بسیاری از اقدامات سیاست‌خارجی در زمان‌خودش قابل بیان نیست/ برای رای دادگاه لاهه صبور باشیم/ تا پایان سال سایر فرودگاه ها به صدور ویزای الکترونیک مجهز خواهد شد

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری برنا، متن گفتگوی تفصیلی «بهرام قاسمی»، سخنگوی وزارت امور خارجه، به شرح زیر است:

طبق قوانین برخی اسناد روابط و مناسبات خارجی کشورها بعد از 30 یا 40 منتشر می‌شوند/ شکل مذاکرات برجام در محافل آکادمیک مورد بررسی قرار خواهد گرفت

مهمترین دستاورد وزارت امور خارجه به غیربرجام چه چیزی است؟

صحبت و گزارش از اقدامات و عملکرد وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی به دلیل و ماهیت و نوع وظایف خاص و ذاتی ان می تواند  همواره با  دشواری‌هایی روبرو باشد. وزارت امور خارجه چه در ایران و چه در سایر کشورها به عنوان یک سازمان با وظائف  مشخص در جهت حفاظت از تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و منافع کشور حرکت می‌کند. بدلیل حساسیت و احتمال واکنش دیگر کشورها، بسیاری از اقدامات در حوزه سیاست خارجی در زمان خودش قابل بیان و انتشار نیست. بخش هایی از  این اقدامات و فعالیت ها به صورت روزمره و حتی لحظه ای میتواند در معرض افکار عمومی قرار گیرد و منتشر شود؛ اما عمده اقدامات برای آینده می ماند. طبق قوانین بسیاری از کشورها، اسناد روابط و مناسبات خارجی کشورها بعد از 30 یا 40 منتشر می شوند. برخی از اسناد وزارت خارجه برای دهه ها پیش  است و نمی توان آنها را منتشر کرد. اگر بخواهیم یک مقایسه اجمالی درباره فعالیتهای وزارت خارجه در دولت  یازدهم و دوازدهم داشته باشیم باید بگوییم این وزارتخانه در حوزه ماموریت های خود یکی از بهترین نهادها و دستگاه های اجرایی کشور بوده است. در بین فعالیت های متنوع و بسیار وزارت امورخارجه، برجام به دلیل ویژگی های خاص خود و  برداشتن تحریم ها و قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران و کاستن از چالش های پیش روی ایران به عنوان یک موضوع شاخص مطرح و خود را بعنوان یک شاخص مهم نشان داد.

قطعا برجام و شکل مذاکرات آن برای سالیان سال و حتی در محافل آکادمیک مورد بررسی قرار خواهد گرفت و آثار آن در عرصه جهانی و منطقه ای قابل بحث خواهد بود.

در کنار بحث برجام، وزارت خارجه کارهای زیادی را حسب وظایف خود، اعم از بخش کنسولی، روابط با همسایگان، روابط دو جانبه با سایر کشورها و دنبال کردن هر آنچه که می تواند به مسائل ملی ایران در روابط خارجی  مربوط باشد، دنبال کرده است. اولویت کار با همسایگان است؛ پس از برجام در دولت دوازدهم شاهد تحرک بیشتری درصحنه مناسبات دوجانبه با سایر کشورها و به ویژه کشورهای همسایه هستیم و این راه را ادامه خواهیم داد. همچنین در سفرهای دو جانبه توسط وزیر محترم امورخارجه مسائل اقتصادی را در دستورکار قرار دادیم. درحال حاضر، روابط با همسایگان با جدیت بیشتری پیش می رود و در مرحله ای از همکاری ها با کشورهای همسایه قرار داریم که حتی مخالفان ما را هر چند بی دلیل، نگران کرده است. آنها صحبت از نفوذ منطقه ای ایران می کنند که این ناشی از قدرت دیپلماسی و تاریخی ایران است.

