ادعای گزاف ترامپ در مورد نفت ایران

نفت غیرقابل حذف ایران

دنیای پیشرفته کنونی با تمام تکنولوژی و اختراعات و اکتشافات جدید، بیش از پیش به نفت خام وابسته شده است. به همین خاطر با وجود تلاش های بسیار برای جایگزین کردن انرژی های تجدیدپذیر بجای نفت و سوخت های فسیلی هنوز نفت خام و فرآورده های آن نقش بزرگی در حرکت و اقتصاد دنیای مدرن دارند.

 به همین خاطر فراز و فرودهای بازار جهانی نفت اهیمت زیادی دارد. فراز و نشیب بازار نفت از یک جهت تابع عرضه و تقاضای جهانی و تاحدی هم تحولات منطقه ای است. اما از سوی دیگر تابع سیاست های جهانی نیز هست. مثلا توافق های اوپک برای تعیین سقف تولید یا قیمت که از سیستم عرضه و تقاضای جهانی پیروی میکند. اما گاهی اوقات هم سیاستهای کلان جهانی حجم تولید و قیمت ها را دچار نوسان میکند. مانند آنچه در لیبی گذشت و برای مدتی تولید نفت این کشور به بازارهای جهانی نرسید.

چند ماه قبل هم ترامپ مدعی شده بود که صادرات نفت ایران را به صفر خواهد رساند و با سیاست های تحریمی خود مانع ار صادرات نفت ایران خواهد شد. اما بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران بازارهای نفت با شک و تردید به این ادعا نگاه میکنند.

شاید بهترین شاهد برای تردید به این ادعا، مصاحبه ارنست مونیز وزیر انرژی پیشین امریکا آبان ماه گذشته در گفت‌وگو با بلومبرگ درباره اوضاع بازار نفت با آغاز تحریم‌های نفتی علیه ایران گفته بود:" آغاز اعمال تحریم‌ها علیه ایران به‌طور حتم در شرایط کنونی که بازار از ظرفیت بسیار کمی برای افزایش تولید برخوردار است، بسیار مهم است. من جزییات معافیت‌ تحریم ایران که از سوی امریکا برای کشورها صادر شده است را نمی‌دانم اما آنها موقتی هستند و در بلندمدت بازار می‌خواهد بداند که آیا این تحریم‌ها ادامه خواهد داشت یا خیر."

به گزارش بلومبرگ وی گفته بود: "درحال‌حاضر ایران حدود ۱.۵ میلیون بشکه نفت به بازار جهانی صادر می‌کند و اگر این رقم ادامه داشته باشد، ما در بازار شاهد ثبات خواهیم بود و از بروز یک بحران ژئوپلتیک عبور خواهیم کرد. ... پیش‌بینی روند نرخ نفت همواره سخت بوده است اما می‌توان گفت اگر معاف شدن کشورها از تحریم نفتی ایران ادامه یابد، به نظر من دیگر دلیلی بنیادین و ساختاری برای تغییرات عمده در نرخ نفت نخواهیم داشت. البته همواره بازار آبستن حوادث غیرمنتظره‌ای است. اگر بازار شاهد کاهش قابل‌توجه عرضه نفت از سوی ایران باشد یا اینکه عربستان و کویت بتوانند اختلاف‌های خود را برطرف کرده و نفت بیشتری به بازار عرضه کنند، شرایط تغییر می‌کند."

ارنست مونیز در آبان ماه سال 97 گفته بود: "دور کنونی تحریم‌ها یک تفاوت فاحش نسبت به دور قبل دارد و آن اینکه پیش از توافق هسته‌ای تمام دنیا با ما در اعمال تحریم‌ها علیه ایران همکاری کرد اما در شرایط کنونی که امریکا به‌شکل یک‌جانبه اقدام به خروج از توافق هسته‌ای کرده است، هیچ حمایت بین‌المللی برای اعمال دوباره تحریم‌ها وجود نداشته و کسی همراه امریکا نیست."

اما جدیدترین اظهار نظری که در ارتباط با تحریم نفتی ایران اعلام شده است؛ خبرگزاری رویترز روز دوشنبه ۱۹ فروردین (هشتم آوریل) اقدام به انتشار مواضع خالد فالح وزیر انرژی عربستان سعودی نمود. وزیر انرژی عربستان گفته است که تصمیم درباره ادامه سیاست ناظر بر سهمیه بندی تولید نفت کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در شرایط کنونی الزامی نیست.

براساس گزارش رویترز به باور فالح، نشست ماه آینده ( اردیبهشت 98) کشورهای عضو و غیرعضو اوپک و از جمله روسیه می‌تواند در تعیین سیاست تولید نفت نقشی مهم ایفا کند. وزیر انرژی عربستان سعودی گفته است که درحال حاضر هنوز تاثیرات احتمالی تحریم‌های نفتی ایران و ونزوئلا بر بازارهای جهانی روشن نیست. اما تا ماه مه، اطلاعات مربوط به تاثیرات این تحریم‌ها روشن خواهد شد و آنگاه بهتر میتوان تصمیم گرفت.

