ایران در میان ۵ کشور موفق تاریخ جایزه اسکار خارجی

زمانی که اولین مراسم اعطای جوایز اسکار در ۱۶ می ۱۹۲۹ برای تقدیر از بهترین فیلم‌های سال ۱۹۲۷ برگزار شد، بخش جداگانه‌ای برای فیلم‌های غیرانگلیسی تعریف نشده بود. اگرچه آکادمی اسکار بین سال‌های ۱۹۴۷ تا ۱۹۵۵ جوایز افتخاری به بهترین فیلم‌های غیرانگلیسی ساخته‌شده در خارج از آمریکا اعطا می‌کرد و پس از آن سال و از بیست‌ونهمین دوره جوایز اسکار شاخه‌ای مستقل تحت عنوان "بهترین فیلم خارجی" شکل گرفت. 

سینمای ایتالیا با کسب ۱۴ جایزه در بخش بهترین فیلم خارجی جوایز اسکار رکورددار است و آخرین بار در سال ۲۰۱۴ با فیلم «زیبایی بزرگ» ساخته «پائولو سورنتینو» موفق به کسب این جایزه شد. ایتالیا تاکنون ۶۴ بار در این بخش از جوایز اسکار شرکت کرده و ۳۱ بار نیز به جمع نامزدهای نهایی راه یافته و در مجموع با درصد موفقیت ۲۱.۸۷ (۱۴ جایزه از ۶۴ حضور) در رتبه نخست پرافتخارترین کشورهای در این جوایز قرار دارد. 

اما فرانسوی‌ها نیز همچون ایتالیایی‌ها ۶۴ بار در رقابت این شاخه از جوایز اسکار شرکت‌کرده‌اند و ۱۲ بار نیز این جایزه به خود اختصاص داده‌اند تا درصد موفقیت سینمای فرانسه در رقابت اسکار خارجی برابر با ۱۸.۷۵ درصد باشد. فرانسوی‌ها که آخرین‌ بار نیز در سال ۱۹۹۳ و با فیلم «هندو چین» به کارگردانی «رژیس وارنیه» و با بازی «کاترین دنوو» برنده این جایزه شده‌اند با ۳۹ بار حضور در جمع نامزدهای نهایی این شاخه از این حیث رکورددار هستند. 

پس از ایتالیا و فرانسه و در رتبه سوم موفق‌ترین کشورها در عرصه اسکار خارجی بر اساس تعداد حضور، اتحادیه جماهیر شوروی قرار دارد. شوروی که پیش از انحلال توانسته بود از ۲۴ حضور خود در شاخه اسکار خارجی ۳ جایزه را به خود اختصاص دهد و درصد موفقیت ۱۲.۵ درصد را به نام خود ثبت کند. شوروی آخرین بار در سال ۱۹۸۰ میلادی و با فیلم «مسکو به اشک‌ها باور ندارد» به کارگردانی «ولادیمیر منشوف» موفق به کسب این جایزه شده بود.

سینمای ایران نیز که اولین بار در سال ۱۹۹۷ در رقابت اسکار خارجی حضور یافت، تاکنون دوبار با فیلم «جدایی نادر از سیمین» (۲۰۱۱) و «فروشنده» (۲۰۱۶) موفق به کسب این جایزه شده و با ۲۳ حضور و دو جایزه، درصد موفقیت ۸/۶ درصدی را به خود اختصاص داده تا پس از ایتالیا، فرانسه،  شوروی و به صورت مشترک با چک اسلواکی در رتبه چهارم موفق‌ترین کشورها از حیث درصد موفقیت (نسبت تعداد حضور به کسب جایزه) قرار گیرد. 

کشور چک‌ اسلواکی پیش از تقسیم به دو کشور مستقل جمهوری چک و اسلواکی در سال ۱۹۹۳ میلادی، دو جایزه از ۲۳ حضور خود کسب کرده بود و همچون ایران دارای درصد موفقیت ۸.۶ در تاریخچه جوایز اسکار خارجی است. چک اسلواکی آخرین بار در سال ۱۹۶۶ و با فیلم «از روی قطارها چشم برندار» به کارگردانی «ییری منتسل» برنده این جایزه شده بود. 

