میزگرد علمی «وکالت» در پرتو نظرات آیت‌الله العظمی هاشمی شاهرودی(حفظه الله) برگزار شد

به گزارش خبر گزاری برنا در استان تهران، در ادامه برگزاری سلسله نشست ها و میزگردهای علمی در دانشگاه عدالت، به همت معاونت علمی دانشگاه سیزدهمین نشست علمی با موضوع «وکالت» در پرتو نظریات مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی هاشمی شاهرودی (حفظه الله)   و با حضور اساتید و دانشجویان و با سخنرانی دکتر علی نجفی توانا، دکتر امیرعباس بزرگمهر و آقای منصور فلکی برگزار شد.

در این نشست ابتدا دکتر بزرگمهر، با بیان اینکه آیت الله العظمی هاشمی شاهرودی کار وکالت انجام ندادند اما نکاتی را مورد توجه قرار دادند که شاید حتی از نگاه یک وکیل یا متخصص حقوق مغفول مانده باشد، اظهار کرد: وکیل یک واژه عربی است که درقرآن هم بیان شده است. وکالت هم درعرف ما وجود دارد وهم در عرف قرآن به آن اشاره شده است. وکالت دارای دو معناست. وکیل در عرف، نماینده موکل و انعکاس دهنده موکل است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه معنای وکیل درقرآن، معنای بالاتری است،افزود: برای نمونه در آیه « حسبنا الله ونعم الوکیل» وکیل،معنای نمایندگی ندارد بلکه وکیل دراینجا به معنای تجلی بهتر محسوب می شود. ناجی ایی که بهتر از اصل خود عمل می کند. این وکیل نه تنها منجی موکل است بلکه اثر کامل تری نیز ازخود به جا می گذارد. وکالت تنها به حوزه دادگستری محدود نیست. برای مثال روانکاو اگر دچار اختلال شود نزد روانکاو دیگر می رود تا اختلال خود را برطرف کند. وقتی دچار مشکل هستیم کسی بهتر از من، بهتر می تواند آن مشکل را برطرف کند. خاصیتی وجود دارد که بر اساس آن شخص ثالث متخصص، که نسبت به مسائل فردی آن شخص بی طرف است، می تواند به او کمک کند.

بزرگمهر خاطر نشان کرد: وقتی به تنهایی وارد دادگاه می شوید با توجه به اینکه استرسخیزاست،فشارهاواسترسهای موجودرادردهضربکنید،بعضیمکانهااسترسبیشتریایجادمیکنندکهدادگاهجزءاینمکانهاست. شخصی را تصور کنید که علی رغم داشتن مشکل، وارد محیط استرس زا می شود تا از حق خود دفاع کند، آیا موفقیت در این فضا و احقاق حق در آن مکان این امکان پذیر است؟

وی گفت: نیاز به وکیل در عموم و همچنین در دادگاه ضروری است. هرچه جامعه پیشرفته تر می شود، قوانین در آن بیشتر می شود همچنین سیر جامعه به گونه ای است که قوانین در آینده  پیچیدهترمیشوند،پیچیدگیقانونبهعلتایناستکهمحصولبشراستمادرتفسیرقرآنیکهمدعیسادهگوییآنهستیم،اختلافداریم. پیچیدگیدرقانونوپیچیدگیدرتفسیرقانونحضورعوامرادردادگاه سخت می کند.

