ثبت ۵۴۶ مورد مرگ ناشی از قرص برنج در سازمان پزشکی قانونی کشور/ قاچاق قرص برنج به دلیل ممنوعیت در واردات

یسنا بهمنش، رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع رسانی فرآورده‌های سلامت، در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی برنا، درباره مسمومیت‌ها با قرص برنج، گفت: استفاده صحیح، علمی و منطقی از سموم دفع آفات جهت مصارف کشاورزی موجب افزایش کمی و کیفی محصولات از طریق نابودی آفات شده و نقش بسیار مهمی را در راستای تأمین غذای مورد نیاز انسان دارا است.

او افزود: با این وجود استفاده نادرست از این سموم می تواند منجر به بروز انواع مسمومیت های حاد و مزمن در انسان و یا بروز آلودگی های زیست محیطی و نابودی گونه های گیاهی و جانوری مفید شود. 

بهمنش تصریح کرد: یک گروه از عوامل دفع آفات که به علت اثر بخشی زیاد و قیمت ارزان به عنوان جونده کش در برخی از کشورهای جهان و از جمله ایران مورد استفاده قرار گرفته‌اند، فسفیدهای فلزی مانند: فسفید آلومینیوم، فسفید روی، فسفید کلسیم و فسفید منیزیوم هستند. فسفیدهای فلزی به عنوان عوامل آفت کش، معمولاً به اشکال مختلف مانند: قرص، پلت، پودر، بلانکت و طعمه تهیه و مورد استفاده قرار می‌گیرند. در اثر تماس این ترکیبات با رطوبت موجود در هوا یا محصولات کشاورزی و یا اسید معده (در صورت مصرف خوراکی) گاز فسفین آزاد می‌شود.

رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع رسانی فرآورده‌های سلامت ادامه داد: فسفین گازی بسیار سمی است، این گاز حتی در غلظت‌های پائین کشنده است و به همین خاطر، فسفید آلومینیوم به عنوان یک فومیگانت برای کنترل و از بین بردن حشرات و آفات انباری محصولاتی مانند برنج و غلات در سوله ها مورد استفاده قرار می گیرد. از فسفید روی یا منیزیوم نیز به عنوان یک جونده کش استفاده می شود. خوردن این عوامل توسط جوندگان، سبب آزاد شدن گاز فسفین در معده آنها شده و موجب بروز مسمومیت و مرگ در آنها می شود. 

مسمومیت با قرص برنج در کدام استان‌ها بیشتر است؟

او با بیان اینکه به دلیل کارآیی بالا این فرآورده جهت از بین بردن آفات، قیمت ارزان، سهولت استفاده،  عدم وجود باقیمانده در محصول و در دسترس بودن این آفت‌کش، مصرف آن از سوی کشاورزان با استقبال زیادی همراه است، اظهار کرد: متاسفانه به دلیل عواملی مانند سمیت بالا و میزان کشندگی زیاد این ماده و سهولت دسترسی به این سم، از چند سال قبل آمار نسبتا بالای مسمومیت‌های ناشی از این عوامل در کشور به ویژه در برخی استان‌ها مانند: تهران، گیلان، مازندران، لرستان و کرمانشاه گزارش شده است.

ممنوعیت واردات قرص برنج به دلیل خطرات زیاد آن

بهمنش افزود: این امر سبب شده اقداماتی جهت ممنوعیت واردات و محدودیت در فروش قرص برنج توسط سازمان‌ها و نهادهای مسئول در کشور انجام شود، به طوری که از سال 1384 فسفید آلومینیوم به شکل قرص از فهرست سموم کشاورزی مجاز کشور حذف و هر گونه واردات، توزیع و فروش آن ممنوع اعلام شد و هرگونه کاربرد کشاورزی این سم تنها به صورت محدود و در سایر انواع فرمولاسیون‌ها و تحت نظارت کارشناسان ذی صلاح و تنها بعد از اخذ مجوزهای لازم صورت می‌گیرد.

رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع رسانی فرآورده‌های سلامت بیان کرد: متاسفانه به علت تمایل کشاورزان به مصرف این سم جهت نگهداری محصولات به ویژه در مصارف خانگی یا نیمه صنعتی به دلایل ذکر شده قبلی، قاچاق این فرآورده از کشورهای همسایه و ایجاد بازار سیاه این سم در کشور وجود دارد و بسیاری از موارد، فروش این سم در بازار سیاه غیرقانونی گزارش شده است، که این واقعیت گویای لزوم برخورد جدی تر با این معضل است.

خودکشی جوانان با قرص برنج

او افزود: برخی از مطالعات انجام شده در زمینه بررسی این نوع مسمومیت حاکی از آن است که در سالیان اخیر مسمومیت ناشی از فسفید آلومینیوم به عنوان یکی از مهم‌ترین علل مسمومیت‌های حاد منجر به فوت ناشی از مواد شیمیایی در برخی از استان‌های کشور است. این مسمومیت‌ها بیشتر در رده سنی 40-20 سال بوده و بیشتر آنها به قصد خودکشی بوده است.

