معضل مدیریتی بلای جان مرمت میراث فرهنگی/ ایزوگام سقف بنای تاریخی از سوی پیمانکار/ احتمال ارجحیت منافع شخصی در انتخاب پیمانکار مرمت آثار تاریخی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ زلزله، طوفان و سایر بلاهای طبیعی مقوله هایی هستند که این روزها بیش از پیش نگرانی ها را در حوزه میراث فرهنگی و خطر تخریب احتمالی آن ها دو چندان کرده است و بازنگری در خصوص مرمت که مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان است را ضروری جلوه می دهد.

حمیدرضا حسینی، پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی، در این خصوص گفت: آثار تاریخی ایران بسیار پرشمار و در عین حال متنوع هستند و هنرهای وابسته به معماری مانند کاشی کاری، گچ بری، مقرنس سازی، گره چینی، و حجاری نیز بسیار گسترده و متنوع است. بنابراین مرمت بناهای تاریخی، شاخه‌های مختلفی دارد که هرکدام نیازمند نوع خاصی از تخصص هستند.  

او افزود: در این شرایط اگر به ادبیات حاکم بر وزارت میراث فرهنگی نگاه کنید، می ‌بینید که مانع اصلی در راه مرمت بناهای تاریخی را کمبود منابع مالی می‌دانند، در حالی که وجود منابع مالی، شرط لازم برای مرمت بناهاست و نه شرط کافی. یکی از زیرساخت‌های مهم مرمت که متأسفانه به شکل فزاینده‌ای مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد، تربیت مرمت گران و انتقال تجربیات در این حوزه است.

این کارشناس حوزه آثار تاریخی با انتقاد از وزارت میراث فرهنگی تاکید کرد: وزارت میراث فرهنگی به عنوان متولی حفظ و احیای بناهای تاریخی باید مستقیما به مرمت آثار تاریخی اقدام کند یا ناظر مرمت آثار توسط اشخاص حقیقی و حقوقی باشد و به طرق گوناگون بستری را برای تربیت مرمت گر متخصص فراهم آورد.

حسینی گفت: در سال های پیش از انقلاب اسلامی، سازمان حفاظت آثار باستانی با همکاری سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و استادکاران قدیمی ابنیه تاریخی، تعدادی از جوانان مستعد را در حوزه مرمت تحت آموزش قرار داد و بعدها برخی از آن ها را برای تکمیل آموزش به کشورهایی مانند ایتالیا فرستاد که تقریبا همگی بعد از چند سال در قامت زبده‌ترین مرمت گران بناهای تاریخی ظاهر شدند.  

این پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی با انتقاد از تعطیلی مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی تصریح کرد: بعد از انقلاب هم تأسیس مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی در همین مسیر قرار گرفت و ثمرات قابل توجهی در حوزه مرمت داشت اما متأسفانه چندی پیش این مرکز بدون آن‌که جایگزین مطمئنی برایش وجود داشته باشد، تعطیل شد. البته قبل از آن که تعطیل شود، بی‌اعتبار شده بود؛ چون بیشتر جایی برای تدریس مدیران و فرونشاندن عطش تظاهرات علمی آنان بود. بنابراین، روز به روز از تعداد مرمت گران زبده و باتجربه کاسته می‌شود و در این شرایط اگر منابع مالی کافی هم وجود داشته باشد، منابع انسانی لازم فراهم نیست.

او افزود: گزارش اقدامات مرمتی از طرف وزارت میراث فرهنگی و سایر دستگاه های ذیربط مثلا شهرداری تهران که بسیاری از آثار تاریخی را مرمت کرده منتشر نمی شود و در اختیار عموم قرار نمی‌گیرد. قبل از انقلاب، مرحوم اوجنیو گالدیری، مرمت گر برجسته ایتالیایی به مدت چند سال اقدامات مرمتی و برخی فعالیت ها معماری را در مسجد جامع عتیق اصفهان انجام داد که به فاصله کوتاهی نتایج آن را منتشر کرد.

حسینی اظهار کرد: گزارش ایشان توسط دکتر جبل‌عاملی به فارسی ترجمه شد و اکنون یکی از منابع مهم در حوزه مرمت بناهای تاریخی و نیز پیگیری اقدامات مرمتی در مسجد جامع اصفهان است اما متاسفانه مرمتگران ایرانی عمدتا چنین عادتی را ندارند و گزارش های مرمتی خود را منتشر نمی‌کنند یا حتی نمی نویسند! به نظر می رسد، از طرف وزارت میراث فرهنگی هم این تکلیف مهم چندان جدی گرفته نمی‌شود. بنابراین، انتقال تجربه در این حوزه بسیار محدود و ابتر است.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی با انتقاد از فرآیند برگزاری مناقصات گفت: در کنار این موارد، موضوع فساد سیستماتیک که این روزها همه کشور را درگیر خود کرده و صدای مقامات بالای نظام را درآورده، در حوزه مرمت بناهای تاریخی نیز شائبه‌هایی را ایجاد کرده است. فرایند برگزاری مناقصات، انتخاب پیمانکاران، نحوه نظارت بر آنها و مسایلی از این قبیل، چندان شفاف نیست و این احتمال وجود دارد که در انتخاب پیمانکاران، منافع شخصی بر مصالح میراث فرهنگی غلبه داشته باشد.

او افزود: چند سال پیش، پیمانکاری را برای مرمت مسجد جامع اردستان که از آثار ملی نفیس است، انتخاب کردند و او شروع کرد به ایزوگام کردن پشت بام این مسجد تاریخی!

این پژوهشگر عرصه میراث فرهنگی تاکید کرد: وقتی صدای کنشگران میراث فرهنگی و رسانه‌ها درآمد و پرسیده شد که چنین پیمانکاری با این درجه نازل از سواد و تجربه مرمتی، چطور انتخاب شده و چه کسی بر کار او نظارت می‌کرده، تصور می‌کنید واکنش مسئولان مربوطه چه بود؟ شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت و انداختن تمام تقصیرات به گردن پیمانکاری که خود انتخاب کرده بودند و سپس کشیدن گونی به دور کارگاه مرمت برای این که قابل دیدن و داوری نباشد. یعنی انتقادها به جای شفافیت بیشتر به پنهان کاری بیشتر منتهی شد.

حسینی در پایان با انتقاد از نحوه مدیریت حوزه مرمت گفت: مشکل مرمت آثار تاریخی ایران قبل از هرچیز، مشکلی مدیریتی است و تا در سطح مدیریت کلان وزارت میراث فرهنگی تغییر بینش و رویه اتفاق نیفتد، گره ای از کار فروبسته مرمت آثار تاریخی باز نخواهد شد.

//انتهای پیام: 3/5