به تدریج شاهد اجرایی شدن تفاهمات صورت گرفته با کشورها خواهیم بود

چه میزان حجم روابط و رفت و آمدهای دو جانبه در دولت یازدهم و دوازدهم افزایش یافته است؟

اگر بخواهیم روی منحنی نشان دهیم به لحاظ کمی و کیفی این سفرها از سیر صعودی و فزاینده ای برخوردار است. ما توانستیم بعد از برجام با چابکی بیشتری، سفرها را دنبال کنیم و با توجه به سیاست جمهوری اسلامی ایران که سیاستی متوازن است، شاهد سفرهایی از سایر کشورهای جهان به ایران و همچنین سفر هیات های عالی رتبه ای از ایران به کشورهای آمریکا لاتین، آفریقا و در چند مرحله به کشورهای آسیایی و اروپایی و همچنین علاوه بر آن، حضور در اجلاس ها  و  نشست های بین المللی هستیم. یکی از مشخصات بارز این سفرها اضافه شدن تیم اقتصادی و همراه بودن نمایندگان بنگاههای اقتصادی، شرکتهای دانش بنیان، بانک ها، موسسات پولی و مالی با وزیر امور خارجه است. همچنین برگزاری فروم های اقتصادی در این سفرها ست که شخص وزیر با همتای خودش این نشست ها را برگزار و به نوعی فضا را برای تبادل نظر و آشنایی بخش های خصوصی ایران با همتایان خود در سایر کشورها فراهم می کند که دارای اهمیت بسیاری است. خوشبختانه در حال حاضر ما از وضعیت خوبی برخوردار هستیم. برخی از آثار این سفرها در کوتاه مدت، برخی در میان مدت و مابقی در دراز مدت خود را نشان می دهد؛ به تدریج شاهد اجرایی شدن تفاهمات صورت گرفته در بسیاری از سفرهایی که در طول یکی دو سال گذشته انجام شده است، هستیم.

در حوزه سیاست خارجی آثار رفت و آمدهای دیپلماتیک در فاصله کم خود را نشان  نمی دهد. در حوزه اقتصادی نیز باید بعد از آشنایی  و مذاکرات، طرفین به توافق برسند، سند امضا کنند و بعد وارد مسائل مالی و بانکی شوند. عمده تفاهمات اقتصادی برای به نتیجه رسیدن زمان بر است.

آیا می توانید به یک تفاهم نامه مهم اشاره کنید؟

بیان یک موضوع و پروژه خاص در عرصه روابط خارجی درست نیست. زیرا جمهوری اسلامی ایران  و یا هر کشور دیگری در عرصه مناسبات خارجی خود می تواند با کشورهای مختلف ارتباط داشته باشد. اینکه یک کشور و یا یک پروژه را معین کنیم، خیلی منطقی نیست؛ چرا که ما برای همه کشورهایی که با آنها کار می کنیم به سهم خودشان احترام قائل هستیم. این پروژه ها هر کدام می توانند در جای خود آثار مثبت خود را داشته باشد. گزینشی عمل کردن منطقی و به مصلحت نیست اما در مجموع به اهمیت کار با کشورهای همسایه تأکید می کنیم. حتی در این قالب نمی توانیم همسایگان را از دیگر کشورها جدا کنیم زیرا ممکن است همکاری با یک کشور در نقطه دور برای ما مثمرثمر باشد.

ما از داشتن یک بخش خصوصی معظم، معتبر و پویا تا حد زیادی در اقتصاد کشور محروم هستیم

هیات های اقتصادی در سفرهای وزیر امور خارجه حضور دارند. چند درصد، بخش خصوصی در افزایش مناسبات اقتصادی با سایر کشورها نقش دارند؟

وزارت امور خارجه حسب وظیفه ذاتی خود علاقه مند به تعامل با کشورهای جهان در همه حوزه ها است. وزارت امور خارجه به عنوان یک دستگاه فراجناحی تسهیل کننده روابط میان دستگاه ها در داخل با سایر کشورها است. یکی از این حوزه ها، حوزه اقتصادی است لذا در سفرهای آقای ظریف حضور بخش اقتصادی شکل جدیدی به خود گرفت.

در این راستا از وزارت خانه های اقتصادی و اتاق بازرگانی در سفرها ی وزیر امور خارجه حضور دارند و از قبل هم هماهنگی لازم با کشورهای مقصد برای بخش خصوصی فراهم می شود. اینکه چگونه دستگاه های دولتی و خصوصی می توانند از این فرصت استفاده و بهره ببرند به کارآمدی، کارآیی و علاقه مندی این سازمان ها بستگی دارد. وزارت  خارجه وظیفه دارد این هماهنگی را ایجاد کندتا گفتگوها در مسیر درست قرار گیرد و تنها سفر برای سفر نباشد. با توجه به ابزارهایی که وزارت خارجه دارد، زمینه برای حضور را فراهم می کند اما خود سازمان ها وبخش خصوصی باید نهایتا اقناع شوند و به تفاهم برسند؛ البته هنوز من تصور می کنم که ما از داشتن یک بخش خصوصی معظم، معتبر و پویا تا حد زیادی در اقتصاد کشور محروم هستیم و باید در مسیر توسعه هر چه بیشتر بخش خصوصی تلاش بعمل آید.

