راهکارهای احیای زاینده رود

بیش از 1.5 دهه پیگیری و مطالعه و بررسی های فراوان و استفاده از نقطه نظرات مشاورین و کارشناسان داخلی و خارجی و افراد مجرب از وزارت نیرو،وزارت جهادکشاورزی و دیگر نهادها و صنف کشاورزان ، نهایتا برای احیای زاینده رود تصمیمات ذیل اتخاذ گردید و توسط نهادهای مسئول از جمله شورای عالی آب و شورای هماهنگی زاینده رود و با پشتیبانی و حمایت شورای امنیت کشور و شورای تامین استان به تصویب رسید:

1-    اجرای ساماندهی رودخانه و سرشاخه ها و حفاظت  و نظارت و بهره برداری رودخانه زاینده رود در دو استان اصفهان و چهارمحال  با هدف رفع موانع و اعیانی ها و مستحدثات که موجب هدر رفت آب رودخانه می شود و جلوگیری از برداشت های غیرقانونی و مازاد بر مجوزهای موجود با محوریت صنف کشاورزان و مشارکت بهره برداران  که با اجرای صحیح آن حجم قابل توجهی به روان آب رودخانه اضافه می شود.

2-    تکمیل طرح انتقال آب تونل سوم کوهرنگ و اجرای طرح انتقال آب بهشت آباد

3 – جمع آوری و بازیافت پساب های فاضلاب شهری و صنعتی و تصفیه کامل آن و استفاده مجدد برای صنایع و سایر مصارف مجاز.

4 – تلاش در راستای اصلاح سیستم آبیاری در بخش کشاورزی و الگوی زراعی و بالا بردن راندمان آبیاری.

5 - اصلاح الگوی فضای سبز متناسب با اقلیم خشک حوضه زاینده رود.

6 – ایجاد طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی بدینصورت که چاه های غیر قانونی مسدود و مسلوب المنعفه شود و آنها که مجوز دارند متناسب با حداقل نیاز اراضی تحت شرب و مصارف تعیین شده تعدیل و با کنتورهای هوشمند کنترل و نظارت شوند.

7 – میزان آب حقابه داران و محیط زیست معین شد و مقرر شد که وزارت نیرو مقدار آبی را که با سرمایه گذاری دولت وارد حوضه کرده است را مدیریت کند و برای جبران  کسری تخصیص های مازادی که داده است ، طرح های انتقال آب را اقدام نماید.

8 – شورای هماهنگی مدیریت حوضه زاینده رود به ریاست وزیر نیرو تشکیل گردید که نماینده صنف کشاورزان اصفهان و استاندار اصفهان عضو آن هستند و تصمیمات حوضه در آن شورا گرفته می شود و اداره کل مدیریت یکپارچه حوضه زاینده رود با منصوب نمودن یکنفر مسئول توسط وزارت نیرو تشکیل گردید. کمیته مشترکی بین صنف کشاورزان استان اصفهان و چهارمحال بختیاری تشکیل گردید و با این ابتکار امکان نظارت صنف کشاورزی در چهارچوب قانون و تحت حمایت دستگاههای اجرائی، قضایی و انتظامی و صنفی استان بالادست فراهم گردید.

البته بعضی از مسائل جزءتری نیز می باشد که تقریباً در دل موارد فوق مستقر است.

اجرای طرح های فوق از یکطرف مستلزم حضور بهره برداران و ذینفعان و صاحبان حقابه های کشاورزی، زیست محیطی، شهری و صنفی و غیره است تا در کنار دستگاههای اجرایی امکان اجرای سریعتر و با کیفیت تر این مصوبات محقق گردد و از طرف دیگر آنچه مهمتر است وجود اعتبارات لازم برای اجرای این تصمیمات است.

متاسفانه با مشکلات و محدودیت های مالی که دولت دارد و حساسیت هایی که بعضی از نهادها و شخصیت های ملی و بعضاً دیگر استان ها در مورد اصفهان دارند و این استان را برخوردار می دانند ، تخصیص اعتبارات ملی برای اجرای این امور در چند سال اخیر به اندازه تورم سالانه آنها نبوده است. به عنوان مثال :

1- تونل سوم کوهرنگ که دو سال پیش با اعتباری کمتر از یکصد میلیارد تومان می توانست تکمیل شود پس از طی سه سال اخیر و صرف اعتبارات تخصیص سالانه، هم اکنون اعلام نموده اند که برای تکمیل آن قریب 400 میلیارد تومان اعتبار نیاز است و بی گمان با این روند در سال های بعد ، بالاتر از آن هم بشود و اخیراً بدلیل اینکه چندین ماه هیچ مبلغی به پیمانکاران پرداخت نشده بود، کار تکمیل تونل سوم هم تعطیل کامل شد.

