهاند. همچنین همکاریهای نزدیکی با سازمانهای مرتبط از جمله سازمان توسعه فناوریهای آبهای جوی، سازمان برنامه و بودجه و کمیسیونهای دولت صورت گرفته تا تأثیرگذاری قوانین و مقررات در حوزه دانشبنیان تقویت شود.
توجه به محیط زیست به عنوان محور اصلی
نوربخش با اشاره به گستردگی حوزههای تحت مسئولیت ستاد اعلام کرد: از نظر من، مهمتر از همه حوزهها، محیط زیست است، چرا که نقطه اتصال تمامی حوزههای دیگر محسوب میشود. وی توضیح داد که این ستاد علاوه بر مدیریت حوزههای آب و انرژی، تمرکز ویژهای بر توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و حفاظت از محیط زیست دارد. این رویکرد بهویژه با توجه به بحرانهای زیستمحیطی کشور از اهمیت راهبردی برخوردار است.
ایجاد باشگاه صادراتی برای شرکتهای دانشبنیان
یکی از ابتکارات مهم معاونت علمی در سالهای اخیر، ایجاد باشگاه صادراتی برای شرکتهای دانشبنیان بوده است. به گفته نوربخش، این باشگاه شرکتها را رتبهبندی کرده و تسهیلات ویژه صادراتی در اختیار آنان قرار میدهد. شرکتها بر اساس عملکرد خود از سه تا چهار ستاره رتبهبندی میشوند و حجم صادرات و شاخصهای عملکردی آنان بهطور دقیق پایش میشود. این سازوکار به افزایش صادرات محصولات دانشبنیان کمک کرده و زمینه ورود آنان به بازارهای بینالمللی را فراهم میکند.
همکاری با وزارت نیرو
نوربخش در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد که وزارت نیرو یکی از مهمترین همکاران ستاد توسعه آب و انرژی است. او گفت: موضوعاتی همچون استحصال آبهای نامتعارف، بازچرخانی آب، ذخیرهسازی انرژی و بهکارگیری هوش مصنوعی از جمله اولویتهای همکاری ما با وزارت نیروست. در این راستا ستاد هر هفته با وزارت نیرو در ارتباط است و تاکنون بیش از ۲۱ راهکار فناورانه برای تأمین آبشور ارائه و شرکتهای دانشبنیان مرتبط به مدیران معرفی شدهاند.
پروژههای هوشمندسازی در شهرها
از جمله دستاوردهای ملموس این همکاری اجرای پروژههای هوشمندسازی شبکههای شهری است. نوربخش توضیح داد که در شهرهای مشهد و قشم پروژههای هوشمند اجرا شده و در اصفهان نیز بازسازی شبکه فاضلاب با استفاده از روشهای نوین توسط شرکتهای دانشبنیان صورت گرفته است. این اقدامات موجب کاهش چشمگیر فرونشستها و بهبود مدیریت شهری شدهاند. همچنین در حوزه نیروگاهی تولید توربین کلاس F توسط شرکتهای دانشبنیان نمونهای از بهرهگیری از ظرفیتهای بومی است.
مدیریت ناترازی انرژی و کاهش خاموشیها
نوربخش همچنین به مدیریت ناترازی انرژی به عنوان یکی از مهمترین موفقیتهای اخیر اشاره کرد. به گفته او با استفاده از ظرفیت شرکتهای دانشبنیان و اجرای پروژههای فناورانه خاموشیها کاهش یافته و مدیریت پایدار انرژی تقویت شده است. او بر ضرورت استمرار این روند و فرهنگسازی برای استفاده از راهکارهای فناورانه تاکید کرد.
