صنایع‌دستی، دریچه‌ای برای تحقق توسعه پایدار

به گزارش خبرگزاری برنا، بنابر همین رویکرد، در فرایند توسعه پایدار تلاش می‌شود تا شرایطی برای توسعه مستمر و ثبات بخشیدن به کیفیت حیات انسان‌ها فراهم آید، بی‌آنکه در این مسیر آسیبی به جهان پیرامونی یا منابع مهم آیندگان وارد شود. ازاین‌رو، در این فرایند بر استفاده از انرژی‌های پاک و ذخیره و حفاظت منابع تجدید‌ناپذیر، مقابله با توزیع ناهمگون جمعیت و پدیده مهاجرت، افزایش کیفیت حیات اجتماعی افراد و تنوع فرهنگی تأکید فراوانی می‌شود. اهمیت این مباحث در دنیای کنونی به‌حدی زیاد است که کشورهای مختلف و حتی سازمان ملل‌متحد برنامه‌ریزی‌های متنوعی برای نهادینه کردن شاخص‌های آن در اولویت برنامه‌های کلان خود انجام داده‌اند و بر صنایع و حوزه‌هایی که به تحقق توسعه پایدار در جوامع کمک می‌کنند بیش از گذشته تأکید دارند.

از دیگر سو، با تغییر رویکردی که در سال‌های ابتدایی قرن جدید در عرصه اقتصاد صورت گرفت، اقتصاد خلاق و صنایع خلاق و فرهنگی به‌عنوان مبنایی نوین بستری مؤثر برای نهادینه شدن توسعه پایدار در جوامع فراهم آورده است. همچنین شاخص‌های کلی اقتصادی، اجتماعی، بنیادی و زیست‌محیطی در بحث توسعه پایدار، ضرورت توجه بیشتر به صنایع و حوزه‌هایی را که مبتنی بر اهداف توسعه پایدار و متناسب با شاخص‌های آن فعالیت می‌کنند آشکار کرده است.

در کشور ما صنایع‌دستی یکی از عرصه‌هایی است که به‌دلیل قابلیت‌های ذاتی و تنوعی که دارد می‌تواند زمینه‌های مناسبی برای شکل‌گیری توسعه پایدار در کشور فراهم آورد، صنایع و رشته‌هایی که مبتنی بر مهارت‌های ذهنی و خلاقیت‌های فردی هنرمندان شکل می‌گیرند و به‌دلیل ماهیت فرهنگی‌شان مخاطبان زیادی را به‌خود جذب می‌کنند. با اندکی تأمل می‌توان دریافت که ویژگی‌های صنایع‌دستی ایران قرابت زیادی با مؤلفه‌ها و اهداف توسعه پایدار دارند و بسیاری از شاخص‌های توسعه پایدار را می‌توان در کارکردهای آن مشاهده کرد.

این عرصه، چه از نظر اقتصادی و اجتماعی و چه از منظر محیط‌زیست و حفاظت از منابع تجدید‌ناپذیر برای نسل‌های آینده، دارای قابلیت‌های ویژه‌ای است. بنابراین، رشد و توسعه صنایع‌دستی در کنار دستاوردهای اقتصادی، اجتماعی (اشتغال) و فرهنگی فراوانی که برای کشور ما در پی دارد، می‌تواند به‌مثابه زیرساختی محکم برای توسعه پایدار در ایران هم به‌شمار رود.

سازمان ملل‌متحد، در سال‌های اخیر، اهدافی برای تحقق توسعه پایدار در دنیا تدوین کرده که با نگاهی به ویژگی‌های صنایع‌دستی ایران، موارد فراوانی از آن‌ها را می‌توان در قالب برنامه‌های توسعه صنایع‌دستی در نقاط مختلف کشور نهادینه کرد. براساس این برنامه سازمان ملل، در بازه زمانی سال 2015 تا 2030 همه کشورهای عضو و نهادها و سازمان‌های زیرمجموعه آن موظف‌اند تا برنامه‌های خود را در این مدت بر تحقق این اهداف متمرکز کنند.

این اهداف 17گانه براساس شاخص‌های کلان توسعه پایدار تدوین شده‌اند و می‌کوشند تا جوامع، بدون آسیب زدن به امکان حیات نسل‌های آینده، کیفیت زندگی در دنیای کنونی را ارتقا دهند. در این اهداف به ارتقای رفاه و پایان دادن به گرسنگی و فقر، رشد اقتصادی و اشتغال پایدار، برابری جنسیتی و کاهش نابرابری‌ها، تغییر الگوهای تولید و مصرف پایدار، ارتقای اکوسیستم و حفاظت از محیط‌زیست و جز آن اشاره شده است. با توجه به ماهیت این اهداف و قیاس آن با قابلیت‌های صنایع‌دستی ایران، به‌نظر می‌رسد که امکان خوبی برای محقق کردن آن‌ها از رهگذر توسعه و تأکید بیشتر بر صنایع‌دستی مهیا شود؛ چراکه ایجاد اشتغال و توانمند‌سازی اقتصادی این هنرصنعت کهن، هم می‌تواند منجر به ارتقای رفاه زندگی و رشد اقتصادی پایدار برای جامعه شود و هم زمینه مناسبی فراهم کند برای ایجاد برابری جنسیتی و کاهش نابرابری احتمالی.

همچنین صنایع‌دستی در نواحی کمتربرخوردار با ایجاد کسب‌وکار بومی می‌تواند اشتغال پایدار فراهم آورد و از مهاجرت بی‌رویه به شهرهای بزرگ جلوگیری کند، که این اتفاق، خود، هم کیفیت زندگی افراد را افزایش می‌دهد و هم با پدیده ناخوشایند فقر مقابله خواهد کرد. از حیث توجه به محیط‌زیست و اکوسیستم نیز مسئله مهم پاک و سبز بودن تولیدات صنایع‌دستی است که آسیبی به محیط‌زیست وارد نمی‌کند. حوزه صنایع‌دستی حوزه مربوط به هنرصنعتی است که محصولاتش با مواد طبیعی بومی هر‌منطقه‌ای تولید می‌شود و درصورت بازگشت به طبیعت، مجدداً به چرخه‌های طبیعی راه می‌یابد بی‌آنکه تبدیل به منشأ آلودگی شود.

از آنجا که توسعه پایدار در تلاش است تا به‌طور کلی مسائل اساسی ــ مانند تأمین نیازهای اولیه زیستی انسان، رشد اقتصادی و اجتماعی، تنوع فرهنگی، عدالت اجتماعی و محیط‌زیست ــ را پاسخ گوید، صنایع‌دستی ایران به‌عنوان بخشی مهم از صنایع‌فرهنگی این مرزوبوم، به‌دلیل ویژگی‌ها و جنبه‌های کارکردی گوناگونی که دارد، می‌تواند زمینه مساعد و مؤثری برای تحقق آن فراهم آورد. ازاین‌رو، اولویت بخشیدن به صنایع‌دستی و دیگر صنایع فرهنگی در برنامه‌ریزی‌های توسعه‌محور کشور از اهمیت بالایی برخوردار است، و امید است ساختار مدیریت کلان کشور، با اعتقاد آوردن بیش‌ازپیش به این ظرفیت‌ها، گامی اساسی در راستای توسعه پایدار در ایران بردارد.