نسل قدیم در فضای مجازی/ نگاهی به رفتارهای دیجیتال مادران ایرانی در شبکههای اجتماعی
روز مادر، بهانهای است برای مرور تجربه مادر بودن، تجربهای که در هر دوره، شکل و ابزارهای متفاوتی دارد. اگر مادری در نسلهای پیش بیشتر با خانه، مدرسه و خانواده تعریف میشد، برای مادرانی که اواخر دهه ۱۳۹۰ صاحب فرزند شدند، این تجربه خیلی زود با گوشی هوشمند و شبکههای اجتماعی گره خورد. نه به عنوان یک انتخاب سبک زندگی، بلکه بهعنوان بخشی از مدیریت روزمره.
به گزارش برنا، شیوع کرونا و آنلاینشدن آموزش، نخستین نقطه برخورد جدی این نسل از مادران با فضای مجازی بود. ارتباط با مدرسه، دریافت تکالیف، پیگیری کلاسها و حتی گفتوگو با معلمان، همگی به پیامرسانها منتقل شد. پس از آن نیز، با آنلاینشدن بخش بزرگی از خدمات و ارتباطات، شبکههای اجتماعی در زندگی مادران ماندگار شدند و به ابزاری ضروری برای مادریکردن در دنیای امروز تبدیل شدند اما پیش از این مرحله، مسیر سادهای طی نشده بود.
بسیاری از مادران در آغاز ورود گوشیهای هوشمند، همچنان به تلفنهای همراه ساده وفادار بودند. گوشیهایی که فقط تماس میگرفتند و پیامک میفرستادند برایشان کاملا کافی به نظر میرسید. خرید گوشی هوشمند، برای این نسل بیشتر از آنکه هیجانانگیز باشد، نگرانکننده بود. مقاومت در برابر هوشمند شدن تلفن همراه، بخشی از واکنش طبیعی به جهانی بود که با سرعتی بیشتر از توان سازگاری پیش میرفت.
پس از خرید گوشی هوشمند، مقاومت مرحله دوم آغاز شد، عضویت در شبکههای اجتماعی و پیامرسانها. نگرانی از امنیت، بیاعتمادی به محتوای منتشرشده و تصور وقتگیر بودن این فضا، دلایل رایجی بود که مادران برای دوری از شبکههای اجتماعی مطرح میکردند اما واقعیت زندگی روزمره، بار دیگر مسیر را تغییر داد. ارتباط با مدرسه، دریافت اطلاعیهها، دیدن عکسها و ویدئوهای خانوادگی و حتی پیگیری اخبار، همه به این فضا منتقل شده بود. عضویت، این بار از سر ضرورت اتفاق افتاد.
با ورود به شبکههای اجتماعی، چالش چگونه مصرف کردن آنهای توسط والدین آغاز شد. کار با اپلیکیشنها، تنظیمات گوشی، ارسال و دریافت فایل و حتی تشخیص پیامهای مهم، مهارتی تازه بود که باید آموخته میشد. اینجاست که نقش فرزندان و نوهها پررنگ شد، در واقع آنها نقش آموزگاران ناخواستهای را برعهده گرفتند که باید بارها و بارها شیوه کار با گوشی را توضیح میدادند تا حافظه دیجیتال مادران بهتدریج شکل گرفت.
اما زمانی که این مرحله پشت سر گذاشته شد، ورق برگشت. مادرانی که تا دیروز برای هر کار ساده کمک میخواستند، حالا خودشان کاربران فعال فضای مجازی شده بودند. گوشیهای هوشمند تبدیل به ابزاری دائمی شد ابزاری که نهتنها ارتباط، بلکه اطلاعات را هم در اختیار میگذاشت. شبکههای اجتماعی به منبعی برای یادگیری دستورهای آشپزی، توصیههای خانهداری، نکات روانشناسی و البته توصیههای پزشکی تبدیل شد.
جستوجوی موضوعات پزشکی و سلامتی، یکی از پررنگترین رفتارهای مادران در شبکههای اجتماعی است. از درمانهای خانگی گرفته تا توصیههای مربوط به خوراکیها، ویتامینها و سبک زندگی سالم اما مساله فقط مصرف این محتوا نیست بلکه بازنشر آن است. توصیههایی مثل «این رو نخور ضرر داره»، «این نوشیدنی خوب نیست»، «تو اینترنت نوشته» و ...که مادرها با نیت مراقبت و دلسوزی به دیگران بهویژه فرزندان خود منتقل میکنند اما در این میان، مرز میان آگاهی و اطلاعات نادرست همیشه شفاف نیست.
تناقض جالبی در این رفتار دیده میشود. مادرانی که سالها نسبت به فناوری بدبین بودند، حالا گاهی به سرعت به محتوای آنلاین اعتماد میکنند. شاید نه از سر سادگی، بلکه به دلیل همان انگیزه مراقبت از خانواده که این انگیزه اگرچه ارزشمند است، اما در دنیای پرسرعت شبکههای اجتماعی میتواند با اطلاعات نادرست ترکیب شود.
خرید اینترنتی هم یکی دیگر از عرصههای تازه تجربه مادران است. از خرید وسایل خانه گرفته تا مواد غذایی و لوازم شخصی. پرسش درباره لینکها، مقایسه قیمتها و نگرانی از معتبر بودن فروشگاهها، بخشی از گفتوگوهای روزمره آنها است. در این حوزه نیز، هم اعتماد زودهنگام دیده میشود و هم بدبینی شدید. البته نباید تصویر واحدی از مادران ترسیم کرد. بسیاری از آنها بهمرور سواد رسانهای بالایی پیدا کردهاند، منابع مختلف را مقایسه میکنند و حتی نقش هشداردهنده برای دیگران دارند. تفاوت نسلها، تحصیلات و تجربههای زیسته، رفتارهای متفاوتی را در فضای مجازی شکل داده است.
روز مادر بهانهای است برای دیدن تصویر کمتر دیدهشده از آنها؛ مادرانی که روزی با گوشی هوشمند مخالف بودند، امروز بدون آن زندگی را ناقص میدانند. نگرانیهایشان دیجیتال شده، توصیههایشان آنلاین شده و مراقبتشان به شکل لینک، پیام و ویس به دست ما میرسد.
انتهای پیام/