بزرگمهر عنوان کرد: جنبه ای که آیت الله هاشمی شاهرودی آن را مورد توجه قرار دادند  الزامنیازبهوکیلاست. دربحثعدالتاحرازحقواجباستواگرایناحرازجزباوجودوکیلامکاننداشتهباشد،واجباست. مابهعنوانقوهمقننهمیتوانیمقوانینیتصویبکنیم که حضور وکیل در قوه قضاییه اجباری شود. زمانی در ماده ٣٣ و ٣٤ وکالت، این اجباری بودن وجود داشت که متاسفانه برداشته شد. اجباری بودن وکیل منجر می شد که وکیل و قاضی حرف یکدیگر را راحت تر درک کنند. فهماندن مطلب حقوقی به عوام کار دشواری است زیراهرچه  موضوعبرای اوتوضیح داده شود فایده ای نخواهد داشت.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه آیت الله هاشمی شاهرودی از جنبه کیفری هم معتقد بودند لازمه حق دفاع از متهم این است که شخص باید وکیل داشته باشد، گفت: حتی اگر جرم شخص آشکار باشد از نظر عقلا  داشتنوکیلبرایاینشخصواجباست. آیت الله شاهرودی برای این الزام آور شدن وکالت پیشنهاداتی داشتند. برای نمونه ایشان از موافقان اجباری شدن وکالت بودند که پیشنهاد بسیار خوبی است.به موجب این اقدام بحثی پیش می آید، و آن این است که مردم توان پرداخت حق الوکاله به وکیل را ندارند.ایشان در اینجا پیشنهاد بیمه را موثر دانستند.

بزرگمهردر پایان با بیان اینکه حضور در زندگی فی نفسه خطر محسوب می شود عنوان کرد: عقل می گوید  برایاینمدتعمر،خودمانراباوکیلبیمهکنیم.آیتاللههاشمی شاهرودیمعتقدبودنداصل٣٥قانوناساسییابایداصلاحشودیاتفسیر. بایدتضمینات لازم برای دفاع فراهم شود. عمده ترین مشکل نداشتن وکیل، بحث مالی آن است که با بیمه وکالت می توان آن را جبران کرد.یک بیشنهاد دیگر بحث تخصص گرایی وکلاست که آیت الله هاشمی شاهرودی نیز آن را مورد توجه قرار داده اند زیرا اگر وکیل تخصصی باشد تاثیر بهتری دارد.

سخنران بعدی این نشست دکتر علی نجفی توانا از اساتید برجسته حقوق و از اعضای هیأت مدیره کانون وکلا در این نشست گفت: من درد کشیده وکالت هستم. می‌خواهم شما را در این درد شریک کنم.وکالت از مشاغلی است که در تاریخ مانند سایر مشاغل تخصصی وجود داشته است. هیچ‌کس نمی‌تواند در تمام امور تخصص داشته باشد افراد عادی نیز نمی‌توانند چنین کنند مگر این‌که از تجربه برخوردار باشند.

وی با بیان این‌که «از زمان رم باستان این مشاغل وجود داشته است» اظهارداشت: وکالتجزءمشاغلبااهمیتبودهاست. درمبانیفقهیوشرعنهادوکالتبهعنواننهادتسریعکنندهاجرایعدالتوانجامامورشناساییشدهاست. درگذشتهوکالتبهمعنایرسمیآنوجودنداشت؛ زیرا عدلیه به لحاظ رسمی وجود نداشت. اگر نهاد قضایی نباشد وکالت بی‌معناست این دو نهاد باید کنار هم حرکت کنند. پس از مشروطه عدلیه جدید ایجاد شد و پس از آن دایره قضایی تاسیس شد. پس از آن وکیل تحت امر در دایره احصای قضایی ایجاد شد. ما از نیروهای مستقل کمتر استفاده می‌کنیم، نظام قضایی در آن زمان متزلزل بود؛ زیرا حکم تحت نظر روسای قضایی و با مصلحت صادر می‌شد. تا این‌که در سال 1333 پس از کودتا تحت فشار جامعه وکالت، نهاد مستقل وکالت ایجاد شد.