پروژه آبهای ژرف؛ از مطالعات علمی تا امیدهای آینده
یکی از برجستهترین موضوعات نشست، بررسی پروژه آبهای ژرف بود. نوربخش اعلام کرد که این پروژه بهطور مشترک با دانشگاههای کشور در حال اجراست و هدف آن شناسایی و بهرهبرداری علمی از منابع آبهای ژرف است. او تأکید کرد که معاونت علمی صرفا در بخش مطالعاتی و علمی حضور دارد و تصمیمگیری درباره بهرهبرداری نهایی بر عهده وزارت نیرو خواهد بود.
مطالعات انجامشده با همکاری دانشگاه صنعتی شریف، جهاد دانشگاهی اصفهان و دانشگاه شیراز بازبینی و تکمیل شده و بهزودی نتایج رسمی منتشر خواهد شد. نوربخش افزود که تجارب کشورهایی مانند استرالیا به عنوان الگوی مطالعاتی مورد استفاده قرار گرفته است. وی همچنین هشدار داد که برنامهریزی منابع آب نباید تنها بر مبنای آبهای ژرف صورت گیرد تا از خطاهای احتمالی جلوگیری شود.
وی یادآور شد که انتشار اطلاعات نادرست در گذشته موجب برخی حواشی شده بود. به گفته او نتایج علمی معتبر و رسمی بهزودی منتشر خواهد شد و بسیاری از ابهامات برطرف میشود.
۲ کلیدواژه اقتصاد چرخشی و مهار کربن
دبیر ستاد توسعه با تاکید بر اهمیت اقتصاد چرخشی بهعنوان یکی از راهکارهای مؤثر در حل چالشهای ناترازی و مسائل زیستمحیطی کشور اظهار کرد: اقتصاد چرخشی میتواند نقشی کلیدی در برونرفت از مشکلات موجود ایفا کند.
وی در ادامه مدیریت و مهار انتشار کربن را دومین کلیدواژه مهم در این حوزه دانست و گفت: خوشبختانه در این زمینه اقدامات مثبتی در حال انجام است و همکاریهای ارزشمندی شکل گرفته است. بهعنوان نمونه تفاهماتی میان این بخش و بنیاد مستضعفان درخصوص راهاندازی بازار داوطلبانه کربن به امضا رسیده که میتواند تأثیرگذار و راهگشا باشد.
نوربخش با اشاره به ضرورت پیگیری این رویکردها هشدار داد: بیتوجهی به موضوعاتی همچون اقتصاد چرخشی و مدیریت انتشار کربن میتواند تبعات جدی و جبرانناپذیری برای کشور به همراه داشته باشد.
بررسی سخنان سیدمهدی نوربخش در نشست خبری اخیر نشان میدهد که ستاد توسعه آب، انرژی و خشکسالی توانسته است با تکیه بر ظرفیت شرکتهای دانشبنیان، ورود به عرصه قانونگذاری و اجرای پروژههای فناورانه گامهای مهمی در جهت حل برخی از بنیادیترین مشکلات کشور بردارد. از تسهیل حضور محصولات دانشبنیان در بازارهای جهانی گرفته تا همکاری نزدیک با وزارت نیرو در موضوعات حساسی همچون بازچرخانی آب و مدیریت ناترازی انرژی، همگی حکایت از نقش روزافزون فناوری در حکمرانی منابع حیاتی کشور دارند.
پروژههایی نظیر هوشمندسازی شبکههای شهری و مطالعات آبهای ژرف نیز نشان میدهند که نگاه آیندهمحور و علمی بر سیاستهای این ستاد حاکم است. با این حال موفقیت نهایی این رویکردها نه تنها به توان علمی و فناورانه کشور، بلکه به اراده دستگاههای اجرایی، تخصیص منابع پایدار و همافزایی ملی وابسته است.
اکنون پرسش اساسی این است که: آیا ساختار اجرایی و سیاستگذاری کشور میتواند با سرعتی همتراز با رشد فناوری حرکت کند و از ظرفیت شرکتهای دانشبنیان برای عبور از بحرانهای آب، انرژی و محیط زیست بهرهبرداری کامل به عمل آورد؟
انتهای پیام/
