نکاتی در باره سبک نقاشی سیاه قلم

به گزارش برنا، یکی از پر مخاطب ترین و پرطرفدار ترین انواع نقاشی در بین عوام، نقاشی سیاه قلم است. این سبک در عین پر طرفدار بودن تا حدی هم بحث برانگیز و جنجالی است. اما در این حوزه نکاتی وجود دارد که پرداختن به آنها دید برداشت کاملتری را در ذهن ما نسبت به این هنر ایجاد میکند. این سبک معمولا با استفاده از پودر زغال و قلم مو اجرا می شود. با پیشرفت تکنولوژی و تولید انواع مداد های مختلف هنرمندان برای ریزه کاری ها، از انواع مداد های کر بنی، زغالی و گرافیت هم استفاده می کنند.

این سبک از زمانی که رواج زیادی یافت، به واقع طراحی را به درون خانه های مردم عادی که تجربه ای در زمینه هنر ندارند برد. این یک امتیاز بزرگ برای این سبک محسوب می شود. شاید بتوان گفت که این روش باعث فراگیر شدن هنر در میان توده مردم شده است. موضوع دیگر در مورد این نوع از طراحی جنبه کار آفرینی آن است. امروزه سفارش کار سیاه قلم توسط مردم عادی، بازاری گرم دارد. همین موضوع باعث شده که عده ای از هنردوستان در کنار فراگیری این هنر زیبا مشغول کار شده و به کسب درآمد نیز بپردازند.

اما انتقاداتی در مورد عدم وجود خلاقیت و نوآوری در این حوزه وجود دارد. قشر آکادمیک و دانشگاهی به هیچ عنوان با این حوزه از طراحی بر سر مهر نیستند. دلیل این امر هم به اعتقاد آنها عدم وجود نوآوری و خلاقیت در طراحی سیاه قلم می باشد. اما در مورد این انتقاد سوالاتی وجود دارد. اولا اساسا خود حوزه سیاه قلم را هنرمندان این رشته به روش های گوناگونی کار می کنند  مثلا برخی از هنرمندان برای طراحی اولیه در کار از روشهای اندازه گیری آکادمیک استفاده می کنند. و برخی دیگر با رعایت اصول آکادمیک و با دست آزاد اقدام به طراحی بر روی کار می نمایند. خود این امر نیازمند آموزشهای عمیق هنری و صرف زمان زیاد و تجربه بسیار می باشد. به هیچ عنوان نمی توان فردی که یک چنین توانایی دارد خارج از حوزه هنر و فاقد خلاقیت قلمداد کرد! و یا کار او را سخیف به حساب آورد. از طرف دیگر به طور کلی طراحی سیاه قلم نیازمند شناخت متریال می باشد. هنرمندی که در این حوزه کار می کند می بایست پیوسته دانش خود را به روز نگه داشته و از محصولات جدید که تولید می شود باخبر باشد. توجه داشته باشید وسایل و متریال هایی که در بازار وجود دارند به طور مستقیم و با هدف کار در حوزه سیاه قلم تولید نمی شوند. مثلا شما نمی توانید به یک فروشگاه فروش ابزار هنری رجوع کنید و درخواست مداد مخصوص طراحی سیاه قلم کنید! این موضوع به خلاقیت، تجربه و سابقه کار زیاد هنرمند بر می گردد. دقیقا مثل آزمایش هایی که بزرگانی چون لئوناردو بر روی انواع رنگ روغن و متریال های دیگر برای رسیدن به یک کار زیبا و عالی طی می کردند. اما این سبک از طراحی یک خصوصیت ویژه را در خود دارد و آن تنالیته محور بودن آن است. در این نوع از طراحی خارج از بحث طراحی اولیه و تناسبات هنرمند طراح می بایست دانش و شناخت بالایی نسبت به تنالیته، نورپردازی و جنسیت پردازی داشته باشد. خود این موضوع یک کار پیچیده است که نیازمند صرف مدتها وقت و کار می باشد. مبحث نور سایه یکی از اصول اولیه و در عین حال پیچیده آکادمیک در دنیای هنرهای بصری است. فراگیری این مفهوم و تکنیک برای بسیاری از هنرمندان در حوزه های مختلف هنرهای بصری امری ضروری است.