قرار نیست معاونت اقتصادی به جای دیگر بخش‌های اقتصادی فعالیت کند

آیا عملکرد معاونت اقتصادی را مثبت می دانید؟

هیچ گاه وزارت امور خارجه به عنوان پیش قراول و تنها سازمان مسئول در حوزه روابط خارجی از وظایف خود غافل نبوده است. اگر ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی، دانشگاهی و ... را حذف و تنها درباره روابط سیاسی صحبت کنیم، این روابط نمی تواند از استحکام کافی برای همکاری در دراز مدت برخوردار باشد. وقتی یک روابط می تواند تضمین شده باشد که اجازه دهد، روابط از دولت ها عبور کرده و به سطح مردم و مردم بین دو کشور برسد.

همواره وزارت خارجه در خط مقدم تلاش برای همکاری های خارجی قرار دارد؛ اما شکل همکاری ها و مکانیزم داخلی مربوط به آن شاید متفاوت باشد. بخش اقتصادی وزارت امور خارجه در یک دوره تحت عنوان معاونت اقتصادی-بین المللی، در دوره ای دیگر  به عنوان معاونت اقتصادی و زمانی هم در قالب قائم مقام وزارت خارجه فعالیت می کرد. شرایط کشور بعد از برجام این تصور را ایجاد کرد که یک تغییر ساختاری داشته باشیم و به معاونت دیپلماسی-اقتصادی برگردیم.

این معاونت بهمن گذشته شروع به کار کرد. این بخش جوان است و نیاز به زمان دارد تا ساختار آن شکل کامل به خود بگیرد؛ اما نهایتا این معاونت کمک کننده و تسهیل گر برای سایر بخش ها است.  قرار نیست این بخش به جای سازمانها و دیگر بخش های اقتصادی اعم از خصوصی و دولتی کار کند و فعالیت نماید.

معاونت اقتصادی می تواند به عنوان پل ارتباطی بین دستگاه های داخلی و سفارتخانه های ایران در خارج کشور و دولت های خارجی در کنار بخش های سیاسی و دوجانبه باشد. معاونت اقتصادی در این راستا کارها را دنبال می کند و مشورت و کمک های لازم را به دستگاههای ذیربط ارائه می دهد.

در جهت خنثی کردن اقدامات دشمنان حرکت خواهیم کرد

نشست سفرا با حضور مقامات کشورمان در تهران برگزار شد. قرار شد وزرا موظف به افزایش حجم روابط اقتصادی با سایر کشورها شوند؟ وظایف سفرا در این راستا چیست؟

سمینار سفرا از گذشته هم برگزار می شد و سال گذشته به دلایل مختلف برگزار نشد. این نشست همزمان با تحولات منطقه، جهان، خروج آمریکا از برجام و آغاز تحریم ها برگزار شد. آمریکا تلاش دارد در روابط اقتصادی ایران خلل ایجاد کند، بنابراین، در این مقطع زمانی این سمینار از اهمیت خاصی برخوردار بود. این نشست با حضور بخش های مختلف وزارت امور خارجه و مقامات سیاسی، اقتصادی، امنیتی، نظامی و فرهنگی برگزار شد و سفرا با تحولات جدید آشنا شدند. در این نشست مباحث زیادی مطرح و موضوعات فراوانی در جلسات تخصصی حسب نوع کشورها و مسئولیت های آنها به بحث و تبادل نظرگذاشته شد.

نتایج سمینار را مجددا بررسی و دستورالعمل های لازم رابرای کار سفارتخانه ها تدوین و ابلاغ شد. قرار است با دستورالعمل های اخذ شده و با دقت در جهت خنثی کردن اقدامات کشورهایی که علیه ایران اقدام می کنند، حرکت کنیم. امیدوارم در این جهت سفارتخانه های ما، با جدیتبیشتری تا تابستان آینده اهداف و وظایف تعیین شده برای آنان را دنبال کنند.

