تشکیل ائتلاف دریایی توسط آمریکا خطر جنگ را بالا می‌برد/ کاهش تنش میان ایران و انگلیس، عمان را از مسائل حاشیه‌ای دور می‌کند

به گزارش سیاسی خبرگزاری برنا؛ نفتکش ۳۰۰ هزار تنی گریس 1 در حالی که از آب‌های بین‌المللی در تنگه جبل‌الطارق در حال عبور بود در روز سیزدهم تیرماه امسال توسط تفنگداران نیروی دریایی انگلیس و نیروهای پلیس جبل‌الطارق توقیف شد. نیروی دریایی انگلیس در توجیه توقیف این نفتکش، بهانه را در مقصد احتمالی آن اعلام کرد که قرار بوده به پالایشگاهی در سوریه برود و چون دمشق تحت تحریم‌های اتحادیه اروپاست، این اقدام صورت گرفته است.

اما توقیف گریس 1 پایان ماجرا نبود و باعث شد تا مقامات جمهوری اسلامی ایران به این اتفاق واکنش نشان دهند که از مهم‌ترین این واکنش‌ها می‌توان به بیانات مقام معظم رهبری اشاره کرد که با اشاره به توقیف کشتی حامل نفت ایران در جبل‌الطارق، بریتانیا را به دزدی دریایی متهم کردند و گفتند: «انگلیس خبیث دزدی دریایی می‌کند و کشتی ما را می‌دزدد، جنایت می‌کنند و شکل قانونی به آن می‌دهند.»

ایشان هشدار دادند که «جمهوری اسلامی و عناصر مؤمن نظام، این خباثت‌ها را بی‌جواب نمی‌گذارند. در فرصت خود و جای خود پاسخ خواهند داد.»

این در حالی بود که در روز هیجدهم تیرماه، حسن روحانی در جلسه هیات دولت، اقدام انگلیس در توقیف کشتی نفتکش ایرانی را بسیار کودکانه، سخیف و اشتباه توصیف کرد و گفت: «دشمن به دنبال ایجاد ناامنی در منطقه است و از این رو به فضای کشورمان تجاوز کرد که البته با پاسخ قاطع مواجه شد و از سوی دیگر به طور نیابتی، کشتی نفتکش ایرانی را توقیف کردند که کار بسیار سخیف و غلطی انجام دادند.»

روز جمعه 28 تیر ماه بود که نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، یک فروند کشتی انگلیسی را در تنگه هرمز به علت رعایت نکردن قوانین بین المللی، توقیف کرد.

در همان زمان بود که برخی از کشورهای غربی ایران را به دلیل توقیف کشتی انگلیسی «استینا ایمپرو» محکوم کردند که در همان زمان نامه ای از جانب نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد به شورای امنیت در خصوص دلایل توقیف نفتکش ارائه شد. در قسمتی از این نامه آمده است:  «کشتی انگلیسی با یک کشتی ماهیگیری ایرانی برخورد و به آن خسارت وارده کرده است سپس هشدارهای مسئولان ایرانی را نادیده گرفت و با خاموش کردن سیستم های ناوبری خود، در اقدامی خطرناک، مسیرش را تغییر داد و با حرکت در جهت مخالف، در تلاش برای فرار بود که نیروهای ایرانی آن را توقیف کردند.»

بعد از افزایش تنش میان ایران، انگلیس و آمریکا، سفر «یوسف بن علوی»، وزیر امور خارجه عمان، برای دومین بار در ۲ ماه گذشته به ایران و دیدارهای جداگانه وی با وزیر امور خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در رسانه ها بازتاب داشت. در همان روز روزنامه ایران نوشت: «عمان از معدود کشورهایی است که با توجه به صبغه میانه ‌روی در سیاست خارجی خود، می‌کوشد نقش‌آفرینی مؤثری در تعدیل تنش‌ها در آب‌های خلیج فارس و به جریان انداختن چنین گفت‌وگوهایی داشته باشد.  چنان که یکی از اصلی‌ترین موضوعات مورد گفت‌وگوی وزیر خارجه عمان با مقام‌های ایرانی پیرامون تحولات اخیر در آبهای خلیج فارس اختصاص یافت»

