از بی‌توجهی به سینمای کودک تا نیاز به وجود نگاه‌های امروزی در این سینما

به گزارش برنا، سینمای کودک و نوجوان مملو از رویاپردازی است تا کودکان بتوانند با این آثار ارتباط برقرار کنند و البته رویاپردازی‌ها همواره بخشی است که ساخت یک فیلم سینمایی را پرهزینه می‌کند یا نیاز به تکنولوژی روز دارد. به اعتقاد بسیاری از منتقدان امروز یکی از معضلات سینمای ایران عقب‌ماندگی از تکنولوژی است که البته برخی به خلاف این موضوع اعتقاد دارند و فیلمنامه و عدم وجود حمایت‌های لازم را معضلات اصلی سینمای کودک و نوجوان در ایران می‌دانند.

به بهانه برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان با چند تن از سینماگرانی که در این زمینه فعالیت داشته‌اند، گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

اسماعیل براری: سینمای کودک در ایران یک جریان فصلی است/ بعد از جشنواره کودک هیچ نشانی از این سینما وجود ندارد/ جشنواره کودک رسالت یک رویداد سینمایی را دنبال نمی‌کند

اسماعیل براری، کارگردان فیلم‌های سینمایی «شهر در دست بچه‌ها»، «جهنم سبز» و «روز باران»، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: مدیریت در کشور ما به دو نوع مدیریت اکتیو (Active) و مدیریت پسیو (Passive) تقسیم می‌شود. مدیریتی که قدم اول را برمی‌دارد و چرخ کار را راه می‌اندازد مدیریت اکتیو است و مدیریتی که به چرخیدن این چرخ تداوم می‌دهد مدیریت پسیو است که متأسفانه در کشور ما شرایط به شکلی است که مدیریت بخش دوم بود و نبودشان هیچ فرقی ندارد و شیوع کرونا در کشور این را بیشتر به اثبات رساند که بسیاری از مدیران وزارت ارشاد بود و نبودشان هیچ فرقی ندارد.

براری خاطرنشان کرد: وقتی محل درآمد سینما تعطیل است به این معنی است که حرفه سینما نابود شده و ما امروز شغلی به نام سینما نداریم و آنچه که از سینما در کشورمان شاهد هستیم فقط گذران عمر این حرفه است. در این بین سینمای کودک شرایط بدتری دارد، این‌گونه سینمایی در کشور ما یک جریان فصلی است و ما تنها در ماه خاصی که به برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان ختم می‌شود به این گونه سینمایی می‌پردازیم.

او افزود: در این بین جشنواره کودک خود یک محفلی است که بودجه‌ و اعتباراتی به آن سرازیر می‌شود و برای برگزاری این رویداد هم لازم است سالی چند فیلم ساخته شود و به همین دلیل چند کارگردانی که با مسئولان ارتباط نزدیکی دارند فیلم می‌سازند و در جشنواره نمایش داده می‌شود. چرخه حیات سینمای کودک در ایران همین است و بعد از جشنواره عملاً هیچ نشانی از این سینما نداریم.

کارگردان فیلم سینمایی «شهر در دست بچه‌ها» در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: انتظار می‌رود جشنواره فیلم کودک به حیات این گونه سینمایی در کشور تداوم ببخشد اما با بودجه‌ای که برای این فستیوال در نظر گرفته شده واقعاً چنین توقعی یک انتظار بزرگ از یک رویداد فرهنگی با بودجه نحیف دولتی است. من سال‌هاست به دلیل توقیف بودن آثار اخیرم فیلمی تولید نکرده‌ام ولی سال‌ها پیش که در چند جشنواره خارجی حضور داشتم، این جشنواره‌ها همچنان ارتباط‌شان با من را حفظ کرده‌اند، همچنان پیام‌ها، فصل‌نامه‌ها و اخبار خود را برای من می‌فرستند و برای آن‌ها مهم است که ارتباط‌شان با فیلمسازان قطع نشود.

این کارگردان تصریح کرد: متأسفانه شاهد هستیم که دولت به حرفه‌ها و خلاقیت‌ها در زمینه‌های مختلف پشت کرده و قهر مردم با این عرصه‌ها را شاهد هستیم و چنین وضعیتی تنها مربوط به سینما نیست. سینمای کودک هم مثل هر موجود زنده‌ای اگر بخواهد به حیات خود ادامه دهد باید در طول سال فعالیت داشته باشد و همه بخش‌ها باید به تداوم حیات آن کمک کنند اما متأسفانه امروز سینمای کودک یک جزیره جداست.

براری اظهار داشت: ما به فیلمسازان مختلف و سالن‌های مربوط به سینمای کودک نیاز داریم. سالیان دور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای راه‌اندازی یک سالن کودک اقدام کرد اما نتوانست به وجود آن تداوم ببخشد و برای پول در آوردن مجبور به اکران فیلم‌های ضعیف و بی‌کیفیت شد. وقتی یک سالن سینما نمی‌تواند از طریق بخش اعظمی از جامعه درآمدزایی کند مشخص است که سینمای کودک محکوم به نابودی و فراموشی است. همانطور که باید به فکر سالن‌های سینما، فیلمسازان متبحر در این حوزه باشیم، نیاز است که ساز و کار مدیریتی مناسب وجود داشته باشد و ما امروز بیش از هر چیز به مدیر اکتیو نیاز داریم.