آیا اقدامات سفارتخانه ها در قالب گزارش به وزارت امور خارجه ارائه می شود؟

قطعا اقدامات نمایندگی ها توسط بخش های نظارتی وزارت خارجه به طور مرتب ارزیابی می شوند و نهایتا اقدامات لازم در این خصوص صورت می گیرد. ما به جد پیگیر چگونگی اقدامات نمایندگی ها در حوزه های مختلف هستیم.

رسیدگی به پرونده های حقوقی زمان بر و طولانی است

وزارت امور خارجه به چه میزان در پیگیری پرونده های بین المللی موفق عمل کرده است؟

این پرونده ها پیچیدگی خاص خود را دارد و موضوع ساده ای نیست؛ اما قطعا مورد توجه نظام، دولت و وزارت خارجه است. در حد توان و بر اثر سنجشی که از این موضوعات داریم و مکانیزمی که می تواند در خدمت دستگاه دیپلماسی و روابط خارجی باشد، برای احقاق حق مردم تلاش می کنیم.

پرونده های بین المللی موضوعاتی نیستند که با برگزاری یک نشست و دو نشست بتوانند به نتیجه برسند و اصولا رسیدگی به پرونده های حقوقی زمان بر و طولانی است. مهم این است که شما در مسیر درست قرار بگیرید تا بتوانید این مسیر را با توانایی و جدیت دنبال کنید؛ اما نمی شود توقع داشت که با یک حرکت و اقدام به نتایج لازم برسیم.

هر آنچه که بخواهد به تضییع حقوق ملت ما بیانجامد، دردستور کار دولت و وزارت خارجه قرار می‌گیرد. استماع دادگاه لاهه آغاز شده و باید با صبوری موضوع را دنبال کرد. تیم حقوقی وزارت خارجه و دفتر خدمات حقوقی ریاست جمهوری و دیگران در جلسات لاهه شرکت می کنند. امیدوار هستم این فرایند به نتایج مطلوب برای مردم برسد.

وزارت خارجه در حال بررسی سازوکار لازم برای حل مشکل هورالعظیم و گردوغبار است

در این برهه دیپلماسی اهمیت زیادی دارد. علیرغم داشتن اشتراکات فراوان با برخی کشورهای همسایه شاهد اختلاف در برخی زمینه ها مانند آب با افغانستان و گردوغبار و آتش هورالعظیم با کشور عراق هستیم. وزارت امور خارجه با چه مکانیزم هایی و در چه سطحی به این موضوعات ورود خواهد کرد؟

ما به تناسب کشورها می توانیم با همسایگان در برخی موضوعات در کنار همه اشتراکات، دارای اختلافات و اختلاف نظر باشیم. حتی ممکن است در آینده به اختلاف نظر با برخی کشورهای دیگر هم برسیم که باید درباره اینها هم کار کرد. راهی جز دیپلماسی برای حل اختلافات وجود ندارد. دوران رفتار غیر دیپلماتیک در عرصه جهان و میان کشورهای همسایه گذشته است. ما می توانیم از طریق گفتگو، رایزنی و تعامل مباحث را پیگیری کنیم و این موضوعات به نوع، کیفیت و عمق روابط میان دو کشور بستگی  دارد. برخی از این مسائل در سطوح کارشناسی قابل حل است، برخی ممکن است نیاز به زمان بیشتری داشته باشد. در برخی موارد ممکن است تا جلسات به سطوح بالاتر و وزرای ذیربط هم ارتقا یابد.

هچنین احتمال ورود به مذاکرات در سطح روسای کشورها وجود دارد. درحوزه آب با افغانستان اختلاف نظر داریم به همین منظور کمیته ای بین دو کشور تشکیل شده که درکنار 4 کمیته دیگر، مجموعه موضوعات و مسائل دوجانبه فیمابین را دنبال کنند که در حال حاضر به تفاهمات لازم رسیده ایم. در برخی موارد همه چیز در حال نهایی شدن است و نتایج این 5 کمیته پیش زمینه ای برای آغاز نشست های جدید و تدوین سند جامع همکاری میان ایران وافغانستان خواهد شد.

می توانیم ادعا کنیم با رسیدن به سند جامع، بخشی از مشکلات که از گذشته وجود داشته، رفع شده و تعهدات طرفین قابل اجرا خواهد شد. وزارت امور خارجه همیشه مذاکره نمی کند زیرا بخشی از مذاکرات فنی است. درباره عراق با مشکلات مرزی، گرد و غبارهای و مسائل هورالعظیم مواجه هستیم. همکاران ما در ادامه پیگیری ها در حال بررسی اقدامات و ساز و کارهای جدید هستند.

