استقبال از ایده‌های جدید گردشگری در شهر تهران/ ادامه‌دار بودن ابهام در وضعیت عمارت مسعودیه/ به موضوع گردشگری تهران درست پرداخته نشده است

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا، در تهران  کاخ‌ها، خانه موزه‌ها و... دارای معماری شگفت انگیزی هستند و ارزش فرهنگی بالایی دارند که  در صورت برنامه ریزی صحیح  می توان  از آنان برای  ترویج گردشگری در پایتخت کشور بهره برد.

این مهم بر هیچ یک از مسوولان و مدیران پوشیده نیست اما چرا  مراکز گردشگری در تهران نه تنها مورد بی اعتنایی قرار می گیرد بلکه برخی مورد تخریب یا تغییر کاربری قرار گرفته اند موضوعی است که در نشست خبرگزاری برنا با مهدی سیف، رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران، مطرح شد تا پاسخی برای این خلاء ها و علت و معلول های آن دریافت کنیم. متن این گفت‌وگو را در ادامه می خوانید:

 سیف درباره تخریب و تغییر کاربری آثار باستانی و فضاهای فرهنگی شهر تهران که حساسیت بسیاری از فعالان این حوزه  را برانگیخته است، گفت: « موضوع حساسیت برانگیز صرفا ابنیه نیست، باید توجه داشته باشیم آنها فرهنگ ما را در خود جای داده اند. علت حساسیت برخی دوستان هم که بدرستی صورت می گیرد موضوع فرهنگی ما است. همه به نوعی خود را مدیون فرهنگ می دانیم اما آنچه مسلم است این که ما باید سهم خود را در قبال فرهنگ ایفا کنیم. برخی از این افراد که اینگونه ساختمان‌ها را در اختیار دارند باید آگاه باشند که میراث‌دار یک فرهنگ کهن در شهر تهران هستند. اگر  با این دید نگاه کنند دید اقتصادی صرف از این ابنیه ها برداشته می شود. اگر با این اعتقاد پیش بروند که فرصتی در اختیار آنان قرار گرفته که خدمت فرهنگی را به جامعه انجام دهند شاهد یک اتفاق خوب خواهیم بود و البته باید در نظر داشته باشیم که  اینگونه افراد باید از نظر اقتصادی تامین شوند و اما اگر چنین افرادی تنها و تنها دیدی اقتصادی به این ابنیه داشته  باشند نمی توانیم خیلی امیدوار باشیم که آنها همکاری مناسبی را با ما داشته باشد.

این مقام مسوول ادامه داد: فکر می کنم اصلی ترین موضوع این است که سازمان‌های مختلفی که درگیر میراث فرهنگی هستند مانند شهرداری یا سازمان میراث فرهنگی و .. باید به یک تفاهم  و فصل مشترک برای اقدامات شان برسند. در این صورت است که می‌توانیم هم به لحاظ اقتصادی کسی را که وارث اینگونه ابنیه است را تحت پوشش بگیریم و این افراد به لحاظ اقتصادی متضرر نشوند و در کنار آن می توانیم خدمت بزرگی در راه فرهنگ بکنیم و در این میان اصلی ترین موضوع تفاهم  مشترک  و هماهنگی مناسب در مسیر اقدامات سازمان های متولی است.»

سیف علت معضلات و مشکلات میراث فرهنگی را تغییراتی خواند که در فواصل زمانی کم در این سازمان اعمال می شود و گفت: « یکی از مشکلات اصلی ما این است که همه اقدامات ما قائم به فرد است. ممکن است فردی که به عنوان مسوول می آید نگاه و دیدگاهی خاص به مسایل داشته باشد که اقدامات صورت گرفته از طرف او می تواند مثبت  یا منفی باشد و بعد از آنکه مسوولیت را تحویل می‌دهد ما می‌توانیم به نقد عملکرد او بپردازیم. اما به اعتقاد من باید در حوزه‌هایی که ما در آن ها درگیر مسائل فرهنگی هستیم جلوی اعمال  سلیقه ها گرفته شود باید یک چارچوب و دستورالعمل یا وحدت رویه ایجاد کنیم تا صرفا مدیر بتواند با اقدامات خود بروز و ظهور بیشتری داشته باشد باید اسناد فرادستی داشته باشیم که بتواند ما را به سمتی که باید برویم، هدایت کند.»

رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران در تشریح بازرسی در حوزه میراث فرهنگی به موضوع باغ نگارستان تهران پرداخت و گفت: « بعضی  مواقع اتفاقاتی می افتد که از دیدگاه های گوناگون مورد بررسی قرار می گیرد در این راستا گاهی شاهد تخریب هایی هستیم که اگر اطلاع رسانی شفاف صورت گیرد متوجه می شویم که موضوع فراتر از حوزه میراث فرهنگی می رود که می توان به موضوع باغ نگارستان اضافه کرد. اگر ما به یک تفاهم مشترک با سازمان های متولی برسیم حوزه اقداماتی ما مشخص خواهد شد. به عنوان مثال اگر سازمان میراث فرهنگی را به عنوان سیاست گذار اصلی این موضوع ببینیم، دستور و سیاست ما درباره آن ابنیه خاص به لحاظ تاریخی فصل ختام خواهد بود. اگر مشخص شود که اقدام بعدی از طرف کدام سازمان باید انجام شود و کدام سازمان متولی است می توانیم با توجه به قوانین همان سازمان عمل کنیم. یکی از مشکلات این است که چون سهم هر سازمان مشخص نیست نمی توانیم به درستی نقد و قضاوت کنیم چون نمی دانیم که کدام قسمت ماجرا درست انجام نشده است.

او درباره ابهاماتی که درباره برخی از ابنیه و فضاهای تاریخی وجود دارد گفت: «وقتی یک ساختمانی به عنوان ساختمان میراثی تلقی می شود اولین گام این است که تاریخچه این بنا مشخص شود. بسیاری از فعالان که به واسطه علاقه شخصی در این حوزه فعالیت می کنند و عملکرد خوبی هم دارند از بیشتر دستور العمل‌ها بهتر عمل می‌کنند همین گروه ‌ها نیز ممکن است به یک سری  مدارک دست پیدا کنند که این اسناد قابل رد و تعقیب است. ابتدا باید متولی این  موضوع مشخص شود تا به عنوان مثال آن ابنیه یا فضای تاریخی به کارگروه سازمان متولی سپرده شود تا آن سازمان تعیین کند آیا این ابنیه قابلیت میراث دارد یا خیر؟ مثلا در مورد خانه نیما بعضی دوستان معتقد بودن این بنا دارای ارزش تاریخی است اما بعضی دیگرمخالف بودند و اعتقاد داشتند این بنا اسناد قابل دسترس ندارد که توسط دوستانی که دغدغه این موضوع را داشتند سندی یافت شد که ارزش تاریخی خانه نیما را مشخص می کرد و باعث شد موضوع دوباره در دستور کار قرار بگیرد و رای صادره از دیوان عالی کشور شکسته شود و بنا دوباره به حوزه میراث فرهنگی برگردد. اگر برای هر بنا شناسنامه ای در نظر گرفته شود تا ما گام های خود را بدرستی برداریم طبیعتا باعث می شود انرژی ما هدر نرود.»

سیف درباره تعطیلی برخی فضاهای فرهنگی در تهران گفت: « ارزش ابنیه تاریخی صرفا به مصالح به کار برده شده در آن نیست. حضور در آن اتمسفر مانند خانه موزه ها در بهره مندی از فضایی که آنجا است، زمینه ای را ایجاد می کند که فرد با اندیشه ها و سبک زندگی افراد بزرگ آشنا شود. اگر افراد را از این فضا محروم بکنیم، فضای تاریخی، ارزش خود را از دست خواهد داد. در یک دوره زمانی خاص، به دلیل بازسازی یا نگهداری شاید بشود چنین کاری کرد اما بعد از یک دوره ای اگر برنامه ای نداشته باشیم نمی شود چنین کاری کرد. در ساختمان به صرف اینکه میراث فرهنگی است نمی شود بسته باشد. میراث فرهنگی، باید فرهنگی را منتقل بکند و بازدید از آن مکان این فضا را فراهم می کند تا انتقال فرهنگ شکل گیرد.»

رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران درباره لزوم توجه به این میراث فرهنگی گفت: « وقتی بحث از گردشگری می شود ابتدا شهر شیراز یا اصفهان به ذهن ما می رسد و فکر می کنند این شهرها واجد ارزش است. اما تهران میراث فرهنگی بسیار متنوعی دارد که به جد می‌توان گفت این آثار به لحاظ تنوع حتی در شهرهای شیراز و اصفهان هم نیست. در طول این سال‌ها به موضوع گردشگری تهران آنطور که باید پرداخته نشده است و دغدغه آن وجود نداشته است.»

این مقام مسوول درباره لزوم سازماندهی گردشگری پایتخت گفت: «اخیرا شورای شهر تهران دید بسیار مناسبی به حوزه گردشگری دارد. در جلسه ای که با شورای شهر تهران داشتیم قول مساعد را در این زمینه گرفته‌ایم. این حوزه باید دارای ساختار و بودجه مستقل شود و طبیعتا بعد از آن امیدوار خواهیم بود که در شهر تهران اقدامات مناسبی در زمینه گردشگری صورت گیرد.»

او درباره بودجه حوزه گردشگری شهرداری تهران گفت: « حوزه گردشگری شهرداری تهران ذیل یکی از بندهای بودجه به عنوان اوقات فراغت در نظر گرفته شده است اما ما در حال تلاش هستیم که بودجه را در سال اخیر با توجه به توجیهاتی که برای شورای اسلامی شهر تهران خواهیم فرستاد با موافقت و نظر مثبت کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شهر تهرا ن و شهردار تهران برای حوزه گردشگری  یک بودجه مستقل در نظر گرفته شود.»

سیف درباره بافت های فرسوده شهر تهران گفت: « ما در حوزه معاونت شهرسازی و معماری دفتری به نام ابنیه تاریخی داریم که دوستان در آن حوزه به لحاظ شهرسازی ورود کرده  ساختمان هایی که واجد ارزش است را شناسایی می کنند و از طریق مشارکت با معاونت شهرسازی شهر تهران این ابنیه را احیا کنند و با تعاملی که با معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران دارند، بتوانند اقدامات فرهنگی را در آنجا انجام دهند. طبیعتا در موضوع بافت های فرسوده ممکن است برخی از بافت های فرسوده واجد ارزش تاریخی باشند و این ابنیه باید احصا شود و فارغ از بافت فرسوده به آنها  توجه شود یعنی برعکس بافت فرسوده که مایل هستیم تخریب و بازسازی شود ابنیه تاریخی علاوه بر اینکه تخریب نمی شوند احیا و بازسازی مجدد نیز می شوند.»

او درباره تعداد بافت های فرسوده داخل تهران که دارای پرونده حقوقی هستند گفت: « در شهر تهران به لحاظ تاریخی باید پایشی صورت گیرد و تا این پایش صورت نگیرد نمی شود قاطعانه  گفت چه تعداد ساختمان واجد ارزش تاریخی  وجود دارد که ببینیم این ساختمان برای چه کسی است و شهرداری باید چه اقدامی در این راستا انجام دهد. هر ساله یا هر ماهه تعدادی از این ساختمان ها شناسایی می شوند به عنوان مثال می شود به خانه نیما اشاره کرد و وقتی که رای دیوان نقض و انتشار یافت در جامعه حساسیت ایجاد شد. اما قطعا ساختمان هایی تاریخی در شهر تهران داریم که هنوز شناسایی نشده اند و شهرداری تهران بسیاری از آن ها را بعد از شناسایی تبدیل به خانه موزه می کند. به عنوان مثال خانه سیمین و جلال که در ماه آینده با بازسازی هایی که انجام شد، فعال می شود. سعی می شود در خانه موزه ها شرایط افرادی که در این خانه ها زندگی می کردند بازسازی شود با همان وسایل، همان ابزار و همان کتاب ها شرایط محیطی حفظ شود به نحوی که وقتی بازدید کننده وارد اینگونه فضا ها می شود بتواند با سیر و سلوک و سبک زندگی این افراد آشنا شود.»

رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران، درباره ضعف در تبلیغات و آشناسازی تهرانی ها و ایرانی ها با ابنیه تاریخی پایتخت گفت: «بعضی از کارها باید با علاقه شخصی دنبال شود. حوزه گردشگری و میراث به واسطه ارتباطی که با فرهنگ دارد نمی تواند به عنوان یک کار اداری و سازمانی تلقی شود. کسانی که در این حوزه کار می کنند باید دغدغه داشته باشند و صرفا به چشم وظیفه ای که به  آنها محول شده است نبینند. البته دوستانی هم هستند که با وجود کمبود امکانات به خاطر علاقه شخصی خیلی خوب فعالیت می کنند. این دوستان به لحاظ معیشتی باید تامین باشند. به شدت ضعف اطلاع رسانی داریم. ما باید فرصت این را داشته باشیم که توجیه کنیم که اگر داریم فضاهایی به عنوان  خدمات شهری معرفی می کنیم، می تواند در این حوزه تلقی شود. معرفی اماکن تاریخی و اماکنی که قابلیت گردشگری دارند طبیعتا می تواند برای تقویت ساختار این حوزه تلاش بکند.»

سیف درباره علت ضعف این حوزه گفت: « موضوع گردشگری در سال های اخیر اولویت شهرداری نبود. شهرداری صرفا یک سازمانی بود که اقدامات خدماتی انجام می داد. آرام آرام شهرداری به حوزه های دیگر ورود کرد و باعث شد خیلی اقدامات در حوزه کار شهرداری  قرار گیرد. موضوع گردشگری خیلی در تهران قدمت ندارد. اطلاع رسانی می تواند با ابزارهایی که در اختیار شهرداری است صورت گیرد و از مردم برای بازدید از این اماکن دعوت شود.»

او درباره سرنوشت ابهام آلود عمارت مسعودیه نیز گفت: « در حال حاضر نمی شود به طور قطع در این باره نظر داد. تصمیم گیری ها بعضی مواقع بین بخشی است و نه شهرداری و نه میراث فرهنگی به طور مستقل نمی تواند تصمیم گیری کنند. هر کدام از ما توانمندی ها و ضعف ها و خلاهای قانونی مختص به خودمان را داریم که این خلاها به سادگی قابل حل نیستند. وقتی بیش از یک سازمان در یک حوزه دخیل است این مشکلات به وجود می آید. امیدواریم با دغدغه ای که الان ایجاد شده چه در راستای اساتید این رشته و چه درحیطه مدیران این حوزه به یک فصل مشترک برسیم.»

رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران ضمن استقبال از ایده های جدید  گفت: « هر سازمان یا فردی که دغدغه و ایده جدید و عملی در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری دارد ما از آن استقبال می کنیم و می خواهیم که ایده های خود را به ستاد گردشگری ارایه دهد. ستاد گردشگری به طور جد آمادگی استقبال از این ایده ها را دارد. حتی ایده هایی که قابلیت عملی شدن را دارد با رویکرد جدید شهرداری، به انجمن های مردمی واگذار شود.»

سیف در پایان درباره بودجه امسال گردشگری گفت: « بودجه گردشگری موقتا 3 میلیارد تومان است که در مقایسه با بودجه سایر سازمان ها بسیار اندک است. اما این بودجه ای است که از سال قبل تصویب شده ا و امیدواریم با قول مساعد کمیسیون فرهنگی شهرداری تهران و توجیهات ما این مبلغ افزایش یابد.