او افزود: ما در حوزه تکنولوژی هم از سینمای دنیا عقب هستیم. زمانی که سینمای کودک ما رونق داشت و مردم به دیدن فیلم‌های کودک می‌رفتند هم ما در حوزه تکنولوژی از دنیا عقب بودیم. ما در برنامه‌ریزی‌هایمان نیز امروز دچار مشکل هستیم. جشنواره‌های ما برای عرضه فیلم‌هایمان به دنیا برگزار نمی‌شوند، در طول سال‌های مدیدی که جشنواره کودک برگزار می‌شود هیچ فیلمی در ایران برای عرضه در کشورهای دیگر معامله نشده و اگر فیلمی ایرانی در دنیا منتشر و اکران شده و به فروش رفته در جشنواره‌های خارجی بوده است چراکه مسئولان ما توان و به نوعی عرضه برگزاری یک جشنواره به معنای واقعی بین‌المللی را ندارند. جشنواره‌های ما از جمله جشنواره فیلم کودک رسالتی که سایر جشنواره‌ها در دنیا دنبال می‌کنند را دنبال نمی‌کند و تنها هدف از برگزاری آن ابراز وجود است تا ما هم بگوئیم که در این عرصه حضور داریم و جشنواره‌ای برگزار می‌کنیم تا به لحاظ سیاسی در این عرصه پرچمی تکان داده باشیم.

برابری در پایان خاطرنشان کرد: در پایان می‌خواهم از قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی کشورمان یادی کنم. جشنواره فیلم رشد که جشنواره‌ای برای فیلم‌های کودک بود یکی از معتبرترین جشنواره‌های ما به حساب می‌آمد اما متأسفانه در این آشفته‌بازار آنچه که داشتیم را هم از دست دادیم و امروز این رویداد هم به یک جشنواره کاملاً بی خاصیت تبدیل شده است که به نوعی رقیب جشنواره کودک بود اما این رقیب را امروز کاملاً نابود کرده‌اند.

جلال فاطمی: در عرصه سینمای کودک باید نگاه‌مان امروزی‌تر و جهانی‌تر باشد

جلال فاطمی، کارگردان فیلم‌های سینمایی «نخودی» و «بچگیتو فراموش نکن» و  بازیگر سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: سینمای کودک و نوجوان برای ادامه حیات خود به حمایت مالی نیاز دارد و متأسفانه این سینما در سال‌های اخیر از حمایت‌های مالی بی‌بهره بوده و حتی در اکران نیز حمایتی از این سینما نمی‌شود.

فاطمی خاطرنشان کرد: جشنواره فیلم کودک توسط بنیاد سینمایی فارابی برگزار می‌شود و این بنیاد سینمایی امروز متولی اصلی سینمای کودک به حساب می‌آید که البته در حمایت مالی از فیلم‌ها عملکرد مناسبی ندارد و معمولاً شاهد تقسیم و اختصاص بودجه به شکل غیر اصولی و نادرست هستیم و رانت نقش مهمی در به دست آوردن این حمایت دارد و حمایت مالی به شکلی نیست که منجر به پویایی و رشد این‌گونه سینمایی شود و حتی جشنواره فیلم کودک هم به همین شکل است و تنها مزیتش برای فیلم‌های راه‌یافته است که امکان اکران برای‌شان راحت‌تر فراهم می‌شود وگرنه در یک نگاه دقیق جشنواره کودک و نوجوان امروز بیش از هر چیز درگیر آمارسازی است تا مدیران بتوانند عملکرد خود را بهتر جلوه دهند.

این کارگردان در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: فیلم‌های کودکی که در دنیا مطرح هستند و مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرند آثاری با فیلمنامه‌های با کیفیت، بازیگران خوب و جلوه‌های ویژه درخشان هستند که بودجه‌های مناسبی نیز برای آن‌ها صرف شده است. ما باید این آثار را الگوی خود قرار دهیم و اصرار به فیلمسازی سنتی در عرصه سینمای کودک نتیجه‌بخش نیست. دوره درخشان سینمای کودک در کشور ما به زمانی مربوط می‌شود که کانون پرورش فکری کودکان تولیدات سینمایی در این زمینه را مورد حمایت قرار می‌داد و آن زمان همین فیلم‌ها در جشنواره‌های خارجی توانستند برای سینمای ایران جوایز بسیاری کسب کنند و در گیشه نیز موفق بودند.