در همین چارچوب «بن علوی» با علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان دیدار و پیرامون تحولات منطقه و گسترش همکاری‌های دو کشور در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گفت‌وگو کرد. شمخانی در دیدار وزیر خارجه عمان با تأکید بر مشی پایدار جمهوری اسلامی ایران در پیگیری مناسبات مبتنی بر خویشتنداری و تفاهم با همسایگان گفت: «برخی کشورهای منطقه با اقدامات و رفتارهای شتابزده و متکبرانه ضمن از میان بردن زمینه تفاهم و گفت‌وگو، امکان مدیریت بحران‌های منطقه‌ای را با چالش‌های جدی روبه‌رو ساخته‌اند».

حال در همین رابطه «پیرمحمد ملازهی»، کارشناس مسائل منطقه، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری برنا درباره سفر بن علوی به ایران و تاثیرگذاری او گفت: بن علوی از شخصیت های مهم عرب است که نگاه مثبتی به ایران دارد. کشور عمان نیز در دنیای عرب یکی از کشورهای نزدیک به ایران است و تاکنون در هیچ دسته بندی که بر علیه ایران بوده شرکت نکرده است. این کشور همیشه در تلاش بوده که مناسبات خود را با ایران حفظ کند. همین جایگاه باعث شد که در آن مقطعی که آمریکایی ها بر سر مسائل مختلف با ایران دچار تنش می‌شدند؛ عمان میانجیگری مثبتی را بین ایرانیان و آمریکایی ها انجام بدهد که به آزادی بعضی از افراد عمانی-آمریکایی در زندان ایران ختم شد.

او ادامه داد: در مسائل گذشته نیز این آقای بن علوی بود که به موضوعات مختلف وارد شد و مشکلات را حل می‌کرد. هم اکنون نیز با توجه به تنش هایی که در منطقه تنگه هرمز شاهد آن هستیم، به نظر می‌رسد که این تفکر در مسئولین عمان به وجود آمده که به نوعی بین ایران و انگلیس میانجیگری کنند.

این کارشناس منطقه ای با بیان اینکه اگر امنیت منطقه بهم بخورد، عمان نیز به یک نوعی درگیر مشکلاتی خواهد شد اظهار کرد: مناسبات عمان با انگلیس بسیار نزدیک است و انگلیس ها در کشور عمان پایگاه نظامی دارد. فرمانده ارتش عمان ضمن توافق های صورت گرفته ای که بین انگلیس و عمان وجود دارد، یک انگلیسی است. در این فضا ارزیابی عمانی ها این است که اگر بتوانند نقش مثبتی را در کاهش تنش ها انجام دهند خود نیر درگیر مسائل حاشیه ای نمی‌شوند.

پیر محمد ملازهی تشریح کرد: با توجه به این موضوع که ایران و عمان هر دو در حفظ و امنیت تنگه هرمز نظر مثبت دارند و با یکدیگر همکاری می‌کنند؛ به نظر می‌رسد که عمانی ها در موقعیتی نیستند که کمک آنها موثر نباشد. واقعیت این است که عمان به لحاظ امنیتی وابسته به منطقه اما این را باید گفت که این کشور خارج از منطقه تنگه هرمز است.

وی ادامه داد: تنگه هرمز برای کشورهای دیگر به خصوص کشورهای نفت خیز مثل امارات، کویت و همچنین عربستان اهمیت بیشتری دارد اما برای عمان اینگونه نیست چرا که این کشور به دریای عمان و هند دسترسی دارد. در هر حال این واقعیت وجود دارد که این کشور دوست دارد تنش ها بین ایران و انگلیس به حدی نرسد که انگلیسی ها در منطقه حضور پیدا کنند و به همین بهانه نیروی دریای خود را مجدد در منطقه منصوب کنند.