وی افزود: در سال‌های اخیر بعضی از مسئولان به جای این‌که اعتبار وکالت را درک کنند به صور مختلف این نهاد را محدود کردند. پیشانی حقوق بشر که عمر صد ساله دارد نهاد وکالت است. بهتر است قانون را اجرا کنیم و از وکلای خوش‌نام در امر قضا استفاده کنیم. این محدودیت‌ها ادامه پیدا کرد تا این‌که نهاد موازی ایجاد کردیم. وکیل باید آزاد باشد و مجبور به خودسانسوری نشود. خودسانسوری آفت محسوب می‌شود. آزادی در چارچوب قانون ضرورت بعدی تخصص است. وکیل باید درابعاد مختلف حرفه وکالت تخصص داشته باشد. وکیل باید هوش ایجاد تعادل در تمنیات شخصی و امکانات را داشته باشد. همچنین وکیل باید خوش‌نام و سالم باشد و از روابطش با قاضی در امر وکالت استفاده نکند.

این حقوقدان عنوان کرد: در سیستم قضایی این عقیده وجود دارد که وکیل دشمن است. قاضی باهوش با تفهیم پرونده توسط وکیل حکم عادلانه صادر می‌کند، قضات هم همکار ما هستند، بهتر است با هم دوستانه رفتار کنیم. موضوع قابل توجه دیگراستقلال وکلاست. اگراستقلال وکیل گرفته شود مانند این است که آب را از ماهی بگیرند؛ وکیل دیگر نمی‌تواند وکالت کند. به وکلا احترام لازم گذاشته نمی‌شود. ما را برای ورود به محاکم جوری بازرسی می‌کنند که گویی غریبه هستیم. تصویری که از وکیل در جامعه ساختند تصویر منفی ای است. درحالی‌که ثابت می‌کنم معدل سلامت وکالت از اکثر اقشارجامعه بالاتر است.

وی نکته قابل توجه دیگر را بیکاری وکلا دانست و افزود: به وکلای جوان پرونده داده نمی‌شود و آن‌ها مجبورهستند که وارد رانت شوند. وکیل برای این‌که پناهگاه مردم باشد باید در پناه قانون باشد. اخیرا کمپینی برای ورود به حرفه وکالت ایجاد شده است که می‌گوید بدون اجازه می‌خواهیم وکیل شویم. چگونه بدون کنکور می‌خواهید وارد وکالت شوید؟ چرا دولت بدون انسجام علمی و پژوهشی و بدون توجه به نیاز کشور وکیل پرورش می‌دهد؟ ما کانون وکلا را بدون حمایت دولت پرورش دادیم و محدودیت رسیدگی به کار آموز داریم. وزیر اقتصاد و وزیر علوم باید برای سیستم آموزشی کشور برنامه ریزی کنند، پس از پسابرجام در کشور به سرمایه‌گذاری نیاز داریم، اگر سرمایه‌گذار خارجی بخواهد کار حقوقی انجام دهد باید نهاد وکالت مستقل آن‌ها امورشان را پیگیری کند.

وی با بیان این‌که «آیت الله هاشمی شاهرودی قربانی اطاله نظام قانونگذاری شدند»، ایشان به الزامی کردن وکالت اشاره داشتند وآن را الزامی کردند. همچنین ایشان در این راستا بخشنامه صادر کردند اما در اجرا متوقف شد. توسعه فرهنگ وکالت نیز از مسایل مورد توجه ایشان بود، فرهنگ وکالت یعنی در تمام امور چه حقوقی، چه سایر امور از وکیل استفاده شود تا میزان خطا و اشتباه در امور کاهش یابد.

نجفی توانا اضافه کرد: موضوع قابل توجه دیگراحترام به شان وکالت است، احترام به وکیل احترام به دستگاه عدالت است. موکل وکیل را ناجی خود فرض می‌کند. اگر با وکیل این‌گونه برخورد شود تاثیر منفی در این باور ایجاد می‌کند.