کارگردان فیلم سینمایی «نخودی» در پایان اظهاراتش تأکید کرد: باید در عرصه سینمای کودک نگاه‌مان را امروزی‌تر و جهانی‌تر کنیم. ایده‌ها و روش‌های گذشته دیگر پاسخگو نیست و بهتر است بیش از تعلیم و تربیت در آثار سینمایی کودک به جنبه‌های سرگرم‌کننده این آثار توجه داشته باشیم. قطعاً تعلیم و تربیت هم حائز اهمیت است اما این اتفاق باید در پس سرگرمی مهیا شود و فیلم کودک باید پیش از هر پیام اخلاقی ساختاری داشته باشد که کودک از دیدن آن خسته نشود اما متأسفانه اصرار فیلمسازان ما به پیام‌های اخلاقی باعث شده تا اکثر آثار کودک و نوجوان ما در گیشه شکست بخورند.

رهبر قنبری: عرصه تولید فیلم‌های کودک و نوجوان را باید به جوانان بسپاریم

رهبر قنبری، کارگردان فیلم‌های سینمایی «فصل بلوغ»، «روئیدن در باد» و «پرنده باز کوچک»، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: با صراحت و صمیمانه می‌گویم در چند دوره اخیر که علیرضا تابش مدیریت برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان را بر عهده گرفته شاهد اتفاقات خوبی در این رویداد فرهنگی بودیم و او با استفاده از تیمی جوان که به دنیای دیجیتال، آنلاین و فانتزی و انیمیشن شناخت دارد، توانست ایده‌های خوبی را اجرایی کند که این جشنواره را در جهتی درست متحول کرد.

قنبری خاطرنشان کرد: به‌عنوان مثال در دوران شیوع کرونا شاهد هستیم که این جشنواره با ایده برگزار کنندگانش اولین جشنواره‌ای بود که به‌صورت آنلاین برگزار شد و به حدی این برگزاری موفق بود که جشنواره‌های دیگر از این جشنواره کپی کردند و اگر تیم برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان متشکل از افرادی میانسال و کهنسال بود قطعاً این اتفاق رخ نمی‌داد و این حاصل اعتماد به تیم جوان است.

او افزود: کار دیجیتال و آنلاین مهندسان و هنرمندانی جوان می‌طلبد که باید هنرمندانی از نسل کامپیوتر باشند و افرادی از نسل‌های گذشته نمی‌توانند خلاقیت و کارآیی آن‌ها را داشته باشند. علیرضا تابش به عنوان یک مدیر کارش را به خوبی انجام داد و او به همراه تیمش در خط مقدمی قرار گرفت که سایر جشنواره‌ها از آن گرته‌برداری و کپی کردند که قطعاً کار تیم برگزارکننده جشنواره کودک و نوجوان مستلزم یک شجاعت بود.

این کارگردان در ادامه اظهاراتش تاکید کرد: سینمای کودک و نوجوان به‌طور سنتی متولیانی داشت که در سنت فیلمسازی خودشان مانده بودند و هر زمان که صحبت از سینمای کودک بود اولین نشانه‌ها رقص و آواز و عروسک‌ بود که سینمای کودک را رو به تکراری شدن می‌برد. سینمای کودک باید به مخاطبانش معرفت، دانش و فهم ارائه دهد. کودک در دوره‌ای از زندگی است که فهمش درباره جهان تکامل پیدا نکرده و نویسنده و کارگردانی که در این زمینه کار می‌کند باید ذهنیت مخاطبش را بشناسد. سینمای کودک، سینمای بیان خصلت‌ها و ویژگی‌هاست و نگاه‌های سنتی گذشته دیگر نمی‌تواند جوابگو باشد. از طرفی ساخت آثار صرفاً سرگرم‌کننده نیز نمی‌تواند انتخاب درستی باشد چرا که کودک باید از دیدن یک اثر محتوایی دریافت کند که برایش آموزنده باشد. این رویکرد را به بهترین شکل در انیمیشن‌های سینمایی که کشورهای مختلف می‌سازند شاهد هستیم که مفاهیمی چون حفظ محیط زیست و... را به بهترین شکل به کودکان ارائه می‌دهند و در کشور ما همچنان برای تعریف داستان‌های کودک و نوجوان به دنبال ماجراهایی مثل گم شدن پدر و قهرمان شدن بچه و... هستند و این همان فیلم فارسی است که در قالب کودک و نوجوان متجلی شده و همچنان ادامه دارد و فکر می‌کنم با مدیریت علیرضا تابش و حبیب ایل‌بیگی این روند هم کم‌کم رو به تحول است و ما شاهد آثار متفاوتی خواهیم بود.

کارگردان فیلم سینمایی «روئیدن در باد» در پایان تأکید کرد: در عرصه ساخت فیلم‌های کودک و نوجوان لازم است پیشکسوتان و پیرمردهایی مثل من کنار بروند و اجازه دهند که جوانان وارد این عرصه شوند. البته من همچنان در این عرصه فیلم می‌سازم اما انتظار می‌رود عرصه برای جوانان باز شود که به دنیال دیجیتال آشنایی دارند و از شگردهای سنتی فاصله گرفته‌اند.