این کارشناس مسائل خاورمیانه در پاسخ به این سوال که نشست ائتلاف دریایی در بحرین چه نقشی در مسائل منطقه ای دارد، گفت: در نشست بحرین آمریکایی ها حضور دارند و آنها به دنبال این هستند که یک ائتلاف بین المللی برای تامین امنیت تنگه هرمز و باب المندب به وجود بیاورند؛ اما آن چیزی که انگلیس ها به دنبال آن هستند با آمریکا تفاوت دارد و می‌خواهند یک نیروی اروپایی به وجود بیاورند. پیشنهاد انگلیس ها این است که کشورهایی همچون  آلمان، دانمارک و کشورهایی که به نوعی از این تنگه نفت یا کالایی را دریافت می‌کنند به صورت جدا از آمریکا بتوانند نقشی داشته باشند.

او اظهار کرد: هر دو طرحی که در حال اجرا است، در راستای به چالش کشیدن حاکمیت ایران را بر تنگه هرمز است. ولی این دو طرح با یکدیگر کاملا تفاوت دارد و با یکدیگر نیز بسیار هماهنگ نیستند؛ چرا که آمریکایی ها از موضع برادر بزرگ به این مسئله وارد شده اند که این برای انگلیسی ها قابل قبول نیست. بنابراین به نظر می‌رسد که اروپایی ها به دنبال راهکاری متناسب با شرایط خودشان هستند.

این کارشناس با گفتن این مسئله که به نظر می‌رسد در ایران، یک جمع بندی وجود دارد که نیروهای ایران در حد برخورد نظامی پیش نروند، بیان کرد: اگر نیروی آمریکایی و انگلیسی تشکیل شود و کشتی ها را اسکورت نظامی بکنند ایران در یک دوراهی قرار می‌گیرد که انتخاب آن بسیار سخت خواهد بود. جمهوری اسلامی ایران یا قاطعانه از حاکمیت ملی خود دفاع می‌کند و در برابر این نیروها ایستاده و ریسک جنگ را می‌پذیرد یا اینکه از طریق کشورهای واصل مثل عمان می‌تواند پیام هایی را رد و بدل کند که مواضع هر دو طرف تعدیل شود.

 ملازهی ادامه داد: اینگونه نیست که ایران یا انگلیس یک طرفه عقب نشینی کنند. به نظر می‌رسد که در این شرایط جنگ را هیچ کدام از طرفین اعم از آمریکا، ایران و انگلیس نمی‌خواهد اما در سطح منطقه ای احتمالا اسرائیل، عربستان سعودی و امارات جنگ می‌خواهند؛ هر چند که آنها نیز به این نتیجه رسیده اند که جنگ نمی‌تواند راه حل خوبی باشد.

این کارشناس مسائل شبه قاره بیان کرد: تنگه هرمز، تنگه ای است که بین ایران و عمان قرار دارد و اگر قرار باشد که امنیت آن حفظ شود باید به واسطه این دو کشور صورت بگیرد. این دو کشور نیز در هیچ مقطعی به دنبال آن نبودند که امنیت را در این منطقه از بین ببرند. حال در این شرایط خاص پیش آمده که انگلیس ها کشتی ایرانی را توقیف کرده اند و بعد سپاه ایران یک کشتی انگلیسی را توقیف کرد، مقداری فضا را تنش‌زا کرده است که ما باید برای حل مسئله راه حلی پیدا کنیم.

او ادامه داد: از شواهد می‌توان دریافت که در پشت پرده رایزنی هایی وجود دارد تا به یک نوعی انگلیس ها و ایرانی ها مواضع خود را تعدیل کنند تا این دو کشتی آزاد شوند و همچنان حاکمیت ملی ایران بر تنگه هرمز باقی بماند؛ چرا که اگر انگلیس ها و آمریکایی ها ائتلاف ایجاد کنند و در تنگه هرمز به صورت گسترده حضور داشته باشند و رفت و آمدها کنترل شود در این صورت خطر جنگ وجود دارد.

ملازهی در پایان بیان کرد: اگر آمریکایی ها ائتلافی را تشکیل دهند و ابتکار عمل را بدست بگیرند در تنگه هرمز و باب المندب باتوجه به حضور حوثی در آن ممکن است در حاکمیت منطقه ای اخلال ایجاد کنند که این مسئله به نفع هیچ کدام از طرفین نیست و خطر جنگ را به شدت بالا می‌‌برد.