محدود کردن مناطق آزاد یعنی حذف صورت مسئله ناکارایی اقتصاد

به گزارش خبرگزاری برنا-ایلام-این نوشتار به این شرح است: هر از چند گاهی با طرح موضوعی در خصوص ایجاد منطقه ویژه یا آزاد منتقدین سریعاً با اظهارنظرهای تکراری شروع به زیر سؤال بردن موضوع مناطق آزاد می‌کنند، در پاسخ به انتقادات وارده نکات ذیل جهت استحضار منتقدین ارائه می‌گردد.

موضوع کارایی اقتصاد و تولید حداکثری و مداخله حداقلی دولت در بازار همواره از دغدغه‌های اقتصاددانان و دولت‌مردان بشمار می‌رود. مناطق آزاد تجاری با قدمت بیش از یک قرن سابقه و باهدف تولید رقابت‌پذیر، توسعه تجارت، صادرات مجدد، انتقال تکنولوژی و در نهایت بهبود کارایی منطقه‌ای و ملی اقتصاد ایجاد می‌شوند همین طور ایجاد و توسعه مناطق آزاد در دنیا از مبانی نظری و تئوری محکمی برخوردار است و با نگاه سطحی و برداشت غیرعلمی نمی‌توان مزیت‌های عمده آن را در کنار معایب ناچیز آن نادیده گرفت.

موضوع واردات که عموماً موردبحث هست مشکل کل کشور اعم از سرزمین اصلی و مناطق آزاد هست. از کل واردات ٤٧ میلیارد دلاری تنها ٣ میلیارد دلار مربوط به‌کل مناطق آزاد هست که عدد ناچیزی است این در حالی است که طبیعت مناطق آزاد امر تجارت آزاد هست به ویژه اینکه برای صادرات مجدد امر واردات اجتناب‌ناپذیر است. حتی اگر مناطق آزاد را در کشور نمی‌داشتیم با حدود ٤٥ میلیارد دلار واردات در کشور مواجه بودیم که عدد بزرگی است. حال سؤال اینجاست اگر مناطقی مثل قشم و کیش آزاد محسوب نمی‌شدند و امروز جز سرزمین اصلی کشور محسوب بودن آیا این رونق امروزی را داشتند؟ آیا در گرم‌ترین روزهای سال بازار این مناطق رونق امروز را داشت؟ آیا امروز تفاوت زیادی با بخش عمده‌ای از جزائر و مناطق دورافتاده و محروم کشور داشتند؟ آیا مناطق آزاد کشور به عنوان بخش کوچکی از بازارهای جهانی فرصت مناسبی برای تشخیص میزان رقابت ناپذیری سرزمین اصلی محسوب نمی‌شوند؟ آیا بهتر نیست از این تشخیص برای رفع مشکلات فرا روی تولید ارزان‌قیمت سرزمین اصلی استفاده شود؟ مگر غیرازاین است که با آزاد شدن یک منطقه مخارج تحقق برنامه‌ها و زیرساخت‌ها و ... از دوش دولت برداشته‌شده و به دوش منطقه میفتد!

بدیهی است مناطق آزاد همانند سرزمین اصلی از مشکلاتی برخوردار هستند و ممکن است از مسیر خود اندکی انحراف داشته باشند لکن نباید به‌گونه‌ای با موضوع برخورد شود که چنین به ذهن متبادر شود که  گنه کرد در بلخ آهنگری به شوشتر زدند گردن مسگری» به عبارتی نباید به‌گونه‌ای رفتار شود که مشکلات سرزمین اصلی به پای مناطق آزاد نوشته شود و یا همه مناطق آزاد و ویژه را با یک چوب انتقاد راند!

مشکل سطح بالای واردات در کشور ریشه در رقابت ناپذیر بودن کشور تولید در سرزمین اصلی، قاچاق کالا از مبادی غیرقانونی و ... دارد. حتی با محدود کردن مناطق آزاد رویه موجود واردات تغییری نخواهد کرد.

ضروری است در خصوص ایجاد یا محدود کردن مناطق آزاد کشور با نگاه کارشناسی و عمیق علمی پرداخته و از برخوردهای سطحی و غیر کارشناسی پرهیز شود. محدود کردن مناطق آزاد یعنی حذف صورت مسئله ناکارایی اقتصاد در سرزمین اصلی.

مقایسه وضعیت شهرک‌های صنعتی (سرزمین اصلی) و مناطق ویژه (منطقه آزاد) عملکرد این دو تا شق را محرز می‌کند، درحالی‌که مناطق ویژه از بودجه عمومی برخوردار نیستند از رونق بسیار بهتری نسبت به شهرک‌های صنعتی که با بودجه عمومی مدیریت می‌شوند برخوردار هستند. این موضوع بدیهی است و ریشه در مزیت‌های متعدد مناطق آزاد و ویژه در مقایسه با شهرک‌های صنعتی واقع در سرزمین اصلی دارد. نمونه بارز این مزیت حذف مجوزهای متعدد و زمان‌بر و هزینه‌بر است به‌عنوان‌مثال متقاضی تولید در سرزمین اصلی برای اخذ هزار متر زمین می‌بایست حداقل از ١٣ دستگاه اجرایی مجوز اخذ کند و حداقل ١٠ ماه زمان خواهد بود درحالی‌که در مناطق آزاد و ویژه این کار به سرعت انجام‌گرفته و تنها یک دستگاه اجرایی تصمیم گیر خواهد بود. اگرچه تعدادی از مناطق ویژه هنوز در ابتدای راه هستند و اساساً مدت زمان زیادی از عمر این مناطق سپری نشده و قضاوت در خصوص توفیق یا عدم توفیق آن‌ها زود است.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که ناکارایی مناطق آزاد ریشه در ناکارایی سرزمین اصلی دارد و با بهبود کارایی در سرزمین اصلی خودبه‌خود مناطق آزاد نیز کارا شده و حول استانداردهای جهانی حرکت خواهند کرد.

ازاین‌رو ضروری است تصمیم گیران در خصوص ایجاد یا محدود کردن مناطق آزاد کشور با نگاه کارشناسی و عمیق علمی پرداخته و از برخوردهای سطحی و غیر کارشناسی پرهیز نمایند. در پایان مجدداً تأکید می‌شود که محدود کردن مناطق آزاد یعنی حذف صورت مسئله ناکارایی اقتصاد در سرزمین اصلی.

امیدوارم دولت و مجلس ضمن واکاوی و کاهش آسیب‌های فرا روی مناطق آزاد موجود، زمینه را برای توسعه مناطق آزاد و ویژه با هدف تولید بیشتر فراهم کنند.