برخی سفارتخانه ها با تذکر وزارت امور خارجه در نحوه رفتار خود تغییر ایجاد کردند

شاهد برخی بداخلاقی ها از سوی سفارت خانه های کشورهای خارجی در تهران با مردم هستیم. چه اقداماتی وزارت امور خارجه در جهت تسهیل صدور ویزا برای ایرانیان و بدرفتاری با مردم انجام داده است؟

این مشکل موضوع جدیدی نیست. متأسفانه برخی از سفارتخانه ها به دلایل نداشتن پرسنل لازم و متخصص مشکلاتی را برای مردم ایجاد می کنند. این مشکلات در برخورد با مراجعین و شهروندان ایرانی خود ر ا نشان می دهد. در گذشته هم تذکرات لازم را به صورت عملی  به این سفارتخانه ها دادیم تا در مکانیزم کاری خودشان تجدید نظر و به گونه ای عمل کنند تا شرایط بهتری برای ایرانیان فراهم شود.

سال گذشته بر اساس بحثی که در رسانه ها مطرح شد، این موضوع برای آنها جنبه پرستیژی گرفت و به این وضعیت کمک کرد تا برخی سفارتخانه ها با تذکر وزارت خارجه اصلاحاتی داشته باشند. خوشبختانه امروز برخی سفارتخانه ها وضعیت بهتری دارند.  توصیه ما به سفارتخانه های خارجی در ایران این است که بتوانند درشرایط محترمانه و با توجه به شأن و جایگاه ایرانیان خدمات ارائه کنند. در صورتی که موضوع خاصی وجود داشته باشد حتما مورد پیگیری قرار می دهیم. اما امروز تعدادی از سفارتخانه ها این خدمات را به برخی شرکت ها برون سپاری کرده اند. البته برخی از این شرکت ها عملکرد خوبی ندارند و شکایاتی هم از عملکرد آنها به وزارت امور خارجه رسیده است. نمایندگی ها ی خارجی در تهران باید سعی کنند تسهیلات لازم را برای مردم فراهم کنند زیرا وزارت خارجه به شأن ایرانیان حساس است.

به سفارت خانه ها تاکید شد، ورود گردشگران به کشور را تسهیل کنند/ تعداد توریست‌های علاقه مند برای بازدید از ایران در حال افزایش است

باتوجه به اهمیت موضوع گردشگری وزارت امورخارجه تا چه میزان تسهیل گر بوده است؟

بحث گردشگری برای کشوری مثل ایران با جاذبه ها وظرفیت های زیاد، بسیار مهم است. تاریخ، جغرافیا، ظرفیت و جاذبه های ایران کاملا روشن است. گردشگری می تواند در زمینه اشتغال کمک کند و همگان باید برای تسهیلات بیشتر و برای پذیرش گردشگران خارجی تلاش کنند. ایران علاوه بر جاذبه توریستی، امنیت و خلق و خوی خاص مردم ایران در مهمانوازی را هم به همراه دارد. ضروری است به بحث گردشگری توجه ویژه ای شود. وزارت امورخارجه به عنوان یکی از ارگان های مهم تسهیل کننده، در نقطه نخست برای صدور ویزای گردشگران قرار دارد. تلاش های زیادی در جهت ارائه تسهیلات بیشتر فراهم شده و یکی از آنها اقدامی است که در فرودگاه امام خمینی برای صدور ویزای الکترونیک در بهمن ماه سال گذشته آغاز شد. این اقدام در فرودگاه های شیراز و مشهد هم اجرایی شده و پروژه ارائه تسهیلات افتتاح و قرار است با کمک سایر ارگان های ذیربط تا انتهای سال، دیگر فرودگاه های کشور هم به این سیستم مجهز شوند. به سفارت خانه ها هم اعلام کردیم همکاری لازم را برای تسهیل در امر گردشگری و تورهای گردشگری فراهم کنند. ما در دوران اخیر علائم مثبت برای حضور  بیشتر گردشگران دریافت کرده ایم و تعداد توریست های علاقه مند برای بازدید از ایران در حال افزایش است؛ اگرچه جایگاه ایران با توجه به جاذیه های توریستی در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان هنوز از رتبه و مقام شایسته و در خوری برخوردار نیست.

مصاحبه کننده: سمانه مقدم