سینمای آلمان با درصد موفقیت ۷.۴ درصد، اسپانیا و ژاپن با درصد موفقیت ۶.۶ درصد، هلند با ۶ درصد، دانمارک با ۵.۴، سوئد با ۵.۳، اتریش با ۴.۸ ،  آرژانتین با ۴.۵، سوئیس با ۴.۴ و مجارستان با ۳.۷ درصد به ترتیب در رتبه‌های بعدی موفق‌ترین کشورها در عرصه جایزه اسکار خارجی قرار دارند.

**

اولین تجربه سینمای ایران در عرصه اسکار خارجی در سال ۱۹۷۷ (۱۳۵۶ شمسی) با فیلم «دایره مینا» به کارگردانی داریوش مهرجویی رقم خورد و پس از ۱۷ سال وقفه و در سال ۱۹۹۴ فیلم «زیر درختان زیتون» به کارگردانی عباس کیارستمی نماینده ایران در شصت‌وهفتمین دوره جوایز اسکار نام گرفت. «بادکنک سفید» از جعفر پناهی در سال ۱۹۹۵ به اکادمی معرفی شد و پس از یک سال وقفه و در سال ۱۹۹۷ فیلم «گبه» محسن مخملباف نماینده ایران در این جوایز سینمایی شد. 

«بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی در سال ۱۹۹۸ به اسکار خارجی رفت و برای اولین بار سینمای ایران توانست به جمع نامزدهای نهایی شاخه بهترین فیلم خارجی اسکار راه یابد و سال بعد آن نیز «رنگ خدا» دیگر ساخته مجیدی فرصت حضور در این جایزه سینمایی را پیدا کرد. 

«زمانی برای مستی اسب‌ها» ساخته بهمن قبادی در سال ۲۰۰۰، «باران» مجید مجیدی (۲۰۰۱)، «من ترانه ۱۵ سال دارم» به کارگرانی رسول صدرعاملی (۲۰۰۲)، «نفس عمیق» ساخته پرویز شهبازی (۲۰۰۳)، «لاک پشت‌ها پرواز می‌کنند» از بهمن قبادی (۲۰۰۴)، «خیلی دور خیلی نزدیک»« به کارگردانی رضا میرکریمی (۲۰۰۵)، «کافه ترانزیت» از کامبوزیا پرتوی (۲۰۰۶)، «میم مثل مادر» اثر رسول ملاقلی‌پور (۲۰۰۷)، «آواز کنجشگ‌ها» از مجید مجیدی (۲۰۰۸)، «درباره الی» به کارگرانی اصغر فرهادی (۲۰۰۹) و «بدرود بغداد» از مهدی نادری (۲۰۱۰)، نمایندگان سینمای ایران در دهه نخست هزار سوم میلادی بودند تا در سال ۲۰۰۱ سینمای ایران با فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی توانست برای اولین بار این جایزه مهم را به ویترین افتخارات خود اضافه کند. 

در سال‌های ۲۰۱۴، ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به ترتیب فیلم‌های «گذشته» اصغر فرهادی، «امروز» رضا میرکریمی و «محمدد رسول‌الله» مجیدی به اسکار فرستاده شدند و در سال ۲۰۱۶ اصغر فرهادی با فیلم «فروشنده» برای دومین‌بار اسکار خارجی را برای ایران به ارمغان آورد. 

سال گذشته نیز فیلم «نفس» از نرگس آبیار نماینده سینمای ایران در نودمین دوره جوایز سینمایی اسکار بود و امسال فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاء» ساخته وحید جلیلوند این فرصت را یافته تا بیست‌ و چهارمین  نماینده ایران در این رویداد سینمایی باشد.