بهمنش تصریح کرد: با توجه به اینکه تاکنون مکانیسم دقیق بروز اثرات سمی فسفید آلومینیوم در انسان شناخته نشده، هیچ پادزهر اختصاصی در درمان مسمومیت حاد با آن وجود ندارد و اقدامات درمانی تنها شامل اقدامات حمایتی- علامتی است. از لحاظ زمان بروز علایم و نشانه های بالینی مسمومیت، بعد از مصرف خوراکی قرص فسفید آلومینیوم، علایم و نشانه ها، 15-10 دقیقه سمیت ظاهر می شود و مرگ در مدت کمتر از 6 ساعت ممکن است رخ دهد.

شایع‌ترین علائم بالینی مسمومیت با قرص برنج

رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت، درباره شایع‌ترین علایم و نشانه‌های بالینی مسمومیت با قرص برنج، گفت: بی اشتهایی، بی قراری، تحریک پذیری، گیجی، سرگیجه، لرزش، دوبینی، عدم تعادل، تنگی نفس، دردهای شکمی، تهوع، استفراغ، (در پاره ای موارد استفراغ و یا مدفوع سیاه رنگ)، تعریق، ضعف و بی حالی، افت شدید فشار خون، کاهش برون ده قلبی، اختلال در ضربان قلب، خیز ریوی، سیانوز، اختلالات و آسیب‌های کلیوی، زردی، بزرگی کبد و طحال، فلج روده ای، تشنج و کاهش رفلکس‌ها، نشانگان زجر تنفسی حاد، آسیب کبدی، اختلالات خونی، اختلالات الکترولیتی، اختلال در تعادل اسید-باز و شوک. در ضمن بوی سیر و یا ماهی گندیده از تنفس بیمار ممکن است استشمام شود.

او اضافه کرد: بیشتر مرگ و میرها در خلال 12-24 ساعات اولیه‌ مسمومیت اتفاق افتاده و معمولاً ناشی از ایست قلبی است. مرگ و میر بعد از 24 ساعت اغلب ناشی از نارسایی کبدی و کلیوی است. با توجه به اینکه نگهداری نامناسب این ترکیب در شرایط نامناسب و مکان‌های مرطوب، با افزایش احتمال آزادسازی گاز سمی فسفین از قرص‌ها همراه است و استنشاق گاز سمی متصاعد شده از این آفت‌کش نیز می‌تواند در انسان کشنده باشد و مواردی از بروز مسمومیت‌های اتفاقی در کودکان و بزرگسالان در کشور در اثر استنشاق گاز سمی فسفین متصاعد شده از کیسه غلات و یا برنج حاوی قرص برنج که در منزل مسکونی نگهداری شده بود، وجود دارد. از این رو، باید از نگهداری این فرآورده در خانه جداً خودداری کرد.

آمار مرگ و میر ناشی از مسمومیت‌ با قرص برنج

بهمنش ادامه داد: سازمان پزشکی قانونی کشور اعلام کرده رتبه دوم مرگ و میر ناشی از مسمومیت، بعد از ترکیبات مخدر، محرک و الکل، در سال‌های اخیر در اختیار انواع سموم بوده که از این میان قرص برنج، بیش از دیگر سموم دفع آفات نباتی و جونده کش ها باعث مرگ شده است. در سال 1399 ، 932 مورد مرگ و در نیمه نخست سال 1400، 546 مورد مرگ ناشی از قرص برنج در سازمان پزشکی قانونی کشور ثبت شده است. به طور کلی مرگ ناشی از سم فسفید آلومینیوم یا همان قرص برنج در سال 1394  کاهش یافته است و  از سال 1395 ، مجدداً تعداد مرگ ناشی از این سم روند صعودی داشته است. این موضوع ضرورت آموزش بیشتر در زمینه خطرات این سم و تشدید برخورد قضایی با خرید و فروش و عرضه آن را بیان می دارد. 

رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع رسانی فرآورده های سلامت با اشاره به اینکه میزان مراجعات مسمومیت ناشی از قرص برنج به بیمارستان‌ها مانند مسمومیت دارویی چندان بالا نیست و در حدود 5 تا 8 درصد از کل مسمومیت های مراجعه شده به بیمارستان‌ها، ناشی از قرص برنج است، افزود: در مقایسه با سال‌های اخیر، تعداد مسمومیت های ناشی از قرص برنج روند افزایشی را نشان می دهد و به دلیل سمیت بالا، حتی در بیمارستان های سانتر مسمومیت، تا 60درصد از موارد منجر به مرگ می شود.

او با تاکید بر اینکه این سم متاسفانه سمیت بالایی دارد و به هیچ عنوان در مصارف خانگی نباید استفاده شود، گفت: در حال حاضر قرص برنج قاچاق همچنان در دسترس وجود دارد و بی اطلاعی و بی توجهی خانواده ها نسبت به خطرات ناشی از مصرف خانگی این سم، موجب شده است که متاسفانه کشور ما یکی از معدود کشورهایی باشد که مرگ ناشی از این سم در آن گزارش شده است.

بهمنش در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به سمیت بالا، غیرقانونی بودن خرید و فروش و کاربرد خانگی قرص برنج در کشور، مهم ترین گام جهت پیشگیری از بروز مسمومیت های کشنده با این آفت کش، افزایش آگاهی عموم افراد جامعه از خطرات این سم و خودداری از  هر گونه خرید، نگهداری و به کارگیری آن در جهت مصارف خانگی است.

انتهای پیام/ 5