اساسا سیاه قلم نیز یک تکنیک مانند بسیاری از تکنیک های دیگر در هنرهای بصری است. شما با استفاده از مهارت خود در تکنیک سیاه قلم می توانید دست به خلق آثار مفهومی بزنید. بسیاری از هنرمندان طراح و نقاش از همین تکنیک در جهت به تصویر کشیدن آثاری پر معنا و با بار مفهومی زیاد استفاده کرده اند. در صورت داشتن مطالعه مناسب در تئوریهای هنر و داشتن ایده مناسب می توان در حوزه سیاه قلم نیز بسیار خلاق بود. باید گفت که طراحان و نقاشان متخصص در سیاه قلم معمولا چشمهای تیزبینی در انتخاب مدل مناسب برای این کار دارند. دقیقا انتخاب سوژه مناسب برای این کار نیز خود یک کار خلاقانه و پر اهمیت می باشد.

بسیاری از منتقدین در این حوزه دست روی نکته خاصی در نقاشی سیاه قلم می گذارند. آنها بر این اعتقاد هستند که این کار نوعی کپی بوده و کار هنرمند بعد از مدتی در اصلاح خالی از احساس و پلاستیکی میشود. اما در پاسخ باید گفت دلیل مصنوعی شدن و پلاستیکی شدن کار خود سبک سیاه قلم نیست! بلکه در این تکنیک نیز مانند تکنیک های دیگر افراد زیادی در سطوح مختلف مشغول به فعالیت هستند. جالب است بدانید آثار اشخاصی که قبلا تجربه کار طراحی به صورت آکادمیک آنرا داشته و سپس به طرف تکنیک سیاه قلم آمده اند در مقایسه با اشخاصی که مستقیما این کار را شروع کرده اند کاملا متفاوت است. پتانسیل بی روح شدن اثر و گرفتن حالت خشک و پلاستیکی در کار گروه دوم بسیار بیشتر دیده می شود. بنابراین خطا و ایراد متوجه این تکنیک نیست. بلکه فرا گیری درست و استاندارد این روش نیز نقشی اساسی دارد. حتی آثار هنرجویانی که زیر نظر یک استاد با تجربه مدل زنده و طراحی کلاسیک اقدام به فرا گیری سیاه قلم می نمایند نیز جالب توجه تر و پر حس تر به نظر می رسد. ناگفته پیداست شخصی که هیچ گونه تصور و علمی در زمینه تناسبات و اصول اندازه گیری و طراحی ندارد و صرفا از ابزار کپی برای کار استفاده می نماید دچار محدودیت خواهد بود. منظور نفی استفاده از ابزار کپی نیست، بلکه هدف استفاده صحیح از این ابزار می باشد. بنابراین توصیه می شود در صورت تمایل به فرا گرفتن این تکنیک آنرا نزد یک استاد مجرب و با تجربه فرا بگیرید.

تکنیک نقاشی سیاه قلم، با روشهای اصولی تر و منطبق تر با استانداردهای هنرهای تجسمی در آموزشگاه نقاشی ایکاروس آموزش داده میشود. پیج تخصصی این آموزش‌ها به آدرس mahvis.net/lesson28.htm در سایت ایکاروس، به معرفی این سبک از نقاشی و ارائه جنبه های هنری و زیبایی شناسانه آن میپردازد. در این آموزش تخصصی سیاه قلم، روشهای طراحی مستقیم و بدون کپی برداری هم ارائه شده است که بر جنبه هنری و خلاقانه بودن این سبک، صحه میگذارد.

در پایان باید گفت در اینکه تکنیک و ابزار نقشی اساسی در خلق یک اثر هنری دارند شکی نیست، اما این ادعا که یک تکنیک یا روش خاص منجر به سخیف یا بدون خلاقیت شدن کار خواهد شد نظری غیر منطقی و غیر حرفه ای است.