رمضان و حمایت از فقرا در بحران کرونا

بیماری عالمگیر کرونا، مانند همۀ بیماریهای همه‌گیر، تمام شئونات زندگی فردی و اجتماعی، و سلامت جسمی و روانی را در جوامع مختلف هدف قرار داده است. مهم‌تر آنکه کرونا پدیده‌ای است ناشناخته که شدت و میزان اثرات آن غیرقابل پیش‌بینی است. البته، شکی نیست که مهم‌ترین تبعات آن بر زندگی فقرا و محرومین خواهد بود. در این شرایط، در حالی وارد ماه مبارک رمضان می‌شویم که کرونا تأثیرات گسترده‌ای بر زندگی اجتماعی اقتصادی همۀ هموطنان داشته است؛ هزاران نفر از ایرانیان به بیماری مبتلا شده‌اند، چند هزار نفر جان خود را دست داده‌اند، و بسیاری از هموطنان مان کسب‌وکار خودشان را از دست داده‌اند.

در این میان اما، نگاه اسلامی در مواجهه با خسارات و ویرانی‌های ناشی از بلایا، مصیبت‌ها ،سبک همزیستی و گذار از آن‌ها رسم و شیوۀ خاصی دارد، آنچنان که از دل ویرانی‌ها آبادانی بروید. تحلیل کنش‌های فردی و سازوکارهای اجتماعی و ترمیم آن‌ها از جمله آموزه‌هایی است که از سوی نبی گرامی اسلام (ص) مطرح شده است.

از سوی دیگر، زیست انسانی، سبک زندگی معنوی اوست که پیش، حین و پس از مصیبت‎ها دستخوش دگرگونی می‌شود. این دگرگونی در جوامع مختلف می‌تواند یا انحطاط یا بالندگی را به ارمغان آورد. به وقت گرفتاری، غفلت یا توجه هر کدام پیامدهای متفاوتی خواهند داشت. مشغول‌شدن به رتق‌وفتق امور مادی و غفلت از عمارت دل و جان آسیب جوامع دینی در هنگامۀ گرفتاری‌های همه‌گیر است. از منظر مؤمنینی که آبدیدۀ محک آزمون‌های الهی بوده‌اند، بلایا و مصیبت می‌تواند چنان به جوش و خروششان بکشاند که باغ رضوان الهی در دسترس‌تر از همیشه باشد، چراکه رضوان من الله هو اکبر. در این چهارچوب معنایی، همزمانی بلای کرونا و ماه مبارک رمضان می‌تواند بازهم از دل تهدید فرصت بسازد. تهدید تعطیلی کسب‌وکارها و مناسک دینی می‌تواند در پرتو راهکارهای خلاقانه -که از دل آموزه‌های دینی و تجارب علمی برمی‌آید- به احیای قلوب و مناسبات اجتماعی بینجامد. اما آنچه از روح دستورات دینی در ایام ماه مبارک برمی‌آید این است که ماه رمضان ماه نشاط مؤمنین است. نشاطی که از جد و جهد مؤمنین برمی‌خیزد حول محور استکمال آنچه رضایت خداوند را به بار می‌آورد می‌گردد. در ادبیات دینی، دستگیری از مستمندان، که عیال‌الله خوانده می‌شوند، شرط کسب رضایت خداوند است.

واقعیت این است که رمضان امسال می‌تواند به یک فرصت بزرگ و به تعبیر رهبر معظم انقلاب یک رزمایش گسترده برای کمک به فقرا تبدیل شود، فقرایی که بیماری عالمگیر کرونا بیش و پیش از همه آن‌ها را هدف قرار داده است و این یک حقیقت دینی است که مبارزه با فقر یک «مبارزۀ‌ همگانی» است: «الّلهم اغن کلّ فقیر. الّلهم اشبع کلّ جائع. الّلهم اکس کلّ عریان.» در قرآن مجید نیز آمده است: یکی از نشانه‌های تکذیبِ دین این است که انسان در مقابل فقر فقیران و محرومان بی‌تفاوت باشد: «أرایت الّذی یکذّب بالدّین. فذلک الّذی یدعّ الیتیم و لایحضّ علی طعام المسکین» و می‌فرماید: و در اموال آن‌ها حقّی برای سائل و محروم بود: «و فی اموالهم حق للسائل و المحروم».

در این چهارچوب،همۀ ظرفیت‌های اجرایی، مالی، هماهنگی، پشتیبانی و سیاستیِ وزارتخانه و شورای‌عالی رفاه ، برای حمایت از فقرا و آسیب‌دیدگان اجتماعی اقتصادی کرونا بسیج و تاکید شده است که همۀ شرکت‌های تابعه به‌صورت هدفمند مسئولیت اجتماعی خود را در بالاترین سطح محقق سازند. در آستانۀ حلول ماه مبارک رمضان و همزمان با آغاز هفتۀ کارگر مناسب دیدم بر این نکته تأکید کنم که برای مبارزه با اثرات ناشی از کرونا و حمایت از فقرا باید همه با هم یک اقدام ملی و حماسۀ ماندگار را رقم بزنیم، و چه زمانی بهتر از ماه مبارک رمضان برای شروع این اقدام.