2 - طرح انتقال آب بهشت آباد که پیش بینی بودجه مورد نیاز آن ، رقمی بیش از 1500 میلیارد تومان می باشد که در دولت دهم حدود 90 میلیارد تومان اوراق مشارکت فروخته شد و کار اجرا شروع شد لیکن در دولت یازدهم تعطیل گردید.

3 – ساماندهی رودخانه بر اساس نظر مشاورین شرکت آب منطقه ای بالغ بر 500 میلیارد تومان هزینه دارد و چنانچه قرار بر پرداخت خسارت به مالکین و متصرفین حریم و بستر رودخانه باشد رقم به دو برابر افزایش می یابد.

4 – اجرای طرح تعادل بخشی در حوضه زاینده رود و جلوگیری از تخلیه بیشتر آبخوان ها و ممانعت از فرونشست زمین بالغ بر 200 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد . به اعداد و ارقام فوق، تورم های سالانه و حوادث و موانع فوق که موجب بالا رفتن این اعداد می شود را باید اضافه نمود.

آنچه مسلم است این طرحها بدون مشارکت همه بخشهای مصرف از قبیل شهرداریها و شوراهای شهر، صنایع و اصناف و شهروندان و بهره برداران کشاورزی  و محیط زیست، میسر نخواهد شد.

ضمن اینکه دلیل اصلی اما و اگر ها و تناقض گوئی های دولت و وزارت نیرو در خصوص طرح های انتقال آب کوهرنگ سه و بهشت آباد و سایر کارهای حوضه زاینده رود ، محدودیت های مالی دولت برای تخصیص بودجه است و بهمین دلیل هرچند مدت یک موضوع جدیدی را علم می نماید تا وقت بخرد و عملا در دولت یازدهم طرح تونل سوم کوهرنگ 4% پیشرفت فیزیکی داشته و طرح بهشت آباد نیز کاملا متوقف گردید.

این در صورتی است که طرح های مشابه آب در دیگر استانها که آب از زاینده رود برده و قصد انتقال بیشتر آن را دارند و مشارکت بهره برداران آن استان ها را بدنبال داشته و دارد متفاوت عمل شده است، لذا پیشنهاد میگردد شهرداری و شورای محترم شهر اصفهان:

1-    در راستای مواد 4 و 13 وظائف و تکالیف شورای شهر ، و در تعامل تعریف شده با شرکت آب منطقه ای استان و وزارت نیرو ،مصوب گردد که شهرداری محترم هزینه تکمیل تونل سوم کوهرنگ را که زود بازده می باشد را تامین و پرداخت نماید.

2-    ماشین آلات مورد نیاز برای اجرای سریع طرح ساماندهی رودخانه زاینده رود که شامل دستگاه های راه سازی و ماشین آلات سنگین برای اصلاح بستر رودخانه است را در اختیار صنف کشاورزی قرار دهد.

3-    از ظرفیت قانونی خود در ماده پنج وظائف و اختیارات شورای شهر استفاده نموده و :

الف – برای مشارکت مردم در تامین منابع مورد نیاز برای احیای زاینده رود و تالاب گاو خونی استفاده نماید و بگونه ای تدبیر نماید که هر فرد حداقل روزانه معادل یک بطری آب معدنی به رودخانه کمک نماید.

ب – هر کارمند معادل یک روز حقوق خود در ماه را به رودخانه کمک نماید.

ج – هر کسبه به اندازه یک روز درآمد خود در ماه را به رودخانه کمک نماید.

د- 20 درصد به مبلغ بلیت های اتوبوس و سایر خدمات شهری اضافه شود برای تامین منابع مالی لازم برای احیای زاینده رود.

4-    در راستای بند 14 وظائف و اختیارات قانونی شورای شهر نسبت به خرید اراضی و پمپاژهای بالا دست رودخانه در استان چهارمحال و اصفهان اقدام نموده و پمپاژ های آن را جمع  نموده و معادل آب آن را در شهر اصفهان برای فضای سبز و سایر نیازهای شهری استفاده نماید.

در پایان معروض می دارد که صنف کشاورزی بر این باور است که سازمان مردمی احیای زاینده رود بصورت رسمی و ثبتی و قانونی باید تشکیل شود و تمام بهره برداران با محوریت نهادها و تشکل های غیر دولتی، سهامدار و تصمیم گیر آن باشد و هم اکنون برای احیای زاینده رود و در ادامه و آینده نیز برای حفاظت و نگهداری و بهره برداری از زاینده رود تلاش کنند و این ماموریت را به عهده دولت نگذارند که نتیجه ای جز آنچه تاکنون پیش آمده را نخواهد داشت

یادمان باشد زاینده رود همه فرزندان خود را به کمک می طلبد و فرزندان باید زودتر و جلودار دیگران باشند. با عکس گرفتن و درج آن در رسانه ها و سخنرانی تنها رودخانه احیا نمی گردد.

اسفندیار امینی

دبیرِ اجرایی

مدیر طرح های ساماندهی، حفاظت و بهره برداری رودخانه زاینده رود