همینطور وزیر انرژی عربستان تاکید کرده است که میزان موجودی نفت در مخازن کشورهای مختلف هنوز نسبت به نیاز این کشورها بالا است. او درعین حال تاکید کرده که کاهش میزان تولید، به طور تدریجی در راستای ایجاد ثبات در بازارهای جهانی عمل کرده است. آلکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه، نیز اعلام کرده است که در حال حاضر دلیلی برای تجدیدنظر در میزان سهمیه نفت تولیدی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک وجود ندارد.

اما نکته قابل توجه در مورد بازار نفت و تحریم های آمریکا علیه نفت ایران آنست که، تقریبا همه اعضا عضو و غیرعضو اوپک بدنبال افزیش قیمت جهانی نفت هستند تا درآمد خود از این بازار را افزایش دهند. مهمترین اعضا این بازار عربستان سعودی بعنوان عضو اوپک و روسیه تولیدکننده غیر عضو اوپک هستند که با کسر بودجه مواجهند و افزایش درآمد نفتی برایشان مهم است. سایر کشورهای فروشنده نفت هم منافع مشابهی دارند.

واشنگتن هم در این بازار دچار تناقض است، هم قصد دارد که روسیه و ونزوئلا را با تحریم های خود تحت فشار قرار دهد و هم افزایش قیمت نفت عملا به نفع این کشورها خواهد بود. اما تناقض دیگر آنست که افزایش قیمت بخاطر تحریم های ایران اجتناب ناپذیر است. به همین دلیل عملا کشورهای اروپایی که وارد کننده نفت هستند از افزایش قیمت نفت که حاصل سیاست های نابخردانه ترامپ است، متضرر میشوند.

ازسوی دیگر خبرگزاری رویترز جمعه ۱۶ فروردین به نقل از منابع مطلع خبری که نامشان را فاش نکرده گزارش داد، عربستان کاخ سفید را تهدید کرده است که در صورت تصویب و اجرایی شدن "قانون نوپک" دلار را از معاملات آتی نفتی به عنوان ارز پرداختی خود کنار خواهد گذاشت.

این تهدید ریاض پیرو تلاش گروهی از سیاستمداران و سرمایه گذاران آمریکایی برای تصویب و  قانونی شدن طرحی در آمریکا است که هدف آن مقابله با "انحصارگرایی" در بازار جهانی نفت است. اگر این قانون در آمریکا تصویب شود، شکایت علیه کشورهای عضو اوپک را امکان‌پذیر خواهد بود. زیرا براساس قانون نوپک، تبانی و توافق بر سر میزان تولید نفت و گاز یا قیمت آن طبق قوانین آمریکا غیرقانونی محسوب خواهد شد. ناظران آگاه معتقدند که درصورت تصویب، سرپیچی از این قانون نیز می‌تواند برای کشورهای خاطی گران تمام شود.

          درهمین حال خبرگزاری بلومبرگ به نقل از محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک  نوشته بود که "نوپک منافع آمریکا را تأمین نخواهد کرد." روسای جمهوری پیشین آمریکا خواهان اجرای "قانون نوپک" نبودند. اما رئیس جمهوری کنونی ایالات متحده تاکنون بارها به شکلی علنی نارضایتی خود از قیمت بالای نفت را اعلام کرده و اوپک را مسئول آن دانسته بود به همین خاطر کارشناسان شانس تصویب نوپک را اندک می‌دانند. ولی طرح و پیگیری آن توسط ترامپ زمینه را برای تشدید تنش و اختلافات را بیش از پیش با عربستان سعودی وسایر کشورهای عضو اوپک گسترده کرده است.

همه این موارد در کنار هم خود بخود باعث شده است که طی روزهای اخیر قیمت جهانی نفت تا حدود 70 دلار برای هر بشکه افزایش یابد. و این درحالی است که هنوز نفت ایران بطور کامل از بازارهای جهانی حذف نشده است.

نفت برنت روز سه‌شنبه 13/1/98 با قیمت ۶۹.۳۷ دلار در هر بشکه بسته شد، که رکورد بالایی برای شاخص قیمت بازار جهانی بود. نفت در سه ماهه اول سال ۲۰۱۹ ( 11/10/ 97 تا 11/1/98) بزرگ‌ترین رشد سه ماهه را در ۱۰ سال اخیر ثبت کرد. به اعتقاد کارشناسان بازار نفت این رشد قیمت نتیجه واکنش بازار به توافق کاهش تولید اوپک و غیر اوپک و تحریم‌های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا بوده است.

کشورهای عضو اوپک به همراه روسیه و شمار دیگری از تولیدکنندگان غیراوپک که به گروه اوپک پلاس معروف هستند، با هدف مقابله با اشباع عرضه و تقویت قیمت‌ها، در دسامبر موافقت کردند تولیدشان را از اول ژانویه به مدت شش ماه به میزان ۱.۲ میلیون بشکه در روز کاهش دهند.

بنابراین همه این شواهد گویای آنست که نفت ایران را نه آمریکا و نه هیچ کشور دیگر نمی تواند از بازارهای جهانی حذف کند و یا به ادعای گزاف ترامپ به صفر برساند.