آداب و اعمال دحوالارض

همچنین این روز به عنوان روز قیام امام زمان مهدی موعود علیه‌السلام معرّفی شده است.(2)

این روز، جزء چهار روز(3) معروفی است که روزه آن پاداش و ثواب هفتاد سال روزه را دارد.(4)

معنای دحوالارض

«دَحْو» بر وزن «مَحْو» به معنای گسترش است، بعضی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محل اصلیش تفسیر کرده‌اند، و چون این دو معنی لازم و ملزوم هم می‌باشند، به یک ریشه باز می‌گردند. منظور از «دحوالارض» این است که در

______________________________

1. علی بن طاووس الحسینی، الاقبال (چاپ قدیم موجود در کتابخانه دفتر تبلیغات اسلامی قم، 1314)، ص525.

2. همان.

3. سه روز دیگر عبارتند از: 18 ذی حجة (روز غدیر خم)، بیست و هفتم رجب (سالروز مبعث نبی اکرم) و هفدهم ربیع، (سالروز ولادت پیامبر اکرم و ولادت امام صادق علیه‌السلام ).

4. علی بن طاووس حسینی (همان)، ص525؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، اعمال ماه ذی قعده؛ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار (داراحیاء التراث العربی، چاپ سوّم، 1403 ه.)، ج94، ص122، روایت 1.

________________________________________

آغاز، تمام سطح زمین را آب‌های حاصل از باران‌های سیلابیِ نخستین فرا گرفته بود، این آب‌ها تدریجا در گودال‌های زمین جای گرفتند و خشکی‌ها از زیر آب سر بر آوردند و روز به روز گسترده‌تر شدند.(1) از طرف دیگر زمین در آغاز به صورت پستی‌ها و بلندی‌ها یا شیب‌های تند و غیر قابل سکونت بود، باران‌های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره‌ها گستردند، و تدریجا زمین‌های مسطّح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع به وجود آمد. مجموع این گسترده شدن‌ها به «دَحو الارض» تعبیر می‌شود.(2)

دحو الارض در آیات و روایات

به مسأله فوق هم در قرآن کریم و هم در روایات اشاره شده است. در قرآن کریم می‌خوانیم:

«وَالاَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحیها»؛(3) «و زمین را بعد از آن (آفرینش زمین و آسمان) گسترش داد.» مراد از «دَحیها» که از مادّه «دَحْو» است، همان «دحو الارض» می‌باشد.

در آیه دیگری می‌خوانیم:«وَالاَرْضِ وَماطَحیها»؛(4) «و قسم به زمین و کسی که آن را گسترانید.» کلمه «طَحیها» از مادّه «طَحْوْ» بر وزن «سَهْوْ» هم به معنای انبساط و گستردگی و هم به معنای راندن و دور کردن و از میان بردن است و در این‌جا به معنای گستردن می‌باشد.

در روایات فراوانی بر فضیلت روز «دحو الارض» تأکید شده است که به یک نمونه از آن‌ها اشاره می‌شود:

امام هشتم علیه‌السلام فرمود: «صُومُوا فَاِنَّنی اَصْبَحْتُ صائِما؛ روزه بگیرید، من امروز روزه‌دار هستم.» عرض کردند: «جُعِلْنا فِداکَ اَیُّ یَوْمٍ هُوَ؟»؛ فدایت شویم، امروز چه روزی است؟» فرمودند: «یَوْمٌ نُشِرَتْ فیه الرَّحْمَةُ وَدُحِیَتْ فیهِ الاَرْضُ وَنُصِبَتْ فیهِ الْکَعْبَةُ وَهَبَطَ فیهِ آدَمُ؛(5) روزی است که در آن رحمت خداوند فراگیر شده است، زمین گسترش یافته است، کعبه نصب شده است و حضرت آدم علیه‌السلام به زمین فرود آمده است.»

______________________________

1. آیت اللّه‌ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه (تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ نهم،1370)، ج26، ص101، 100.

2. همان، ج 27، ص43؛ علاّمه سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، (قم، جامعه مدرسین)، ج20، ص190 و ص297.

3. نازعات /30.

4. شمس /6.

5. علی بن طاووس الحسینی، الاقبال (چاپ قدیم، 1314)، ص525.

________________________________________

آداب و اعمال دحوالارض

1 ـ روزه داشتن، که ثواب هفتاد سال عبادت را دارد.(1)

2 ـ احیاء و شب بیداری شب بیست و پنجم، که برابر با یک سال عبادت است.(2)

3 ـ ذکر و دعا خواندن.

4 ـ انجام غسل به نیّت روز دحوالارض.(3)

5 ـ دو رکعت نماز؛ به این صورت که هنگام ظهر (و زوال شمس) دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت یک بار «حمد» و پنج مرتبه سوره «شمس» را بخواند، و بعد از سلام نماز بگوید: «لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه‌ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ».(4) آن‌گاه این دعا را بخواند: «یا مُقیلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی. یا مُجیبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی. یا سامِعَ الاَْصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی وَارْحَمْنی وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتی وَما عِنْدی، یا ذَالْجَلالِ وَاالاِْکْرامِ؛(5) ای در گذرنده لغزش‌ها، از لغزش [و خطایم [در گذر. ای اجابت کننده درخواست‌ها، دعاهایم را بپذیر. ای [خدایی] که صداها را می‌شنوی، صدایم را بشنو [و به من توجّه فرما] و مرا مورد رحمت خویش قرار بده، و از بدی‌های من و آنچه نزد من است در گذر، ای صاحب جلالت و بزرگواری.»

6 ـ خواندن دعای ذیل: «اَللّهُمَّ داحِیَ الْکَعْبَةِ وَفالِقَ الْحَبَّةِ وَصارِفَ اللَّزْبَةِ وَکاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ اَسْئَلُکَ فی هذَا الْیَوْمِ مِنْ اَیّامِکَ الَّتی اَعْظَمْتَ حَقَّها وَاَقْدَمْتَ سَبْقَها وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنینَ وَدیعَةً...»(6)

به دلیل طولانی بودن دعا، تمام آن را در اینجا نقل نمی‌کنیم. خوانندگان محترم می‌توانند برای خواندن این دعا به کتاب «مفاتیح الجنان»، اعمال روز دحو الارض در ماه ذی قعده مراجعه کنند.

7 ـ زیارت ثامن الحجج، امام هشتم علیه‌السلام از برترین اعمال مستحب این روز می‌باشد و سخت مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است.(7)

8 ـ احیاء و بیدار بودن در شب 25 ذی قعده و انجام عبادات در آن شب برابر با صد سال عبادت است.(8)

______________________________

1. الاقبال (همان)، ص527 و مفاتیح الجنان (پیشین)، اعمال ذی قعده.

2. همان، ص527؛ مفاتیح الجنان، ص410.

3. همان، ص527.

4. همان، ص529؛ مفاتیح الجنان، ص410؛ وقایع الایّام (همان)، ص102، 101.

5. همان، ص529؛ مفاتیح الجنان، ص410.

6. همان، ص527، 528؛ شیخ طوسی، مصباح الزائر، اعمال ذی قعده؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، اعمال ماه ذی القعده، ص411.

7. الاقبال، ص525؛ میرداماد، رساله اربعة ایام؛ مفاتیح الجنان، ص410 و وقایع الایام، ص102.

8. همان، ص101.