در ادامه این نشست آقای منصور فلکی ضمن عرضتسلیتبهمناسبتایامفاطمیهوگرامیداشتهفتماسفندماهبهمناسبتسالگردتاسیسنهادوکالتگفت: دیدگاهآیتاللهالعظمی هاشمیشاهرودیدراینجلسهموردتوجهاست،ایشانازجملهفقهاییاستکهدرعمدهامورجامعهاظهارنظرکردهاند. ایشان وکلا را بخشی از خانواده قضایی دانستند. وکیل نسبت به موکل خود قضاوت می کند. در صورتی که وکیل با بررسی اسناد و مدارک، موکل را محق نداند آیا باید وکالت را ادامه دهد؟ قانون اجازه ادامه دعوا داده است. وکیل هم این حق را دارد. آیت الله شاهرودی معتقد است در بعضی موارد وکیل کارش از قاضی سخت تر است زیرا دفاع هم پشتوانه علمی هم هوش بال می خواهد.

وی افزود: استفاده از وکیل منجر به پیشگیری از جرم می شود.علاوه بر این محاکم وقتی با وکلا سروکار داشته باشند بهتر و مطمئن تر به کار خود ادامه می دهند. بحثی که ایشان درمورد گسترش وکالت داشتند این بود که هر خانواده باید وکیل عمومی داشته باشد تا کار مشاوره را انجام دهد.موضوع قابل توجه دیگر از نظر ایشان این است که وکالت باید تخصصی شود. به ازای هر ٥٠٠نفر باید یک وکیل وجود داشته باشد در نتیجه در حال حاضر به ١٢٠هزار وکیل نیاز است اما امکانات کشور مانع تحقق آن است. باید قانونی تصویب شود که شخص بدون وکیل حق رسیدگی به پرونده را نداشته باشد اما این امر با مشکل روبروست.

فلکی این که حضور وکیل به نفع طرفین پرونده است را از مزایای الزامی بودن وکالت دانست و گفت: این به نفع دادگاه ها است که آراء مستندتر و علمی تر صادر شوند. وکیل در قضاوت باید همانند قاضی باشد.به عقیده آیت الله العظمی هاشمی شاهرودی در صورتی که وکیل احساس کند موکلش حق نداشته است، اگر در راستای دفاع از او پولی گرفته باشد نامشروع بوده و حکم رشوه دارد.شان وکلا باید رعایت شود. آیت الله شاهرودی معتقدند حق الزحمه را نباید بر اساس ارزش خواسته لحاظ کرد بلکه این میزان باید بر اساس اندازه تلاش وکیل باشد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: موضوع ضرورت وکیل از بدیهیات است. با توجه به اینکه وکلا یک بال عدالت هستند و قضات بال دیگرآن، باید در جهت احقاق حق امور را رعایت و برای اجرای عدالت تلاش کنند. همانطور که در قانون پیش بینی شده است، وکلا هم عرض قضات هستند و تمامی  دادگاههامکلفبهپذیرشوکیلهستند. بندهموافقاستقلالکانونوکلاهستم. بهاعتقادماکانوناستقلالداردونیازبهتصویبمصوبهدراینراستانیستوفقطباید اصلاحاتی درآن ایجاد شود. نظارت قوه قضاییه هم وجود دارد.

فلکی در پایان خاطر نشان کرد: یکی از ایرادهایی که به وکلا وارد است این است که باید علم خود را افزایش دهند و از نظردرجه علمی به روز شوند. وکلا باید صادق باشند و خود را در برایر قاضی قرار ندهند تا بتوانند احقاق حق کنند. همچنین وکلا باید با موکلین خود صادق باشند تا حقی ضایع نشود.وکیل باید حافظ اسرار موکل باشد. احترام متقابل قاضی و وکلا نیز باید وجود داشته باشد. اغلب در پرونده ها می بینیم وکلا در مورد وکیل طرف مقابل جبهه گیری می کنند که انتظار است این موضوع در جلسات دادگاه رعایت شود. وکیل در روند دادرسی می تواند موکل خود را راهنمایی کند و حتی پرونده را به صلح و سازش هدایت کند و از طرح دعوای واهی اجتناب کنند.

در خاتمه ی این نشست، ضمن قدردانی و تقدیر از سخنرانان برنامه از طرف معاونت علمی دانشگاه ، این نشست، با صلوات بر محمد و آل محمد(ص) پایان یافت..